Źródła kultury prawnej Zjednoczonej Europy

nieobowiązkowe

Po ukończeniu kursu student powinien posiąść znajomość i umiejętność oceny ewolucji prawa prywatnego w Polsce na tle europejskim w perspektywie recepcji ius commune, a także umiejętność postrzegania kształtu, funkcji i celów współczesnych instytucji prawa prywatnego w Europie w kontekście historycznym.

w sali

Wykład przedstawia formowanie szeroko pojętej europejskiej kultury prawnej.

1. Audiatur et altera pars. O brakującej kolumnie Pałacu Sprawiedliwości.

a) kolumnada Pałacu Sprawiedliwości,

b) pomijane biblijne świadectwo o prawie rzymskim,

c) obowiązek wysłuchania w prawie polskim – przykłady.

2. Skandale prawne w Biblii.

a) mądrość Salomona,

b) Zuzanna i prorok Daniel,

c) proces Jezusa Chrystusa,

d) proces św. Pawła.

3. „O sprawiedliwości i prawie” – nad pierwszym tytułem Digestów justyniańskich.

4. Posiadanie a własność – nad uwagami św. Tomasza

5. Verba – voluntas na przykładzie interpretacji testamentu:

a) causa Curiana,

b) wola testatora a forma i treść testamentu,

c) favor testamenti,

d) favor libertatis.

6. Błąd co do faktu, ignorancja prawa; prawo cywilne pisane jest dla tych, którzy się strzegą:

a) 22,6,9,5 (Paulus w Pojedynczej księdze o nieznajomości prawa i faktu),

b) D. 22,6,7 (Papinian w ks. 19 Zagadnień),

c) D. 42,8,24 (Scewola w Pojedynczej księdze zagadnień badanych z urzędu),

d) D. 42,8,6,7 (Ulpian w ks. 66 Komentarza do edyktu).

7. Nadużycie prawa z perspektywy wykładni prawa rzeczowego BGB przez polskich sędziów po I wojnie światowej.

8. Summum ius summa iniuria – o ideologicznych założeniach w interpretacji starożytnych tekstów źródłowych.

a) wybór przykładu,

b) świadectwo źródeł,

c) kryterium walki klas,

d) kantowskie inspiracje,

e) pytanie obecnego pokolenia badaczy.

9. Ius est ars boni et aequi – w poszukiwaniu wartości prawa.

10. Wartości i zasady prawa spadkowego

a) wartości prawa spadkowego,

b) nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest,

c) swoboda testowania,

d) szacunek dla woli zmarłego,

e) semel heres semper heres,

f) nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur,

g) reguły w prawie spadkowym.

11. Proces kształtowania się zapisu testamentowego jako jednolitej instytucji prawa spadkowego.

12. Kontradyktoryjność i inkwizycyjność. Rzymskie zasady procesowe i polski kodeks postępowania cywilnego.

13. Zasada sprawiedliwości jako czynnik rozwoju prawa zobowiązań:

a) wina jako przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej,

b) zasady ustalania odszkodowania,

c) poszerzenie odpowiedzialności poza granice winy,

d) likwidacja przypadków bezpodstawnego wzbogacenia,

e) granice elastyczności prawa w imię słuszności.

14. Po śmierci spadkodawcy:

a) dziedziczenie przeciwtestamentowe,

b) ostateczne ukształtowanie powołania do spadku,

c) nabycie spadku,

d) kwestie wpływające na decyzję o spadku,

e) podatek od spadków.

15. Iustitias vestras iudicabo. Co może znaczyć wymóg „nieskazitelności charakteru” wobec sędziego?

W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Bérier, Trener akademicki. Prawo rzymskie, Warszawa 2010.

T. Giaro, Kilka żywotów prawa rzymskiego zakończone jego kodyfikacją, w: Prawo rzymskie a kultura prawna Europy, red. A. Dębiński, M. Jońca, Lublin 2008, s. 16–27.

T. Giaro, Rzymskie prawdy prawnicze. Eksperyment myślowy, w: Aurea Praxis Aurea Theoria. Księga Pamiątkowa Ku Czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. I, Warszawa 2011, s.

F. Longchamps de Bérier, Audiatur et altera pars. Szkic o brakującej kolumnie Pałacu Sprawiedliwości, w: Leges sapere. Studia i prace dedykowane prof. Januszowi Sondlowi w 50 rocznicę pracy naukowej, Kraków 2008, red. W. Uruszczak-P. Święcicka-A. Kremer, s. 271-283;

Celem wykładu jest ukazanie, jak prawo rzymskie włączać do analiz prawa porównawczego. Jeśli analizy te są pogłębione i opierają się na rozumieniu prawa i jego mechanizmów, celów i zasad, a nie polegają tylko na zestawianiu przepisów lub na argumentacji, prowadzonej głównie dla poparcia z góry postawionej tezy – dowodzą wielkiej wartości doświadczenia prawa rzymskiego. Doświadczenie prawa porównawczego rozszerza je, weryfikuje, wskazuje ślepe uliczki, w które może prowadzić niewolnicze trzymanie się prawa rzymskiego.

Wykład też spełnia rolę wprowadzenia do prawa rzymskiego na poziomie zaawansowanym.

Wykorzystywana jest tradycyjna metoda wykładów z elementami pracy własnej studentów. Wykład posiłkuje się też metodą konwersatoryjną.

Egzamin pisemny w formie eseju stanowiącego odpowiedź na dwa do trzech pytań. Czas trwania egzaminu – 60 minut.