Kultura języka polskiego 3003-P1A1KJ
Wykład (WYK) Rok akademicki 2023/24

Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. K. Mosiołek-Kłosińska, Warszawa 2015.

H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja. Słowotwórstwo. Składnia, Warszawa 2005.

T. Karpowicz, Kultura języka polskiego.Wymowa, ortografia, interpunkcja, Warszawa 2009.

A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005.

A. Markowski, Język polski. Poradnik Profesora Andrzeja Markowskiego, Warszawa 2003.

M. Bugajski, Językoznawstwo normatywne, Warszawa 1993.

Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa 1999.

J. Podracki, Słownik interpunkcyjny języka polskiego z zasadami przestankowania, Warszawa 1998.

J. Podracki, Słownik skrótów i skrótowców, Warszawa 1999.

Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, red. J. Podracki, Warszawa 2001.

Wielki słownik ortograficzny języka polskiego, red. A. Markowski, Warszawa 1999.

Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański, Warszawa 2003.

J.D. Apresjan, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, wyd. II, Wrocław 2000.

D. Buttler, Koncepcje pola znaczeniowego, „Przegląd Humanistyczny” 1967, z. 2.

D. Buttler, Odmiany polskiej homonimii, „Poradnik Językowy” 1971, z. 1–2.

D. Buttler, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.

D. Buttler, Struktura znaczeniowa wyrazów, „Prace Filologiczne” 1976, t. XXVI.

D. Buttler, Typy łączliwości leksykalnej wyrazów, „Prace Filologiczne” 1975, t. XXV.

M. Grochowski, Zarys leksykologii i leksykografii, Toruń 1982.

R. Grzegorczykowa, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, wyd. III, Warszawa 2001.

S. Kania, J. Tokarski, Zarys leksykologii i leksykografii, Warszawa 1984.

J. Lyons, Wstęp do językoznawstwa, rozdz. 10.2–10.4 (synonimia, hiponimia, niezgodność, antonimia, komplementarność, niezgodność), Warszawa 1975.

M. Majewska, Homonimy i homonimia w opisie językoznawczym, Warszawa 2002.

A. Markowski, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, Warszawa 1990.

B. Nowakowska, Nowe połączenia wyrazowe we współczesnej polszczyźnie, Kraków 2005.

A. Pajdzińska, Frazeologia a zmiany kulturowe, „Poradnik Językowy” 1988, z. 7.

J. Radwańska, Relacje konwersji leksykalnej w języku polskim, „Język Polski” 1992, z. 2.

E. Rudnicka, Znaczenia wyrazów – przegląd i charakterystyka typów, kwestie wątpliwe, „Przegląd Humanistyczny” 2003, z. 2.

R. Tokarski Językowy obraz świata w metaforach potocznych [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński Lublin 1990.

R. Tokarski, Słownictwo jako interpretacja świata [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Współczesny język polski, red. J. Bartmiński Lublin 2000.

Student:

- wypowiada się skutecznie, zrozumiale, przekonująco, z zastosowaniem bogatych środków językowych i świadomością ich wartości stylistycznej;

- uzasadnia swoje sądy o języku oraz tekstach;

- rozpoznaje podstawowe tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny w zakresie wymowy, fleksji, składni i słownictwa;

- definiuje podstawowe terminy z zakresu językoznawstwa normatywnego i posługuje się nimi w ocenie zjawisk językowych;

- buduje teksty spełniające wymogi etyki słowa, rozpoznaje zabiegi manipulacyjne;

- posługuje się językiem zgodnie z zasadami etykiety językowej; rozpoznaje tendencje w zakresie polskiej etykiety językowej;

- posługuje się językiem polskim ze świadomością , że język jest nie tylko narzędziem komunikacji , ale wartością kultury ze względu na językowy obraz świata, zawarty w rodzimych strukturach wyrazowych czy gramatycznych;

- wykazuje postawę troski o język, rozpoznaje zjawisko wulgaryzacji;

- odwołuje się w swoich sądach o języku do aktualnych wydawnictw ortoepicznych i kodyfikujących.

KOńcowy test pisemny (wymagane 60% poprawnych odpowiedzi).

Język jako wartość. Różne rozumienia pojęcia „kultura języka”. Warunki właściwego użycia języka a etyka słowa

Podstawowe pojęcia teoretyczne kultury języka: system, norma, uzus, błąd językowy, kodyfikacja. Poziomy i typy normy współczesnej polszczyzny

Kryteria oceny innowacji językowych. Innowacja językowa a błąd. Typy innowacji językowych. Typy błędów.

Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny.

Upowszechnianie wiedzy o języku. Poradnictwo językowe. Dawne i współczesne wydawnictwa ortoepiczne. Kodyfikacja normy językowej w XXI w.

Kodyfikacja ortografii – dawniej i dziś (instytucje, publikacje). Udział konwencji i tradycji w polskiej ortografii (ogólne zasady polskiej ortografii: konwencjonalna fonetyczna, historyczna, morfologiczna). Najnowsze zmiany ortograficzne. Niekonsekwentne rozstrzygnięcia ortograficzne. Najczęstsze błędy ortograficzne we współczesnych tekstach.

Interpunkcja.

Postawy Polaków wobec języka dawniej i dziś – od puryzmu do leseferyzmu.

Polszczyzna w Unii Europejskiej – szanse i zagrożenia.

Perswazja – manipulacja − agresja językowa . Zjawisko PRL-owskiej nowomowy. Kultura współczesnego języka publicznego.

Współczesna polska grzeczność w komunikacji językowej oraz przemiany w niej zachodzące. Problem kodyfikacji współczesnej normy grzecznościowej. Językowy kodeks poprawności politycznej.

Pojęcia: wyraz, leksem, jednostka leksykalna; kryteria wyodrębnienia jednostek leksykalnych.

Warstwy słownictwa. Słownictwo wspólnoodmianowe.

Nacechowanie stylistyczne i ekspresywne wyrazu.

Znaczenie wyrazów. Składniki znaczenia wyrazu. Sposoby opisywania znaczenia przez językoznawców. Pojęcie konotacji leksykalnych – ich rola w komunikacji międzyludzkiej. Modyfikacje znaczenia wyrazu w tekście. Opis znaczenia wyrazów w słownikach.

Przekształcenia jakościowe w polskim słownictwie: zmiany znaczenia wyrazów dawniej i we współczesnej polszczyźnie; neutralizacja nacechowania stylistycznego i ekspresywnego w słownictwie współczesnego języka polskiego.

Przekształcenia ilościowe w polskim słownictwie: wyrazy wychodzące z użycia, wyrazy nowe.

Relacje semantyczne między wyrazami: synonimia, antonimia, konwersja, komplementarność. Polisemia – struktura znaczeń wyrazów wieloznacznych. Polisemia a homonimia – problemy teoretyczne. Typy homonimów. Sposób opisu polisemii i homonimii w słownikach. Słowa częste i rzadkie (pożytki badań statystycznych w leksykologii). Frazeologizmy na tle zasobu leksykalnego polszczyzny. Typologie związków frazeologicznych. Główne typy procedur innowacyjnych we współczesnej frazeologii: neosemantyzacja, modyfikacja formalna i rozrost. Nowe idiomy w polszczyźnie (pola tematyczne i źródła). Frazeologia a zmiany kulturowe. Innowacje frazeologiczne w tekstach. Wpływ języków obcych na dawną i współczesną leksykę polską. Tendencje rozwojowe najnowszej leksyki polskiej. Polskie neologizmy słowotwórcze w XXI wieku. Kreatywność leksykalna w polskim dyskursie publicznym XXI w. Współczesna polska leksyka zwierciadłem kultury. Językowy obraz świata zawarty w polskim słownictwie.

Prezentacja PP. Materiały, aktywności - Classroom