Doświadczenie nowoczesności. Wokół problemów kultury XIX i początku XX wieku
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 3002-1L3SEM19F2 |
Kod Erasmus / ISCED: |
14.7
|
Nazwa przedmiotu: | Doświadczenie nowoczesności. Wokół problemów kultury XIX i początku XX wieku |
Jednostka: | Instytut Kultury Polskiej |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | obowiązkowe |
Założenia (opisowo): | Ukończony II rok studiów licencjackich. |
Skrócony opis: |
Seminarium licencjackie przeznaczone jest dla studentów zainteresowanych szeroko rozumianą problematyką nowoczesności. Dotyczy ono kwestii przemian cywilizacyjnych, mentalnych, komunikacyjnych, artystycznych w kulturze polskiej w „długim wieku XIX“, a także możliwych zastosowań i sensów samego pojęcia „dzięwiętnastowieczność“, także w kulturze współczesnej |
Pełny opis: |
Problematyka seminarium koncentruje się na dziewiętnastowieczności rozumianej przede wszystkim jako okres szybkich i gwałtownych zmian we wszystkich dziedzinach życia: w porządku politycznym i w przeżywaniu codzienności. Motyw przyspieszenia, gwałtowności przemian, nieprzystawalności narzędzi poznawczych wobec doświadczenia, które staje się udziałem w życiu codziennym – pojawia się właściwie we wszystkich rodzajach świadectw: w autobiografiach, diarystyce, literaturze i wszelkich formach wizualnych i piśmiennych. Spotkania seminaryjne, formułowane na nich tematy i problematyzacje i powstające w efekcie prace są próbą przekroczenia na ogół stosowanej periodyzacji historycznoliterackiej czy politycznej polskiego wieku XIX. Refleksja nad doświadczeniem, uwaga skoncentrowana na przemianach medialnych i komunikacyjnych, każą prowadzącej i uczestnikom wypróbowywać inną perspektywę. W polu widzenia mam to, że w XIX wieku zmieniają się systemy szkolne i system pocztowy, sieć dróg i możliwości podróżowania; społeczeństwo podzielone na lokalne wspólnoty coraz bardziej zaczyna przypominać wczesną wersję „społeczeństwa sieci”: dostępna tylko przez część roku droga zmienia się w drogę żelazną, wnętrze powozu staje się wnętrzem kolejowego przedziału, studnie zostają zastąpione przez sieć kanalizacyjną, rzadka wymiana listów zmienia się w regularną dostawę prasy, a potem wysyłkę pocztówek. Malarski portret zmienia się w fotografię, trening w kaligrafii zostaje unieważniony przez rozpowszechnienie maszyny do pisania, elegancka odzież jawi się jako rzecz powszechniej dostępna, odkąd istnieje maszyna do szycia i standardowa numeracja ubrań i obuwia. Świątynią handlu staje się dom towarowy, kwintesencją przestrzeni miejskiej – pasaż, sposobem celebrowania wspólnego podążania za postępem – wystawa światowa, budowlą przyszłości – pałac kryształowy. Żadna z tych zmian nie ma, rzecz jasna, charakteru punktowego: wszystkie są procesualne, rozciągnięte w czasie, a każdy z tych procesów ma także swoją lokalną szczególność: inaczej toczy się na Ziemiach Zabranych, inaczej w Królestwie Polskim, inaczej w Wielkopolsce czy Galicji, inaczej w dużych ośrodkach miejskich, inaczej w miasteczkach i na wsi. Nie zmienia to jednak podstawowego rozpoznania: to właśnie zmiany dokonujące się w sferze medialno-komunikacyjnej najściślej związane są z doświadczeniem nowoczesności, a ich należyte uchwycenie i opisanie pozwala na zrozumienie swoistości procesów modernizacji w Polsce. Punktem wyjścia do indywidualnych poszukiwań i formułowanych tematów mogą być tutaj kategorie dostrzeżone przez Waltera Benjamina: ulica, wnętrze mieszkalne, podróż, wystawa, techniki widzenia. prowokujące do poszukiwania kategorii kolejnych, swoistych dla kultury polskiej lub pozwalających uchwycić jej swoistość: kamienica czynszowa, sklep z wystawą, fotografia portretowa. |
Efekty uczenia się: |
Lista lektur i przebieg seminarium są ściśle związane z problematyką powstających licencjatów, modyfikowane i rozwijane zgodnie z potrzebami uczestników. Podstawowe lektury to: Andrzej Chwalba, Historia Polski 1795-1918, wydania różne. Jurgen Osterhammel, Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, Poznań 2016. Salmi Hannu, Europa XIX wiek. Historia kulturowa, Kraków 2010. Shmuel Eisenstadt, Utopia i nowoczesność: porównawcza analiza cywilizacji, Warszawa 2009. Jerzy Jedlicki, Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują. Studia z dziejów idei i wyobrażeń XIX wieku wyd. różne. Jerzy Jedlicki, Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Warszawa 2000. Ewa Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku: śladami nowoczesności, Warszawa 2010. Przerabianie XIX wieku: studia, red. Ewa Paczoska i Bartłomiej Szleszyński, Warszawa 2011. Marshall Berman, „Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu”: rzecz o doświadczeniu nowoczesności, Kraków 2015. Jonathan Crary, Zawieszenia percepcji: uwaga, spektakl i kultura nowoczesna, Warszawa 2009. Richard Sennet, Upadek człowieka publicznego, Warszawa 2009. |
Metody i kryteria oceniania: |
Efekty kształcenia W wyniku uczestnictwa w zajęciach studenci: - potrafią analizować zjawiska charakterystyczne dla kultury polskiej tego okresu (także na tle kultury europejskiej); - poruszają się samodzielnie w źródłach i literaturze przedmiotu; - rozwijają świadomość metologiczną i potrafią z tego w praktyce korzystać; - potrafią formułować samodzielne pytania badawcze odnoszące się od epoki oraz konstruować wypowiedzi ustne i pisemne z tymi pytaniami związane. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.