Język jako narzędzie komunikacji

obowiązkowe

w sali

Wykład jest poświęcony wprowadzeniu studentów dziennikarstwa w podstawowe zagadnienia komunikacji językowej, językoznawstwa ogólnego i polonistycznego. Podczas zajęć ukazuje się strukturę i różne wymiary języka naturalnego (m.in. jako systemu znaków, narzędzia działania, interpretacji rzeczywistości oraz transmisji kulturowej). Na tle ogólnych właściwości języka naturalnego pokazywane są swoiste cechy typologiczne polszczyzny.

1. Komunikacja językowa jako typ komunikacji. Sytuacja komunikacyjna (oficjalna i nieoficjalna; mikro- i makrosytuacja w mediach).

2. Funkcje języka i wypowiedzi.

3. Pochodzenie i rozwój języka ludzkiego. Język ludzki a języki zwierząt.

4. Podsystem fonologiczny języka: specyfika brzmieniowa polszczyzna na tle innych języków.

5. Podsystem morfologiczny języka: odmiana i jej funkcje, sposoby wzbogacania słownictwa.

6. Podsystem leksykalny: podstawowe kategorie słownictwa.

7. Język jako system znaków: typy znaków, znaczenie (treść, zakres), podstawowe relacje semantyczne między znakami językowymi.

8. Język jako interpretacja rzeczywistości: językowy obraz świata, wpływ języka na myślenie i działanie, obrazowanie świata w polszczyźnie na tle innych języków.

9. Potoczność w języku i myśleniu.

10. Wewnętrzne zróżnicowanie języka. Odmiany i style: terytorialne, środowiskowe, funkcjonalne. Mówiona, pisana i zapisana odmiana języka.

11. Język we współczesnych mediach: podstawowe wartości, funkcje, typowe zabiegi i środki.

12. Geografia językowa. Przyszłość polszczyzny i innych języków. Tendencje rozwojowe polszczyzny.

Aitchison Jean, 1991, Ssak, który mówi, Warszawa, s. 38-68.

Aitchison Jean, 2002, Ziarna mowy. Początki i rozwój języka, Warszawa, s. 30-41.

Anusiewicz Janusz, 1992, Potoczność jako sposób doświadczania świata i jako postawa wobec świata [w:] Anusiewicz Janusz, Nieckula Franciszek (red.), 1992, Język a kultura t. V. Potoczność w języku i w kulturze, Wrocław, s. 9-20.

Bartmiński Jerzy, 2001, Styl potoczny [w:] Bartmiński Jerzy (red.), 2001, Współczesny język polski, Lublin, s. 115-134.

Bartmiński Jerzy, Panasiuk Jolanta, 2001, Stereotypy językowe [w:] Bartmiński Jerzy (red.), 2001, Współczesny język polski, Lublin, s. 371-395.

Boroditsky Lera, 2001, Jak język kształtuje myśl [w:] „Świat Nauki” 3/2011.

Bralczyk Jerzy, Wasilewski Jacek, 2012, Język w mediach. Medialność języka [w:] Bauer Zbigniew, Chudziński Edward, 2021, Dziennikarstwo i świat mediów. Nowa edycja, Kraków, s. 379-401.

Derwojedowa Magdalena, Karaś Halina, Kopcińska Dorota (red.), 2005, Język polski. Kompendium, Warszawa.

Diamond Jared, 1998, Trzeci szympans. Ewolucja i przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem, Warszawa, s. 196-232.

Dubisz Stanisław, 2001, Probabilistyka lingwistyczna, czyli o rozwoju polszczyzny w XXI wieku [w:] Krzemień-Ojak Sław, Nowowiejski Bogusław (red.), 2001, Przyszłość języka, Białystok, s. 45-63.

Dunaj Bogusław, Przybylska Renata, Sikora Kazimierz, 1999, Język na co dzień [w:] Pisarek Walery (red.), 1999, Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, Warszawa, s. 227-251.

Gibbs W. Wayt, 2002, Na ratunek ginącym językom [w:] „Świat Nauki” 10/2002, s. 67-73.

Grabias Stanisław, 2001, Środowiskowe i zawodowe odmiany języka – socjolekty [w:] Bartmiński Jerzy (red.), 2001, Współczesny język polski, Lublin, s. 235-253.

Grzegorczykowa Renata, 2002, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa, s. 162-169.

Grzegorczykowa Renata, 2007, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa, s. 13-21, 46-61, 72-88, 89-99, 123-132, 179-200.

Kaszewski Krzysztof, 2018, Media o sobie. Językowe elementy autopromocyjne w przekazach informacyjnych prasy, radia i telewizji, Warszawa, s. 52-63 (styl medialny).

Kurcz Ida, 2000, Pochodzenie języka [w:] tejże, 2000, Psychologia języka i komunikacji. Warszawa, s. 29-45.

Lachur Czesław, 2004, Zarys językoznawstwa ogólnego, Opole, s. 31-43, 167-190, 263-297.

Łuczyński Edward, Maćkiewicz Jolanta, 2005, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk, s. 33-60, 77-91.

Majkowska Grażyna, Satkiewicz Halina, 1999, Język w mediach [w:] Pisarek Walery (red.), 1999, Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, Kraków, s. 181-196.

Mikołajczuk Agnieszka, 2003, O komunikacji językowej [w:] Mikołajczuk Agnieszka, Bańkowska Edyta (red.), 2003, Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, Warszawa, s. 17-49.

Ożóg Kazimierz, 2001, Ustna odmiana języka ogólnego [w:] Bartmiński Jerzy (red.), 2001, Współczesny język polski, Lublin, s. 85-98.

Polański Kazimierz (red.), 2003, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław.

Przybylska Renata, 2003, Wstęp do nauki o języku polskim, s. 39-89, 304-306.

Tokarski Ryszard, 2001, Słownictwo jako interpretacja świata [w:] Bartmiński Jerzy (red.), 2001, Współczesny język polski, Lublin, s. 343-370.

Urbańczyk Stanisław (red.), 1991, Encyklopedia języka polskiego, Wrocław.

Walczak Bogdan, 2008, Czy językowi polskiemu coś zagraża? [w:] Cygal-Krupa Zofia (red.), 2008, Współczesna polszczyzna. Stan, perspektywy, zagrożenia, Kraków-Tarnów, s. 15-24.

Wierzbicka Anna, 1967, O języku dla wszystkich, Warszawa, s. 8-48, 56-63, 158-180.

Wojciszke Bogdan, Polska kultura narzekania: pułapka negatywizmu [na:] www.youtube.com.

Zgółka Tadeusz, 1992, Styl potoczny jako narzędzie myślenia potocznego [w:] Gajda Stanisław (red.), 1992, Systematyzacja pojęć w stylistyce, Opole, s. 87-94.

Po wykładzie student:

WIEDZA

- zna i rozumie podstawową terminologię językoznawczą;

- zna mocne i słabe strony języka jako narzędzia komunikacji;

- zna podstawowe funkcje języka jako systemu oraz podstawowe funkcje wypowiedzi;

- wie, jakie poziomy (podsystemy) współtworzą język, czym się one cechują i do czego służą;

- wie, jak i po co powstają nowe znaki językowe;

- rozumie istotę potoczności;

- wie, na czym polega wewnętrzne zróżnicowanie języka, zna kryteria wyróżniania odmian i stylów.

UMIEJĘTNOŚCI

- rozpoznaje podstawowe funkcje wypowiedzi;

- potrafi udowodnić, że język jest systemem znaków; odróżnia podstawowe relacje semantyczne między znakami językowymi, potrafi podać przykłady ich wykorzystania w komunikacji medialnej;

- potrafi udowodnić, że każdy język zawiera niepowtarzalny sposób widzenia i wartościowania świata; umie wykazać na wybranych przykładach, jakie obrazowanie świata podsuwa użytkownikom polszczyzna;

- odróżnia odmiany polszczyzny, rozpoznaje nacechowanie stylistyczne słownictwa;

- potrafi podać przykłady zmian zachodzących w języku i wskazać ich przyczyny.

INNE KOMPETENCJE:

- rozumie podstawowe zależności między językiem a myśleniem i kulturą;

- ma świadomość, że używany język wpływa na sposób myślenia o świecie.

Pisemny sprawdzian końcowy

Nie.