Zwroty metodologiczne w badaniach (nie tylko) literaturoznawczych 1500-SDN-ZMWBL
Warsztaty (WAR) Semestr letni 2024/25

● Balcerzan E., „Sztuka tłumaczenia a styl”, w: „Studia z teorii i historii poezji”, red. M. Głowiński, Wrocław 1967.

● Balcerzan E., „Pracownia tłumacza”, w: tegoż, „Kręgi wtajemniczenia”, Warszawa 1982.

● Baudouin de Courtenay J. N., „Charakterystyka psychologiczna języka polskiego” [1915], w: tegoż, „O języku polskim”, wybór prac, red. J. Basara, M. Szymczak, Warszawa 1984.

● Birns N., „Theory after Theory. An Intellectual History of Literary Theory Form 1950 to Early 21st Century”, Toronto 2010, wybrane fragmenty.

● Bricmont J., Sokal A., „Modne bzdury. O nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów”, tłum. P. Amsterdamski, Warszawa 2004.

● Burke P., „Społeczna historia wiedzy”, przeł. A. Kunicka, Warszawa 2016.

● Burzyńska A., „Kariera narracji. O zwrocie narratywistycznym w humanistyce”, w: „Narracja i tożsamość (II). Antropologiczne problemy literatury”, red. W. Bolecki, R. Nycz, Warszawa 2004.

● Burzyńska A., Markowski M.P., „Teorie literatury XX wieku”, Kraków 2006, wybrane fragmenty.

● Dauksza A., „Afektywny modernizm: nowoczesna literatura polska w interpretacji relacyjnej”, Warszawa 2017, wybrane fragmenty.

● Dąbrowicz E., „Biografia transgraniczna: migracje jako problem tożsamości w polskim wieku XIX”, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2010, nr 1.

● Dąbrowicz E., „Migracje regionalne jako problem biografistyki naukowej: wstępne rozpoznanie”, w: „Region a tożsamości transgraniczne: literatura, miejsca, translokacje”, red. D. Zawadzka, M. Mikołajczak, K. Sawicka-Mierzyńska, Kraków 2016.

● Dąbrowski M., „Projekt krytyki etycznej. Studia i szkice literackie”, Kraków 2005, wybrane fragmenty.

● Domańska E., „«Zwrot performatywny» w nowoczesnej humanistyce”, „Teksty Drugie” 2007, nr 5.

● Domańska E., „Źródła, dowody i «zwrot forensyczny»”, w: „Między nauką a sztuką – wokół problemów współczesnej historiografii”, red. E. Solska, P. Witek, M. Woźniak, Lublin 2017.

● Heydel M., „Zwrot kulturowy w badaniach nad przekładem”, „Teksty Drugie” 2009, nr 6.

● Kalaga W., „Mgławice dyskursu: podmiot, tekst, interpretacja”, Kraków 1997, wybrane fragmenty.

● Kleiner J., „Charakter i przedmiot badań literackich”, Biblioteka Warszawska” 1913, t. 1.

● Łebkowska A., „Empatia: o literackich narracjach przełomu XX i XXI wieku”, Kraków 2008, wybrane fragmenty.

● Łebkowska A., „Granice narracji”, w: „Narracja i tożsamość (II). Antropologiczne problemy literatury”, red. W. Bolecki, R. Nycz, Warszawa 2004.

● Łempicki Z., „Drogi i cele współczesnej stylistyki”, „Neofilolog” 1930, z. 3.

● Olsen, B., „W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów”, tłum. B. Shallcross, Warszawa 2013.

● „Polska myśl przekładoznawcza”, red. P. de Bończa Bukowski, M. Heydel, Kraków 2013, wybrane fragmenty.

● Rybicka E., „Zwrot topograficzny w badaniach literackich: od poetyki przestrzeni do polityki miejsca”, w: „Kulturowa teoria literatury 2: poetyki, problematyki, interpretacje”, red. T. Walas, R. Nycz, Kraków 2012.

● Sendyka R., „Od kultury «ja» do kultury «siebie»: o zwrotnych formach w projektach tożsamościowych”, Kraków 2016, wybrane fragmenty.

● Skwarczyńska S., „Etos badacza” [1946], w: tejże, „Studia i szkice literackie”, Warszawa 1953.

● Twardowski K., „O czynnościach i wytworach. Kilka uwag z pogranicza psychologii, gramatyki i logiki”, w: „Księga pamiątkowa ku uczczeniu 250. rocznicy założenia Uniwersytetu Lwowskiego przez króla Jana Kazimierza r. 1661”, Lwów 1912, t. 2.

● Ulicka D., „Zwrot archiwalny (jak ja go widzę)”, „Teksty Drugie” 2010, nr 1/2.

● Ulicka D., „Zwrot etyczny w badaniach literackich”, w: „Polonistyka w przebudowie: literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja”, red. M. Czermińska, S. Gajda, K. Kłosiński, A. Legeżyńska, A.Z. Makowiecki, R. Nycz, Kraków 2005, t. 1.

● Walas T., „Czy możliwa jest inna historia literatury?”, Kraków 1993, wybrane fragmenty.

● „Wiek teorii. Sto lat nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego”, pod red. nauk. D. Ulickiej, Warszawa 2020, wybrane rozdziały i fragmenty.

● Wysłouch S., „Cztery wymiary ikoniczności”, „Teksty Drugie” 2009, nr 1/2.

● Zawisławska M., „Metafora w języku nauki. Na przykładzie nauk przyrodniczych”, Warszawa 2011.

Wiedza (zna i rozumie)

WG_01 w stopniu umożliwiającym rewizję istniejących paradygmatów – światowy dorobek, obejmujący podstawy teoretyczne oraz zagadnienia ogólne i wybrane zagadnienia szczegółowe – właściwe dla dyscyplin humanistycznych

WG_03 metodologię badań naukowych w obrębie nauk humanistycznych

WK_01 fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji z perspektywy nauk humanistycznych

Umiejętności (potrafi)

K_U01 komunikować się na tematy specjalistyczne w stopniu umożliwiającym aktywne uczestnictwo w międzynarodowym środowisku naukowym w obrębie nauk humanistycznych

UW_01 wykorzystywać wiedzę z różnych dyscyplin nauk humanistycznych do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności definiować cel i przedmiot badań naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych, właściwie rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować; formułować hipotezę badawczą oraz wnioskować na podstawie wyników badań naukowych

Kompetencje społeczne (jest gotów do)

KK_03 uznania priorytetu wiedzy w rozwiązaniu problemów badawczych, poznawczych i praktycznych, w obrębie dyscyplin humanistycznych, z zachowaniem szacunku dla standardów pracy i debaty naukowej

● Po ukończeniu przedmiotu:

● 1) W zakresie wiedzy doktorant:

● - zna elementarną terminologię metodologiczną;

● - zna pojęcie ‘zwrotu’ (odpowiednio: afektywnego, archiwalnego, etycznego, forensycznego, ikonicznego, kulturowego, lingwistycznego, narratywistycznego, performatywnego, piktorialnego, przestrzennego/spacjalnego, topograficznego, translatologicznego), ‘przełomu’, ‘długiego trwania’, ‘paradygmatu’;

● - orientuje się w zakresie podstawowym w dynamice rozwoju procesu teoretyczno- i historycznoliterackiego, z uwzględnieniem perspektywy komparatystycznej i kulturowej;

● - zna wybrane pojęcia teoretyczno- i historycznoliterackie;

● - orientuje się w kulturowych i filozoficznych podstawach metodologii badań humanistycznych;

● - charakteryzuje podstawowe cechy zwrotów, rozumie pojęcie wektora metodologicznego, formacji historycznoliterackiej, procesu historycznoliterackiego, stylu odbioru;

● - rozpoznaje w wymiarze podstawowym strategie wybranych badaczy i tendencje szkół;

● - posiada podstawy do krytycznej analizy omawianych tekstów naukowych, a także zjawisk literackich i kulturowych.

●

● 2) W zakresie umiejętności doktorant:

● - ma elementarne umiejętności badawcze pozwalające na konstruowanie uogólnień metodologicznych, teoretyczno- i historycznoliterackich;

● - w sposób precyzyjny i spójny umie wypowiadać się w mowie na tematy związane z tematyką zajęć;

● - potrafi dokonać obserwacji i interpretacji zjawisk metodologicznych, teoretyczno- i historycznoliterackich;

● - potrafi wykorzystać podstawową wiedzę teoretyczną w celu analizy i interpretacji wybranych pól badawczych;

● - posiada umiejętność, wyciągania wniosków, dyskutowania, formułowania sądów i argumentacji;

● - posiada zdolność krytycznej analizy zjawisk literackich i kulturowych charakterystycznych dla wybranych (konkretnych) szkół badawczych;

● - potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę na podstawie wskazówek udzielanych przez prowadzącego zajęcia i rozwijać swoje umiejętności z zakresu metodologii badań literaturoznawczych;

● - potrafi korzystać z różnych źródeł;

● - umie ocenić przydatność typowych metod procedur i praktyk w refleksji nad przemianami konwencji metodologicznych;

● - umie prezentować własne pomysły, wątpliwości i sugestie interpretacyjne, popierając je właściwymi argumentami;

● - potrafi dokonać analizy własnych działań i wskazać ewentualnie obszary wymagające modyfikacji przyszłych działań;

● - analizuje podstawowe kategorie i pojęcia: m.in. ‘zwrot’, ‘szkoła’, ‘transfer’, ‘wektor’, ‘zmiana’;

● - analizuje różnorodne style naukowe i strategie badawcze;

● - analizuje tekst naukowy, uwzględniając kontekst polityczno-historyczny i kulturowy.

●

● 3) W zakresie kompetencji społecznych doktorant:

● - jest gotów do pracy w grupie, wspierania procesu twórczego innych osób;

● - jest gotów do wzięcia odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy i kieruje się uczciwością naukową;

● - jest gotów do ciągłego dokształcania się i rozwoju;

● - jest gotów do docenienia znaczenia narodowego (a w kontekście światowego i europejskiego) dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych;

● - jest gotów do doceniania różnorodności i wielości opinii i kultur;

● - po skończonym cyklu kursowym student potrafi ocenić poziom swej wiedzy;

● - zna i docenia wartość badań metodologicznych oraz teoretyczno- i historycznoliterackich oraz ich znaczenie dla zrozumienia współczesnej kultury, a także zidentyfikowania i nazwania relacji między metodami badawczymi (stanem wiedzy) a aplikowaniem tego stanu wiedzy do konkretnych realizacji tekstowych;

● - ma przekonanie o sensie i wartości wiedzy metodologicznej oraz teoretyczno- i historycznoliterackiej w kontekście budowania wspólnoty kulturowej;

● - docenia wagę odpowiedniego przygotowania do profesjonalnej dyskusji na temat metod badawczych i charakteru ich przemian;

● - jest świadomy etycznego wymiaru badań naukowych (etyka interpretacji);

● - jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej;

● - w trakcie uczestnictwa w zajęciach odpowiednio przygotowuje się do pracy ze wskazanym tekstem;

● - orientuje się w dynamice rozwoju procesu historycznoliterackiego, właściwego dla danego etapu w rozwoju historii literatury;

● - docenia wartość badań i ich znaczenie dla zrozumienia współczesnej kultury.

.

Zaliczenie w postaci tzw. ZAL wpisywane do USOS na podstawie obecności, aktywności i przygotowanych krótkich prezentacji oraz minireferatów związanych z projektami doktorskimi. Usprawiedliwione trzy nieobecności w semestrze. W przypadku większej liczby nieobecności rozmowa na dyżurze z prowadzącym.

1. Zajęcia organizacyjne.

2.-4. Prezentacje projektów tematów i potencjalnych obszarów badawczych przez doktorantów uczestniczących w zajęciach. Pożytki metodologiczne, trudności badawcze i sposoby wykorzystania siatek metodologicznych w badaniach doktorantów.

5.-6. Wokół ‘zwrotu’ w badaniach literaturoznawczych. Znaczenie kontekstu, okoliczności i źródła zwrotu. Wobec paradygmatu naukowego. Wobec przełomu i długiego trwania. Potrzeba przeformułowania profilu badań. Kunowskie przeformatowania pola naukowego.

7. Wobec oczekiwań nauk o duchu. Geisteswissenschaften i przełomy kopernikańskie. Mechanizmy dynamizujące profilowanie badań i subdyscyplin humanistycznych.

8.-9. Refleksja nad produktywnością zastosowania w metodologii badań pojęć: zwrot afektywny, zwrot archiwalny, zwrot etyczny, zwrot forensyczny, zwrot ikoniczny, kulturowy, zwrot lingwistyczny, zwrot narratywistyczny, zwrot performatywny, zwrot piktorialny, zwrot przestrzenny/spacjalny, zwrot topograficzny, zwrot translatologiczny.

10.-14. Zajęcia praktyczne. Próba zastosowania wybranych zwrotów metodologicznych do konkretnych propozycji badawczych. Ocena produktywności i sensowności badawczej.

15. Efekty testowania. Refleksja autoewaluacyjna doktorantów.

Dyskusja, prezentacja minireferatów związanych z projektami doktorskimi, autoewaluacja własnych projektów doktorskich z uwzględnieniem zmiany metodologicznej.