Aktywność naukowa kobiet w Szkole Lwowsko-Warszawskiej

ogólnouniwersyteckie
seminaria monograficzne

Seminarium ma charakter badawczy i wpisuje się w działalność Centrum Badań nad Tradycją Szkoły Lwowsko-Warszawskiej (slw.uw.edu). Celem seminarium jest zbadanie aktywności akademickiej kobiet z kręgu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej (SLW). Jedną z najważniejszych cech tej szkoły jest „równouprawnienie płci” na skalę niespotykaną w tamtym czasie w żadnym innym ośrodku filozoficznym. Do najwybitniejszych przedstawicielek SLW należą Izydora Dąmbska, Eugenia Ginsberg, Daniela Gromska, Janina Hosiasson-Lindenbaum, Maria Kokoszyńska, Janina Kotarbińska, Seweryna Łuszczewska-Rohmanowa, Maria Ossowska, Helena Rasiowa, Milena Rudnicka i Helena Słoniewska. Kobiety z kręgu SLW mają na swoim koncie doniosłe osiągnięcia z zakresu wszystkich dyscyplin filozoficznych, logiki matematycznej i psychologii. Głównym zadaniem seminarium jest rekonstrukcja dorobku naukowego przedstawicielek SLW. Celem pobocznym jest prześledzenie ich życiorysów i – na podstawie zachowanych dokumentów i korespondencji.

Seminarium ma charakter badawczy i wpisuje się w działalność Centrum Badań nad Tradycją Szkoły Lwowsko-Warszawskiej (slw.uw.edu, https://www.facebook.com/LvovWarsawSchool/).

Celem seminarium jest zbadanie aktywności akademickiej kobiet z kręgu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Jedną z najważniejszych cech tej szkoły filozoficznej, założonej przez Kazimierza Twardowskiego we Lwowie, której drugie najważniejsze skrzydło powstało po roku 1918 w Warszawie, jest „równouprawnienie płci” na skalę niespotykaną w tamtym czasie w żadnym innym ośrodku filozoficznym. Wśród osób, które napisały doktorat pod kierunkiem Kazimierza Twardowskiego ponad 1/3 stanowiły kobiety, a na niektórych rocznikach jego seminarium stanowiły większość. Również w międzywojennym Uniwersytecie Warszawskim pokaźny procent ogółu studiujących i pracujących w dziedzinie filozofii, logiki i psychologii stanowiły panie.

Do najwybitniejszych przedstawicielek SLW należą:

Izydora Dąmbska (1901-1983) – zajmowała się filozofią i logika, była uczennicą i asystentką Kazimierza Twardowskiego, a następnie profesorem filozofii w Uniwersytecie Jagiellońskim; autorka prac z zakresu epistemologii, semiotyki, filozofii nauki i aksjologii.

Daniela Gromska (1889-1973) – uczennica Twardowskiego, zajmowała się filozofią i jej historia oraz filologią klasyczną; profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Eugenia Ginsberg-Blaustein (1905-1944) – uczennica Twardowskiego, zajmowała się filozofią o psychologią deskryptywną, przedstawiła m.in. analizę zależności egzystencjalnych.

Janina Hosiasson-Lindenbaum (1901-1942) – uczennica Kotarbińskiego, Łukasiewicza i Leśniewskiego, zajmowała się filozofią i logiką, autorka prac z zakresu teorii indukcji i teorii prawdopodobieństwa.

Maria Kokoszyńska (1905-1981) – uczennica Twardowskiego, asystentka Ajdukiewicza, zajmowała się logiką i filozofią nauki, kierowała katedrą logiki w Uniwersytecie Wrocławskim; autorka prac z zakresu semantyki, teorii rozumowań i filozofią nauki.

Janina Kotarbińska (1901-1997) – uczennica Kotarbińskiego i Łukasiewicza, zajmowała się logiką i filozofią, kierowała katedrą logiki w Uniwersytecie Warszawskim; autorka prac z zakresu filozofii nauki, metodologii i semiotyki.

Seweryna Łuszczewska-Rohmanowa (1904-1987) – uczennica Twardowskiego, zajmowała się logiką, semiotyką, filozofią nauki, była profesorem w UAM.

Maria Ossowska (1896-1974) – uczennica Łukasiewicza i Kotarbińskiego, zajmowała się teorią moralności i semiotyką, kierowała katedrą etyki w Uniwersytecie Warszawskim.

Helena Rasiowa (1917-1994) – uczennica Łukasiewicza i Leśniewskiego, zajmowała się logiką formalną, była profesorem matematyki w UW; specjalizowała się w algebrze i teorii mnogości.

Milena Rudnicka (1892-1976) – uczennica Twardowskiego i Witwickiego, w czasie studiów zajmowała się estetyką i psychologią, następnie była dziennikarką i działaczką społeczną.

Helena Słoniewska (1897-1982) – uczennica Twardowskiego, zajmowała się psychologią i filozofią; kierowała Katedrą Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Kobiety z kręgu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej mają na swoim koncie doniosłe osiągnięcia z zakresu wszystkich nauk filozoficznych, logiki matematycznej i psychologii. Te, które przeżyły II wojnę światową, otrzymały po jej zakończeniu katedry w polskich uniwersytetach.

Głównym zadaniem seminarium jest rekonstrukcja dorobku naukowego przedstawicielek Szkoły Lwowsko-Warszawskiej dokonana na podstawie analizy ich prac.

Celem pobocznym jest prześledzenie ich życiorysów i– na podstawie zachowanych dokumentów i korespondencji. Życiorysy miały niemal we wszystkich wypadkach momenty dramatyczne. Janina Hosiasson-Lindenbaum i Eugenia Ginsberg-Blaustein zostały zamordowane w czasie II wojny światowej. Seweryna Łuszczewska-Romahnowa i Janina Kotarbińska przeszły przez koszmar obozów koncentracyjnych. Izydora Dąmbska i Maria Ossowska zostały przez władze komunistyczne czasowo odsunięte od nauczania uniwersyteckiego.

Wyniki badań prowadzonych w ramach seminarium zostaną przedstawione w ramach seminarium „Women in Early Analytic Philosophy”, współorganizowanym przez Centrum Badań nad Tradycją Szkoły Lwowsko-Warszawskiej i Instytut Koła Wiedeńskiego (https://philbild.univie.ac.at/en/about-us/departments/institute-vienna-circle/), które odbędzie się 11 lutego 2024 roku (tego dnia przypada rocznica śmierci Kazimierza Twardowskiego oraz Międzynarodowy Dzień Kobiet w Nauce).

Prace przedstawicielek Szkoły Lwowsko-Warszawskiej

oraz m.in.:

Brożek, A. (2017), Maria Kokoszyńska: between the Lvov-Warsaw School and Vienna Circle. Journal for the History of Analytical Philosophy, tom 5, nr 2. https://jhaponline.org/jhap/article/view/2927].

Brożek, A., Chybińska A. (2014), Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, Academicon, Lublin.

Brożek, A. Stadler, F. Woleński, J. (red.). (2017), The Significance of the Lvov-Warsaw School in the European Culture. Springer International Publishing.

Garrido, Á. Wybraniec-Skardowska, U. (red.). (2018). The Lvov-Warsaw School. Past and Present. Cham: Springer: Studies in Universal Logic.

Łukasiewicz, D. Mordarski, R. (2016) (red.) „Wybitne kobiety w Szkole Lwowsko-Warszawskiej”. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Pakszys, E. (1998), Women's Contributions to the Achievements of the Lvov-Warsaw School: A Survey. In Katarzyna Kijania-Placek & Jan Woleński (red.), The Lvov-Warsaw School and Contemporary Philosophy. Kluwer Academic Publishers. s 55--71.

Simons, P. (2017), “Logical Philosophy, Anti-irrationalism, and Gender Equality: Three Positives of the Lvov-Warsaw Enlightenment”. In: Brożek, A., Stadler, F. Woleński, J. (red.) 2017, 3-14.

Sznajder, M. (2022), Janina Hosiasson-Lindenbaum on Analogical Reasoning: New Sources. Erkenntnis.

Nabyta wiedza:

Osoba, która kończy kurs, zna dzieje Szkoły Lwowsko-Warszawskiej i znaczenie kobiet w tych dziejach, zna dorobek naukowu i życiorysy kobiet ze Szkoły Lwowsko-Warszawskiej.

Nabyte umiejętności:

Osoba, która kończy kurs, potrafi analizować tekst naukowy i samodzielnie rozważać zawarte w nim zagadnienia, a także pracować na podstawie materiałów archiwalnych.

Nabyte kompetencje społeczne:

Osoba, która kończy kurs, jest świadomość znaczenia pierwszych kobiet w nauce polskiej i doniosłości ich wkładu w życie akademickie.

Każdy uczestnik seminarium zobowiązany jest: (a) uczestniczyć regularnie i aktywnie w zajęciach; (b) przygotować jeden lub dwa referaty w roku akademickim (na podstawie wskazanych tekstów); (c) przygotować kilka sprawozdań z zajęć w roku akademickim (dokładna liczba sprawozdań i zależy od liczby zapisanych uczestników). Ponadto jest mile widziane, aby uczestnicy zajęć wzięli aktywny udział w planowanych na luty warsztatach „Women in Early Analytic Philosophy”.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 4