Laboratorium i warsztat opisu zabytków - szczątki organiczne

obowiązkowe

mieszany: w sali i zdalnie

Zapoznanie studentów z typami szczątków organicznych odkrywanych podczas badań archeologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem kości ludzkich, kości zwierzęcych i szczątków roślinnych. Prezentowane zostaną podstawowe informacje dotyczące metod eksploracji, dokumentacji i możliwości analizy materiałów w obrębie każdego z typów omawianych szczątków.

Badania bioarcheologiczne stanowią ważne źródło informacji na temat dawnych społeczności, ich diety i środowiska w jakim żyły. Podstawowym celem kursu jest wprowadzenie do specyfiki badań nad szczątkami organicznymi znajdowanymi w obiektach i warstwach archeologicznych.

Interpretacja wyników badań archeobotanicznych w znacznym stopniu uzależniona jest od typu stanowiska archeologicznego, sposobu próbkowania i obróbki laboratoryjnej pozyskanych próbek dlatego też na ten aspekt badań położony będzie szczególny nacisk. Studenci zaznajomią się z typami szczątków roślinnych oraz nauczą się odróżniać je od innych ekofaktów. W grupie owoców i nasion szczególny nacisk zostanie położony na trawy, do których należą główne rośliny uprawne współczesnego świata

Tematy zajęć:

1. Wprowadzenie do specyfiki badań nad szczątkami organicznymi. Dyskusja czy szczątki organiczne stanowią zabytek archeologiczny, dyskusja artefakty a ekofakty. Inne źródła informacji na temat ludzi, zwierząt i roślin w przeszłości – ikonografia i źródła pisane.

Blok zajęć dotyczących szczątków ludzkich (UWAGA! kolejność bloków może być zmieniona).

2. Szczątki ludzkie jako źródło archeologiczne. Problemy etyczne związane ze szczątkami ludzkimi

3. Konteksty archeologiczne, w których znajdowane są szczątki ludzkie oraz typy grobów oraz pochówków – metody eksploracji i dokumentacji. Rozróżnianie szczątków ludzkich i zwierzęcych.

4. Wprowadzenie do osteologii człowieka: kończyny.

5. Wprowadzenie do osteologii człowieka: szkielet osiowy.

6. Analizy i interpretacje – o czym mówią zmarli.

Blok zajęć dotyczących szczątków zwierzęcych:

7. Charakterystyka źródeł archeozoologicznych,

8. Metody badań archeozoologicznych – identyfikacja gatunkowa i anatomiczna, ocena ilościowa szczątków,

9. Metody badań archeozoologicznych – wiek i płeć zwierząt oraz ocena morfologiczna,

10. Charakterystyka śladów na kościach zwierzęcych

11. Metody interpretacji wyników analiz archeozoologicznych

Blok zajęć dotyczących szczątków roślinnych:

12. Typy stanowisk archeologicznych i sposoby fosylizacji szczątków roślinnych.

13. Metody terenowe i laboratoryjne w badaniach archeobotanicznych, typy szczątków roślinnych.

14. Węgiel drzewny i drewno, wegetatywne części roślin.

15. Owoce i nasiona (diaspory).

16. Podstawowe sposoby interpretacji.

Uwaga! Podział tematyczny nie musi odzwierciedlać podziału na zajęcia – jeden temat może być realizowany podczas więcej niż jednego spotkania.

Bocheński Z., Lasota-Moskalewska A., Bocheński Z., Tomek, T., Podstawy archeozoologii. Ptaki, Warszawa 2000

Brothwell D.R., Digging up bones, New York 1982

Jaskulska E., Tablice osteologiczne. Skrypt dla studentów, Warszawa 2012

Kulpa W. Nasionoznawstwo chwastów, PWRiL, Warszawa, dowolne wydanie

Lasota-Moskalewska A., Archeozoologia. Ssaki, Warszawa 2008

Lityńska-Zając M., Wasylikowa K., Przewodnik do badań archeobotanicznych, Sorus, Poznań 2005 (wybrane rozdziały)

Piontek J., Biologia populacji pradziejowych. Zarys metodyczny, Poznań 1999

Rietz E.J., Wing E.S., Zooarcheology, Cambridge 1999.

Wiedza

• zna terminologię i pojęcia stosowane w metodyce badań nad pozostałościami organicznymi; K_W02

• ma podstawową wiedzę o szczątkach organicznych jako źródle archeologicznym, ich specyfice i metodologii badań; K_W03

• ma uporządkowaną podstawową wiedzę ogólną, obejmującą terminologię, teorię i metodologię dt. szczątków organicznych jako źródła archeologicznego; K_W04

• ma podstawową wiedzę o interdyscyplinarności badań nad organiką; K_W06

• zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji szczątków organicznych; K_W09

• ma podstawową wiedzę na temat dokumentowania ekofaktów; K_W10

Umiejętności

• potrafi samodzielnie interpretować wybrane szczątki organiczne, dobierając właściwe metody analityczne, oraz zaprezentować uzyskane wyniki pracy; K_U03

• rozpoznawać różne rodzaje szczątków organicznych łącznie z kontekstem oraz właściwie je dokumentować i przeprowadzać ich krytyczną analizę i interpretację; K_U10

• rozpoznawać, analizować, wykorzystywać i klasyfikować szczątki organiczne; K_U12

• pracować w zespole i komunikować się z użyciem specjalistycznej terminologii dotyczącej szczątków organicznych; K_U19

Kompetencje

• ma świadomość wartości źródeł organicznych w odtwarzaniu przeszłości człowieka; K_K03

• ma świadomość konieczności krytycznej oceny interpretacji szczątków organicznych jako źródeł ze świadomością wieloaspektowości interpretacji; K_K04

• ma świadomość znaczenia szczątków organicznych dla rozumienia procesu przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych w dawnych społecznościach; K_K06

• rozumie znaczenie problematyki etycznej związanej z badaniami szczątków ludzkich oraz z rzetelnością i uczciwością naukową; K_K11

Obecność na zajęciach jest obowiązkowa (2 nieusprawiedliwione nieobecności dopuszczalne w semestrze). Zajęcia zaliczane będą na podstawie aktywności podczas zajęć (40%) oraz zadań do wykonania w obrębie każdej z trzech specjalności (60%).