Wprowadzenie do historii i literatury Grecji Nowożytnej

obowiązkowe

Wykład otwarty, choć adresowany głównie do studentów, mających ogólną orientację w kulturze Grecji starożytnej i podstawowe wiadomości z okresu Bizancjum.

Pożądana (choć nie niezbędna) znajomość języka greckiego na poziomie umożliwiającym rozumienie tekstu literackiego)

Wykład zapoznaje z podstawową wiedzą o dziejach Grecji od upadku Cesarstwa Bizantyńskiego (1453) po dzień dzisiejszy oraz z najciekawszymi zjawiskami w kulturze i literaturze Grecji nowożytnej, ilustrując je ustępami z literatury greckiej (w przekładzie i oryginale).

Słuchacze:

– zdobywają wiedzę o wydarzeniach przełomowych dla dziejów Grecji (okres panowania tureckiego, powstanie 1821 r. i jego obraz w pamiętnikach z epoki (Makrijanis, Kolokotronis), etapy formowania się państwa w jego obecnych granicach, katastrofa Wielkiej Idei, I i II wojna światowa, wojna domowa i rządy „czarnych pułkowników”);

– zapoznają się z najważniejszymi dziełami piśmiennictwa nowogreckiego XVI–XX w (np. A. Korais, K. Palamas, A. Sikielianos, K. Kawafis, K. Kariotakis, J. Seferis, O. Elitis, J. Ritsos, A. Papadiamandis, N. Kazandzakis, S. Tsirkas i in.).

– poznają wybrane zjawiska kultury greckiej (pieśń gminna, rebetiko, teatr cieni).

– samodzielnie przygotowują kanon lektur w przekładzie polskim (zob. niżej Kanon lektur).

1. Zajęcia organizacyjne: omówienie tematyki; niezbędnej literatury przedmiotu i pomocy (tablice chronologiczne, mapy, przewodniki), warunków zaliczenia, wymogów egzaminu i kanonu lektur.

2. Grecja w czasie I: Periodyzacja dziejów Grecji nowożytnej (Okres dominacji tureckiej, powstanie 1821, powstanie państwa greckiego (Kapodistrias), okres do wojen bałkańskich, I wojna światowa, okres międzywojenny (katastrofa Wielkiej Idei), II wojna światowa, wojna domowa, junta pułkowników, Grecja obecnie.

3. Grecja w czasie II: proponowane przez literaturoznawców periodyzacje literatury Grecji Nowożytnej (Mirambel, Kohler, Dimaras, Politis, Vitti i in.)

4. Trzy i pół tysiąca lat istnienia języka greckiego. Najstarszy żywy język Europy: uniwersalność, odporność na obce wpływy, zasięg, ciągłość i nieciągłość dziejów, problem diglosji i "kwestia językowa" (D. Solomos, A. Korais, J. Psicharis) – katarewusa i demotyk.

5-6. Zdobycie Konstantynopola w oczach ówczesnych świadków. Legenda Marmurowego Króla. Lektura fragmentów dramatu N. Kazandzakisa Konstantyn XI Paleolog i innych utworów poetów greckich.

7. Organizacja państwa osmańskiego; obciążenia ludności chrześcijańskiej. Rola Patriarchatu. Charakterystyka okresu Turkokracji (1453–1821). Grecy w księstwach naddunajskich, Grecy w diasporze. Ruchy powstańcze.

8. Twórczość gminna. Cykle pieśni ludowej: akrytycki, kleftycki, ballady. Analiza budowy pieśni, motywy, metafory, cechy oralności.

9. Oświecenie greckie: środowisko „Hermesa Wymownego”; A. Korais, K. Kumas i inn.

10. Powstanie 1821. Przygotowania: działalność Rigasa Fereosa (Hymn bojowy i projekt konstytucji), powstanie Filiki Eteria. Bunt Alego Paszy (wiersz Ucieczka A. Walaoritisa).

11–12. Powstanie 1821. Etapy powstania: najważniejsze wydarzenia, przywódcy, działalność polityczna; Filhellenowie; postawa wielkich mocarstw. Powstanie w piśmiennictwie greckim: Ody Kalwosa, Hymn do Wolności i Wolni Oblężeni Solomosa, Pamiętniki Makrijanisa i Kolokotronisa.

13. Państwo greckie w okresie rządów Kapodistriasa i Otona I. Poeci Wysp Jońskich i Szkoła Fanariocka (teksty w oryginale i przekładzie).

14. Sylwetka Charilaosa Trikupisa. Osiągnięcia państwa greckiego do końca XIX w. I poetycka Szkoła Ateńska (1860–1890) (wiersz Achileasa Paraschosa).

15. Grecja w okresie do końca I wojny światowej. Sylwetka Elefteriosa Wenizelosa. Nowa (II) poetycka Szkoła Ateńska – wiek Palamasa (1890–1920) – Mogiła, Ojczyzny..

16. Pieśń gminna: miroloja.

17. Dwaj wielcy: ostatni Aleksandryjczyk – twórczość K. Kawafisa (1863–1932). Nowożytny Odyseusz – N. Kazandzakis.

20–22. Grecja w okresie międzywojennym. Klęska "Wielkiej Idei". Literatura grecka wobec katastrofy narodowej. K. Kariotakis (1896–1928) i nurt katastroficzny.

22–23. Pokolenie Lat Trzydziestych w prozie i poezji (Seferis i Elitis).

24–25. Grecja w okresie II wojny światowej i wojny domowej. Sylwetka Jeorjosa Papandreu. II wojna światowa i wojna domowa w twórczości wybranych pisarzy (Tsirkas, Chadzis, Ritsos, Anagnostakis).

26. Fenomen rebetika.

27. Teatr cieni Karangiozis.

28–30. Ostatnie półwiecze dziejów Grecji (junta 1967–1974; problemy dnia dzisiejszego). Obraz junty w literaturze. Sylwetki Konstandinosa Karamanlisa i Andreasa Papandreu. Twórczość literacka ostatnich lat (debiuty, laureaci nagród państwowych i konkursów).

Szczegółowa literatura zalecana (polska i obcojęzyczna) podawana jest na wykładach.

Wykorzystywane są materiały własne (fragmenty przekładów, kserokopie, materiał ilustracyjny).

Kanon lektur w przekładzie polskim

(minimum egzaminacyjne: 16 pozycji w tym 6 do wyboru

(* – pozycja obowiązkowa)

*1. J. Słowacki, Lambro – powstańca grecki oraz fragmenty dotyczące Grecji z Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu

(zalecane: M. Kalinowska, Juliusza Słowackiego Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu. Glosy, Gdańsk 2011).

*2. J. Strasburger, Poeci Nowej Grecji.

lub

K. Kubiak, Antologia poezji nowogreckiej.

3. Od Parnasu do Olimpu. Przegląd Greckiej Literatury współczesnej.

4. N. Chadzinikolau, Poławiacze gąbek.

*5. A. Kalwos, Ody (Arcydzieła Literatury Nowogreckiej t. I).

*6. D. Solomos, Kobieta z Zakintos (Arcydzieła Literatury Nowogreckiej t. I).

*7. Gminna pieśń Greków. Antologia (Arcydzieła Literatury Nowogreckiej t. II).

8. Bajki, baśnie i bajdy ludu greckiego (Arcydzieła Literatury Nowogreckiej t. IV–V).

9. A. Korais, Wybór listów (Arcydzieła Literatury Nowogreckiej t. VI).

10. A. Korais, Papatrechas, (Arcydzieła Literatury Nowogreckiej t. VII).

*11. J. Makrijanis, Topornym piórem. Pamiętniki z powstania... (Arcydzieła Literatury Nowogreckiej, t. VIII).

*12. K. Kawafis, Wiersze zebrane (tł. Z. Kubiak)

*13. N. Kazandzakis, Grek Zorba i 1 powieść (lub dramat – przekład w komputeropisie) do wyboru.

14. M. Ludemis, Czereśnie znów zakwitną.

15. S. Miriwilis – 1 powieść do wyboru.

*16. P. Prewelakis – 1 powieść do wyboru.

17. E. Roidis, Papieżyca Joanna.

18. A. Samarakis, Pęknięcie.

19. K. Tachtsis, Obyś trzech mężów miała.

20. K. Warnalis, Prawdziwa obrona Sokratesa.

*21. W. Wasilikos, Z.

22. M. J. Ritsos, Sonata księżycowa.

23. M. Papatanasopulu, Judasz całował wspaniale.

Po zakończeniu zajęć student/-ka:

w zakresie WIEDZY:

– ma podstawową wiedzę o historii nowożytnej Grecji (wydarzenia, ideologia, mężowie stanu);

H1A_W04 : K_W18

– poznaje w stopniu podstawowym najważniejszy wybrany dorobek literatury nowogreckiej (poezja, proza, dramat) okresu od zdobycia Konstantynopola przez Turków (1453) do czasów współczesnych, we fragmentach oryginalnych oraz w przekładach przygotowanych przez wykładowcę.

– rozróżnia okresy periodyzacji literatury nowogreckiej;

– wymienia głównych przedstawicieli szkół i kierunków literackich;

H1A_W04 : K_W14/15

– ma elementarną wiedzę o kulturze Grecji nowożytnej ze wskazaniem na jej oryginalność i specyfikę (np. wpływy tureckie, i weneckie, dziedzictwo Wielkiej Idei, twórczość ludowa) na tle kultury ludów Morza Śródziemnego.

H1A_W04 / 05 : K_W19

w zakresie UMIEJĘTNOŚCI:

– korzysta z nabytych na wykładzie i wyszukanych samodzielnie wiadomości podczas przygotowywania kanonu lektur;

H1A_U01 : K_U01

– analizuje wybrane utwory poezji (wykład) i prozy (kanon lektur);

H1A_U04/05 : K_U12

w zakresie KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH:

– ma świadomość ograniczoności własnej wiedzy i potrzebę stałego dokształcania się;

H1A_K01 : K_K01/02

– organizuje sobie pracę własną.

H1A_K03 : K_K06

Egzamin pisemny, sprawdzający podstawowe wiadomości z historii, literatury i kultury Grecji nowożytnej oraz znajomość samodzielnie przygotowanego kanonu lektur.