Analiza porównawcza instytucji politycznych

monograficzne

Znajomość podstawowych pojęć prawnych i politologicznych z zakresu systemów politycznych.

w sali

Znajomość i rozumienie roli instytucji ustrojowych w państwach współczesnych oraz zasad i procedur ich funkcjonowania; rozumienie genezy instytucji politycznych państwa; poruszanie się w sferze wzajemnych relacji między głównymi organami państw współczesnych; rozumienie praktyki działania głównych organów państw współczesnych.

1.Formy organizacji władzy – forma rządów.

Historyczne i współczesne klasyfikacje (i ich kryteria). Podstawowe pojęcia i mechanizmy: demokracja i autokracja, rządy pluralistyczne i monokratyczne, koncentracja lub podział władzy. Konstytucja formalna a konstytucja faktyczna.

2. Zasada podziału władzy i jej geneza.

Koncepcja Locke’a i Monteskiusza i ich interpretacje. Zastosowanie podziału w państwach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych. Cele wprowadzania zasady podziału władzy. Współczesny konstytucyjny wyraz zasady podziału władzy (różnice) i jego znaczenie dla poszczególnych typów ustroju politycznego.

3. Systemy rządów.

Zagadnienia terminologiczne i podstawowe zasady terminologii w zakresie klasyfikacji systemów rządów. Terminologia w doktrynie polskiej. Wpływ różnych wersji zasady podziału władzy na ukształtowanie dwu głównych typów demokratycznych systemów rządów. System parlamentarny, system prezydencki, systemy mieszane. Odmiany i modyfikacje systemu parlamentarnego. Trudności w przeszczepianiu systemu prezydenckiego USA. Systemy rządów oparte na kumulacji (jednolitości) władzy: system demokratyczny rządów zgromadzenia, systemy niedemokratyczne państwa socjalistycznego. Pojęcie i znaczenie większości i opozycji parlamentarnej. Zjawisko tzw. racjonalizacji parlamentaryzmu.

4. Mandat parlamentarny.

Problemy terminologiczne i podstawowe pojęcia. Mandat imperatywny a mandat przedstawicielski. Geneza mandatu przedstawicielskiego. Prawny charakter mandatu i jego konsekwencje. Regulacja mandatu przedstawicielskiego w konstytucjach europejskich. Mandat parlamentarny w praktyce państw europejskich. Deputowany a wyborcy. Deputowany a partia polityczna. Dyscyplina partyjna we współczesnym parlamencie i jej znaczenie dla mechanizmu rządów.

5. Parlamentaryzm klasyczny i jego mutacje. Cechy konstytutywne klasycznego systemu parlamentarnego. Preponderancja parlamentu. Metody racjonalizacji parlamentaryzmu. System kanclerski. System rządów premierowskich.

6. System rządów prezydenckich. Cechy konstytutywne systemu prezydenckiego i ich specyfika. Zasada równoważenia władz i jej znaczenie. System prezydencki a system partyjny.

7. Transformacja i budowa demokracji w państwach Europy Środkowo-Wschodniej.

Tradycje przedkomunistyczne i komunistyczne. Wybór nowego systemu rządów – poszukiwanie wzorów. Powrót do demokratycznych standardów ustrojowych lub ich przyjmowanie.

8. Demokracja plebiscytarna i jej aplikacja w państwach poradzieckich

Narodziny demokracji plebiscytarnej i jej cechy tożsamościowe. Metody aplikowania rządów plebiscytarnych w państwach poradzieckich. Demokracja plebiscytarna jako forma marginalizacji parlamentu. Referendum jako instrument sukcesji władzy.

Literatura podstawowa

1. J. Szymanek (red.), Systemy rządów w perspektywie porównawczej, Warszawa 2014;

2. R. Małajny, Amerykański prezydencjalizm, Warszawa 2012.

Literatura dodatkowa

1. Z. Kiełmiński, J. Szymanek (red.), Instytucje prawa konstytucyjnego w perspektywie politologicznej, Warszawa 2013;

2. M. Kruk (red.), Mandat przedstawicielski w teorii, prawie i praktyce poselskiej, Warszawa 2013;

3. R. Grabowski, S. Grabowska (red.), Zasady podziału władzy we współczesnych państwach europejskich. T. 1 -2, Rzeszów 2016;

4. W.C. Müller, K. Strøm (eds.), Coalition Government in Western Europe, Oxford University Press 2003;

5. M. Wiszowaty, Zasada monarchiczna i jej przejawy we współczesnych ustrojach europejskich i pozaeuropejskich monarchii mieszanych, Gdańsk 2015;

6. J. Zaleśny, Duma Państwowa a Rząd w Federacji Rosyjskiej. Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, Warszawa 2015.

WIEDZA

K_W01 ma zaawansowaną i rozbudowaną, uwzględniającą najnowsze osiągnięcia, wiedzę o specyfice przedmiotowej i metodologicznej instytucji politycznych, którą jest w stanie rozwijać i twórczo stosować w działalności badawczej;

K_W02 zna na poziomie zaawansowanym terminologię właściwą dla instytucji politycznych w ujęciu porównawczym;

K_W05 zna na poziomie zaawansowanym i rozumie metody, techniki, szkoły badawcze instytucji politycznych;

K_W08 posiada aktualną, zaawansowaną oraz pogłębioną wiedzę dotyczącą struktur i instytucji politycznych, w tym państw;

K_W10 posiada zaawansowaną wiedzę dotyczącą krajowych i zagranicznych stosunków politycznych oraz instytucji i środków kontroli społecznej, a także norm społecznych i prawnych zapewniających ład polityczny w państwach współczesnych na poziomie lokalnym, regionalnym i państwowym;

K_W13 posiada wiedzę o wydarzeniach historycznych, które kształtowały instytucje polityczne w Polsce i w innych państwach;

K_W14 zna systemy polityczne i rozumie procesy decyzyjne oraz wskazuje co je warunkuje;

K_W17 zna szczegółowo nowe metody dydaktyczne;

UMIEJĘTNOŚCI

K_U03 posiada zaawansowane umiejętności badawcze pozwalające na rozwiązywanie złożonych problemów naukowych zakresie instytucji politycznych oraz wniesienie oryginalnego wkładu w rozwój wiedzy i metodologii nauki o polityce poprzez zaplanowanie i przeprowadzenie badań, opracowanie i interpretację ich wyników oraz ich publikację w wydawnictwach recenzowanych;

K_U04 posiada rozwinięte umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy i poszerzania własnych kompetencji oraz podejmowania autonomicznych działań zmierzających do rozwoju intelektualnego i kierowania własnym rozwojem naukowym;

K_U07 posiada umiejętność zintegrowanego postrzegania i analizowania problemów politycznych występujących w zakresie instytucji politycznych państwa, przy uwzględnieniu różnych uwarunkowań;

K_U08 posiada umiejętność formułowania i uzasadniania sądów o najnowszych dokonaniach naukowych i dydaktycznych w zakresie instytucji politycznych;

K_U11 posiada umiejętność argumentowania, formułowania własnych oryginalnych poglądów, formułowania wniosków oraz tworzenia syntez problemowych w zakresie instytucji politycznych;

K_U18 posiada umiejętność samodzielnego proponowania rozwiązań konkretnych problemów poszerzoną o umiejętność proponowania nowatorskich lub niestandardowych rozwiązań pojawiających się problemów w zakresie instytucji politycznych;

K_U19 posiada umiejętność analizowania zachowań politycznych, procesów decyzyjnych oraz analizowania motywów działań ludzi w sferze instytucji politycznych wraz z konsekwencjami tych działań;

KOMPETENCJE

K_K01 ma świadomość poziomu własnych koncepcji badawczych, ich oryginalności, możliwości realizacji projektu badawczego, poziomu twórczości i istotności wkładu w rozwój nauk o polityce w zakresie instytucji politycznych;

K_K05 odpowiedzialnie i rzetelnie projektuje, wykonuje i relacjonuje zadania badawcze;

K_K07 potrafi sprawnie komunikować się z otoczeniem na wyższym poziomie, umiejętność poszerzona o odpowiedzialność za upowszechnianie wyników badań naukowych;

K_K09 potrafi uzupełniać i doskonalić nabytą wiedzę i umiejętności na wyższym poziomie wiedzy i umiejętności w wymiarze interdyscyplinarnym oraz wyraża gotowość do uczenia się przez całe życie;

K_K10 jest otwarty na krytykę i sam krytycznie ocenia, a także dostrzega różnice w tradycjach politycznych różnych państw.

Warunkiem zaliczenia zajęć jest wygłoszenie referatu naukowego na temat zaproponowany przez prowadzącego zajęcia oraz sporządzenie recenzji naukowej jednej z podanych niżej książek.

Recenzja jest sporządzana w formacie recenzji publikowanych przez „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”.

1. R. Grabowski, S. Grabowska (red.), Zasady podziału władzy we współczesnych państwach europejskich. T. 1, Rzeszów 2016;

2. R. Grabowski, S. Grabowska (red.), Zasady podziału władzy we współczesnych państwach europejskich. T. 2, Rzeszów 2016;

3. P. Mikuli, Instytucje ombudsmana w państwach anglosaskich, Warszawa 2017;

4. M. Dąbrowski, Domniemanie zgodności ustaw z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku, Olsztyn 2017;

5. M. Koß, Parliaments in Time. The Evolution of Legislative Democracy in Western Europe, 1866-2015, Oxford University Press 2018;

6. R. S. Katz, P. Mair, Democracy and the Cartelization of Political Parties, Oxford University Press 2018;

7. S. Rose-Ackerman, S. Egidy, J. Fowkes, Due Process of Lawmaking

The United States, South Africa, Germany, and the European Union, Cambridge University Press 2018.

Nie są wymagane.