Laboratorium i warsztat opisu zabytku - tekstylia i skóry

obowiązkowe

Zapoznanie studentów z podstawowymi typami zabytków dostarczających wiedzy o dawnej produkcji włókienniczej i

skórnictwie, z uwzględnieniem informacji o poszczególnych kategoriach zabytków, surowcach,

produkcji i organizacji pracy oraz funkcji tekstyliów i skór. Zapoznanie z podstawowymi

klasyfikacjami i typologiami, podstawowymi technikami dokumentacji i konserwacji.

w sali

Studenci poznają dwie kategorie zabytków organicznych: wyroby tekstylne i skórzane.

Laboratorium uczy ich właściwego opisu i dokumentacji tych zabytków oraz ‘pierwszej pomocy’

przedkonserwatorskiej dla tego typu znalezisk na stanowiskach archeologicznych. Studenci poznają

inne źródła wiedzy o włókiennictwie i skórnictwie w przeszłości, takie jak pozostałości narzędzi i

miejsc produkcyjnych, ikonografia, archeologia eksperymentalna. Laboratorium uczy ich podstaw

multidysplinarnych metod w badaniach zabytków nieorganicznych.

1. Wprowadzenie do specyfiki badań nad materiałami nietrwałymi w archeologii. Znaczenie materiałów nieorganicznych w kulturze materialnej (pojęcie missing majority). Metodologie, znaczenie badań etnograficznych i archeologii eksperymentalnej, rola ikonografii.

2. Eksploracja materiałów organicznych. Problemy z zachowaniem kontekstu (metoda: block lifting i wykopaliska laboratoryjne), problemy konserwatorskie.

3. Włókiennictwo: początki technologii, surowce, chaîne opératoire (zajęcia z elementami hands-on learning).

4. Badanie organicznej kultury materialnej poprzez pozostałości nieorganiczne, np. odciski w glinie, narzędzia włókiennicze, miejsca produkcji.

5. Funkcjonalność przęślików i ciężarków tkackich, ich typologia i właściwa dokumentacja (zajęcia z elementami hands-on learning i kopiami zabytków).

6. Podstawowe techniki dokumentacyjne wyrobów tekstylnych, z uwzględnieniem visual grouping i dokumentacji szwów (zajęcia z tkaninami archeologicznymi oraz kopiami tkanin wykonanymi eksperymentalnie).

7. Badania mikroskopowe wyrobów tekstylnych (zajęcia z elementami hands-on learning i tkaninami archeologicznymi).

8. Skóra jako surowiec. Możliwości wykorzystania powłoki zwierzęcej w przeszłości. Pośrednie źródła do poznania dawnego skórnictwa (narzędzia, ikonografia, źródła pisane, etnografia, archeologia eksperymentalna) i ich ograniczenia. Znaczenie odpadów produkcyjnych w badaniach nad wytwórczością skórniczą.

9. Dawne techniki wyprawy: najstarsze metody zabezpieczania skóry przed gniciem, garbarstwo tłuszczowe, roślinne i mineralne. Identyfikacja śladów procesu garbarskiego (na stanowiskach archeologicznych i zabytkach), organizacja produkcji.

10. Badania makro i mikroskopowe zabytków skórzanych – analizy gatunkowe i jakościowe skóry wyprawionej (zajęcia z elementami hands-on learning).

11. Podstawowe techniki kroju i szycia wyrobów skórzanych (obuwie, odzież, akcesoria odzieży). Zmiany na przestrzeni wieków oraz identyfikacja śladów technologicznych.

12. Zasady opracowania zabytku, podstawowe klasyfikacje i typologie wyrobów ze skóry (zajęcia z elementami hands-on learning).

13. Metody dokumentacji zabytków skórzanych, możliwości rekonstrukcji wyrobów na podstawie zachowanych śladów (zajęcia z elementami hands-on learning)).

14. Zabytek z surowców organicznych jako obiekt muzealny: problemy konserwatorskie, warunki przechowywania, możliwości i ograniczenia ekspozycyjne.

Banck Burgess J., L.M. Rösch ed., Bound and Stitched Up ! Grass, Bast, Bark – Stone Age All-Rounders, Archäologische Informationen aus Baden-Württemberg Heft 82.

Blusiewicz K., 2009 Obuwie warszawskie w XIV-XVIII wieku, Archeologia dawnej Warszawy, t. 1, red. W. Pela, Warszawa.

Hurcombe, L.M. 2014, Perishable Material Culture in Prehistory. Investigating the Missing Majority, London & New York.

Conservation of leather and related materials, red. M. Kite M., R. Thomson, Londyn, 2006

Goubitz O., Driel-Murray C. van, Groenman-van Waateringe W. 2001, Stepping trough Time. Archaeological Footwear from Prehistoric Times until 1800, Zwolle.

Grömer K. 2016. The Art of Prehistoric Textile Making. The development of craft traditions and clothing in Central Europe (Veröffentlichungen der Prähistorischen Abteilung 5).Vienna.

Jasiewicz Z. 1964, Garbarstwo [w:] Kultura ludowa Wielkopolski, t. 2, red. J. Burszta, Poznań, s. 565-602

Michel A. 2014, Skin deep: an outline of the structure of different skins and how it influences behavior in use. A practitioners’ guide, [w:] Why leather? The material and cultural dimensions of leather, red. S. Harris, A. J. Veldmeijer, Leiden, s. 23-40

Milewska M., 1977 Dokumentacja archeologicznych znalezisk obuwia późnośredniowiecznego. Propozycja metody, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXV, nr 4, s. 529-541.

Radek T. 2009, Gatunek, asortyment i jakościowa ocena skór garbowanych na podstawie wyników badań makroskopowych i mikroskopowych wykopaliskowych przedmiotów i odpadów skórzanych, [w:] In gremio – in praxi. Studia nad średniowiecznym skórnictwem, red. A.B. Kowalska, B. Wywrot-Wyszkowska, Szczecin, s. 137-145

Samsonowicz A. 1982, Wytwórczość skórzana w Polsce wczesnofeudalnej, Studia i materiały z historii kultury materialnej, t. LIV, red. Z. Kamieńska, Wrocław

Turnau I. 1975, Garbarstwo na ziemiach polskich w XVI-XVIII wieku, Wrocław

Turnau I., 1975, Skórnictwo odzieżowe w Polsce XVI-XVIII wieku, Wrocław

Waterlogged organic artefacts. Guidelines on their recovery, analysis and conservation, English Heritage 2012.

Ulanowska A. 2016, Towards methodological principles for experience textile archaeology. Experimental approach to the Aegean Bronze Age textile techniques in the Institute of Archaeology, University of Warsaw. Prilozi Instituta za Arheologiju u Zagrebu 33: 317–339.

Ulanowska A. 2018, Innovative or traditional? Diachronic approaches to weaving technology in Bronze Age Greece. Światowit LVI: 57–73.

Ulanowska A. 2020, A chaîne opératoire as a framework for investigating prehistoric textile production: Production of clay textile tools in Middle Bronze Age Crete as a ‘troublesome’ case study, Archaeological Review from Cambridge 35.1, 212–226.

Ulanowska A. 2020, Looms in spaces. The warp-weighted loom in the Aegean Bronze Age and the modern experience of weaving, Bulletin de l’Association pour la Promotion des Rescherches sur l’Âge du Bronze (APRAB) 18, 146–152.

Wiedza

• zna terminologię i pojęcia stosowane w metodyce badań nad pozostałościami organicznymi; K_W02

• ma podstawową wiedzę o organicznej kulturze materialnej, jej specyfice i metodologii badań; K_W03

• ma uporządkowaną podstawową wiedzę ogólną, obejmującą terminologię, teorie i metodologię dt. takich kategorii zabytków jak tekstylia wykopaliskowe, narzędzia włókiennicze, zabytki skórzane; K_W04

• ma podstawową wiedzę o interdyscyplinarności badań nad organiką; K_W06

• zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji źródeł organicznych; K_W09

• ma podstawową wiedzę na temat dokumentowania zabytków organicznych; K_W10

• ma ogólną wiedzę na temat właściwości surowców organicznych oraz sposobów ich wykorzystania przez dawne społeczności; K_W15

Kompetencje

• ma świadomość wartości źródeł organicznych w odtwarzaniu przeszłości człowieka; K_K03

• rozumie problemy związane z interpretacją organicznej kultury materialnej, jest świadomy wieloaspektowości interpretacji; K_K04

• ma świadomość znaczenia pozostałości organicznych dla rozumienia procesu przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych ow dawnych społecznościach; K_K06

• rozumie znaczenia problematyki etycznej związanej z rzetelnością i uczciwością naukową; K_K11

Umiejętności

• potrafi samodzielnie interpretować wybrane pozostałości organiczne, dobierając właściwe metody analityczne, oraz zaprezentować uzyskane wyniki pracy; K_U03

• potrafi rozpoznać różne rodzaje wytworów organicznych oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem właściwych metod; K_U10

• samodzielnie opisuje i interpretuje materiał zabytkowy; K_U10

• potrafi wyróżnić i scharakteryzować cechy związane z technologią produkcji; K_U12

• potrafi pracować w zespole i komunikować się z użyciem specjalistycznej terminologii z zakresu archeologii włókiennictwa i skórnictwa; K_U19

Obecność na zajęciach jest obowiązkowa (2 nieobecności dopuszczalne w semestrze).

Zajęcia zaliczać będzie samodzielny opis tkaniny lub innego wyrobu włókienniczego,

samodzielny opis wybranego narzędzia włókienniczego oraz samodzielny opis i

dokumentacja rysunkowa zabytku ze skóry. Ocena zależeć będzie od poprawności opisów

w stosunku do przedstawionych wzorcowych przykładów dokumentacji.