Bezpieczeństwo ekologiczne 2102-BW-L-D4BEEK
Wykład (WYK) Semestr letni 2020/21

Literatura podstawowa:

1. Marek PIETRAŚ, Bezpieczeństwo ekologiczne w Europie, Studium politologiczne, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2000, ss. 387.

2. D. Strus, Polityka ekologiczna Polski po akcesji do Unii Europejskiej, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2016.

3. H. Gnaś, Protokół z Kioto. Analiza decyzji międzynarodowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2016.

4. E. Jastrzębska, P. Legutko-Kobus, D. Kobus, Wymiar ekologiczny bezpieczeństwa Polski, [w:] M. Pietraś, K.A. Wojtaszczyk (red.), Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2016, s. 213-244.

5. D. Brodawka, Zmiany klimatu jako nowe zagrożenie bezpieczeństwa, Fundacja Studiów Międzynarodowych, Warszawa 2009.

6. M.M. Kenig-Witkowska, Kształtowanie i rozwój polityki Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska, [w:] E. Piontek, K. Karasiewicz, Quo vadis Europo III? Wyd. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2009, s. 496-511.

7. C. Fry, Świat. Największe wyzwania ekologiczne. Największe wyzwania przed jakimi stoi świat w XXI wieku, Wyd. Elipsa, Publika S.A., Warszawa 2008.

8. M. Kaczorowska, Odnawialne źródła energii w programach polskich partii politycznych, [w:] K.M. Księżopolski, K.M. Pronińska, A.E. Sulowska (red.), Odnawialne źródła energii w Polsce wybrane problemy bezpieczeństwa, polityki i administracji, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2013, s. 95-114.

9. A. Kassenberg (red.), Przez ekologię do wolności, Warszawa 2014.

10. M. Białecka, Refleksje o powstaniu Polskiego Klubu Ekologicznego, [w:] A. Kassenberg (red.), Przez ekologię do wolności, Warszawa 2014.

11. RUSSELL J. DALTON, STEVE RECCIA, ROBERT ROHRSCHNEIDER, pt. "THE ENVIRONMENTAL MOVEMENT AND THE MODES OF POLITICAL ACTION", Comparative Political Studies 2003, Vol. XX, No. X, s. 1-29; dostępny też na stronie http://www.vedegylet.hu/okopolitika/Dalton%20et%20al%20-%20Modes%20of%20political%20action.pdf, data dostępu 30.01.2020.

12. Z.M. Karaczun, Polska Polityka klimatyczna. Próba analizy, http://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/6D218404FA8733F6C1257A2A00459CE1/$file/Strony%20odStudiaBAS(29)_I-5.pdf

13. K.M. Księżopolski, K.M. Pronińska, A.E. Sulowska, (red.), Odnawialne źródła energii w Polsce wybrane problemy bezpieczeństwa, polityki i administracji, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2013.

14. K.M. Księżopolski, Bezpieczeństwo ekologiczne, [w:] K.A. Wojtaszczyk, A. Materska-Sosnowska (red.), Bezpieczeństwo państwa. Wybrane problemy, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2009, s. 173-192.

15. J. Strzałko, T. Mossor-Pietraszewska (red.), Kompendium wiedzy o ekologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2001.

16. M. Sutowski, J. Tokarz (red.), Ekologia. Przewodnik Krytyki Politycznej. SERIA: Przewodniki Krytyki Politycznej, tom XVI, Warszawa 2009.

17. J. Symonides (red.), Świat wobec współczesnych wyzwań i zagrożeń, Wydawnictwo Naukowe SHOLAR, Warszawa 2010; K. Pronińska, Ewolucja zagrożeń bezpieczeństwa energetycznego: s. 407-429; oraz Część V: Wyzwania i zagrożenia związane ze zmianami klimatu i degradacją środowiska naturalnego, s. 431-507.

18. J. Menkes, Środowisko naturalne a system międzynarodowy, [w:] A.D. Rotfeld (red.), Dokąd zmierza świat?, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2008, s. 91-108.

19. Katastrofy i zagrożenia we współczesnym świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

20. P. Świeżak: Rosja/ Ratyfikacja Protokołu z Kioto. psz.pl. [dostęp 5 listopada 2004].

21. Protokół z Z Kioto (Dz. U. z dnia 17 października 2005 r.) na stronach Ministerstwa Środowiska - www.mos.gov.pl.

22. H. Lisicka , J. Sommer, Ochrona środowiska jako funkcja państwa ?, [w:] S. Wróbel (red.), Współczesne państwo. Wybrane problemy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej Poznaniu, Poznań-Chorzów 2009, s. 95-114.

23. C. Leggewie, H. Welzer, Koniec świata, jaki znaliśmy. Klimat, przyszłość i szanse demokracji, Wyd. Krytyki Politycznej vo. 32, Warszawa 2012.

24. J. Strzałko, T. Mossor-Pietraszewska (red.), Kompendium wiedzy o ekologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2001.

25. H. Welzer, Wojny klimatyczne. Za co będziemy zabijać w XXI wieku?, Wyd. Krytyki Politycznej vol. 23, Warszawa 2010.

26. http://www.ieep.eu/assets/1647/Background_document_-_Climate_and_energy_issues_in_Central_and_Eastern_Europe_-_in_Polish.pdf.

27. R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008, s. 15-39.

Literatura uzupełniająca:

1. E. Areas, O. Bennett, P. Bolton, Climate Change: The Copenhagen Conference, The House of Commons Research Paper 09/87, 2 December 2009.

2. A. Giddens, Klimatyczna katastrofa, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2010.

3. D. Brodawka, Zmiany klimatu jako nowe zagrożenie bezpieczeństwa, Fundacja Studiów Międzynarodowych, Warszawa 2009.

4. D. Helm, C. Hepburn (eds.), The Economics and Politics of Climate Change, Oxford University Press, Oxford 2011 (wybrane fragmenty).

5. J. Kurtzman, The Low-Carbon Diet. How the Market Can Curb Climate Change, „Foreign Affairs”, September/October 2009, vol. 88, nr 5, s. 114-122.

6. M. A. Levi, Copenhagen’s Inconvenient Truth. How to Salvage the Climate Conference, „Foreign Affairs”, September/October 2009, vol. 88, nr 5, s. 92-104.

7. J. Seddon Wallack, V. Ramanathan, The Other Climate Changers. Why Black Carbon and Ozone Also Matter, „Foreign Affairs”, September/October 2009, vol. 88, nr 5, s. 105-113.

I. PRAWO POLSKIE:

Aktualne ustawodawstwo, które zostanie wskazane na wykładach.

 Strategie bezpieczeństwa narodowego (uchwalone dokumenty oraz aktualne materiały)

 Polityki ekologiczne (aktualne i wcześniejsze dokumenty).

 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst ujednolicony stan na 2018 r.). Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 lutego 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo ochrony środowiska. Dz.U. 2017 poz. 519, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170000519.

 Ustawa o odpadach (tekst ujednolicony z dnia 27.01.2009 r.);

 Ustawa Prawo atomowe (tekst ujednolicony z dnia 20.01.2009 r.);

 Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008);

 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625);

 Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 90, poz. 607);

 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019);

 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220);

 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową (Dz. U. Nr 121, poz. 1263);

 Ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784);

 Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202);

 Ustawy o stanie klęski żywiołowej z 18 IV 2002 r.

 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495).

 Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii Dz.U. 2015 poz. 478, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20150000478.

 Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw.

 Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (obowiązująca od 8 marca 2020 r.), http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000374/O/D20200374.pdf .

 Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, [zgodnie z niniejszą ustawą wprowadzono w Polsce Stan Zagrożenia epidemicznego, a następnie stan epidemii] (https://rcb.gov.pl/stan-zagrozenia-epidemicznego/) http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20082341570/U/D20081570Lj.pdf.

Absolwent przedmiotu "Bezpieczeństwo ekologiczne" (BE) zna i rozumie rolę człowieka jako twórcy kultury i podmiotu konstytuującego szczególną strukturę społeczną oraz tworzącego określony porządek zapewniający bezpieczne warunki funkcjonowania jednostek ludzkich, społeczeństwa i państwa w zakresie szeroko rozumianej ekologii, przy zapewnieniu społeczeństwu bezpieczeństwa ekologicznego (K_W03).

Ponadto potrafi wskazać normy i reguły na poziomie krajowym oraz międzynarodowym, które odnoszą się do bezpieczeństwa ekologicznego, a rządzą strukturami oraz instytucjami społeczno-politycznymi (oraz poglądy dotyczące istoty tych struktur i instytucji), ze szczególnym uwzględnieniem tych, które służą utrzymaniu porządku społeczno-politycznego i bezpieczeństwa ekologicznego (K_W04);

Bez problemu student po ukończeniu kursu pt. "Bezpieczeństwo ekologiczne" będzie w stanie wskazać atrybuty i mechanizmy współczesnego państwa (przede wszystkim państwa demokratycznego): prawo, system organów państwowych (ze szczególnym uwzględnieniem organów odpowiedzialnych za kreowanie polityki bezpieczeństwa), administrację rządową i samorządową (ze szczególnym uwzględnieniem podmiotów odpowiedzialnych za wykonywanie polityki bezpieczeństwa), instytucje wyspecjalizowane w zakresie bezpieczeństwa ekologicznego. Ponadto będzie zdolny do wskazania wyspecjalizowanych w zakresie ekologii organizacji pozarządowych, wskazać na wpływ ekologii na ustrój gospodarczy, czy też funkcjonowanie państwa w stanach nadzwyczajnych (jak np stan klęski żywiołowej, czy inne) (K_W06).

I w końcu, student po zaliczeniu zajęć z BE będzie umiał wymienić i przedstawić szerzej zagrożenia dla funkcjonowania współczesnego państwa i społeczeństwa płynące ze środowiska, ale też działania człowieka oraz będzie potrafił wskazać przeobrażenia zachodzące w państwach i społeczeństwach (np. zorganizowana przestępczość, eko-terroryzm, terroryzm przy wykorzystaniu zagrożenia dla środowiska, zagrożenia o charakterze ekologicznym) i sposoby oraz mechanizmy przeciwdziałania im (K_W07).

Zajęcia kończą się egzaminem pisemnym (test).

1. – 2. Wprowadzenie: istota, elementy składowe i rodzaje bezpieczeństwa ekologicznego. Bezpieczeństwo ekologiczne i jego dynamika w stosunkach międzynarodowych. Zagrożenia ekologiczne w Europie i na świecie. Istota, specyfika oraz zakres polityki ekologicznej państwa.

3. Czynniki zagrożeń ekologicznych. Współczesne problemy ekologiczne. Klęski żywiołowe, klęski ekologiczne. Zanieczyszczenia środowiska. Zagrożenia różnorodności biologicznej. Koncepcja zrównoważonego rozwoju. Role ekologiczne państw (oraz analiza wybranych przykładów).

4. Problemy hydrologiczne, przykłady. Brak wody. Konflikty o wodę. Pustynnienie.

5. – 7. Zmiany klimatu wywołane przez człowieka. Dyplomacja klimatyczna. Szczyty klimatyczne. Polityka klimatyczna Unii Europejskiej i polityka klimatyczna Polski na tle innych państw UE.

8. Odnawialne źródła energii: istota, rzeczywistość, uwarunkowania, wykorzystanie, przyszłość. Zastosowanie OZE w Polsce i na świecie. Stosunek państw do OZE. Polityka Polski (i stosunek polskich partii politycznych) wobec OZE.

9. CCS (Carbon Dioxide Capture and Storage) – sekwestracja dwutlenku węgla: szanse, zagrożenia i wyzwania w Polsce i na świecie. Antidotum na zanieczyszczenie atmosfery?

10. Międzynarodowe prawo ekologiczne. Regionalne systemy bezpieczeństwa ekologicznego (m.in. region Morza Bałtyckiego). Działania organizacji międzynarodowych w zakresie bezpieczeństwa ekologicznego.

11. Ewolucja polityki ekologicznej państw europejskich oraz Unii Europejskiej. Prawo ekologiczne Unii Europejskiej i system bezpieczeństwa ekologicznego UE.

12. Działania podmiotów pozarządowych (NGOs) w zakresie bezpieczeństwa ekologicznego. Organizacje ekologiczne działające w Polsce i na świecie.

13.- 15. Bezpieczeństwo ekologiczne w Polsce – początki i rozwój. System prawa ochrony środowiska i prawo ekologiczne (najważniejsze dokumenty i akty prawne). Podmioty polityki ekologicznej. Instrumenty ekonomiczne, administracyjne polityki ekologicznej Polski. Problem skuteczności polityki ekologicznej Polski. System bezpieczeństwa ekologicznego w Polsce; polityka ekologiczna kraju. Zmiany stanu środowiska po 1989 r. i po akcesji do Unii Europejskiej. Nowe priorytety polityki ekologicznej Polski. Kierunki ewolucji polityki ekologicznej w Polsce i na świecie.

Zajęcia prowadzone są w formie wykładu - metoda podająca (o charakterze problemowym oraz informacyjnym z wykorzystaniem metody [aktywizującej] przypadków).