Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Gramatyka historyczna języka polskiego

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 3003-11A3GH
Kod Erasmus / ISCED: 09.303 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0232) Literatura i językoznawstwo Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Gramatyka historyczna języka polskiego
Jednostka: Instytut Języka Polskiego
Grupy: Polonistyczne minimum programowe
Przedmioty obowiązkowe dla III roku filologii polskiej - stacjonarne 1-go stopnia
Wszystkie przedmioty polonistyczne - oferta ILP (3001...) , IJP (3003...) i IPS (3007...)
Punkty ECTS i inne: 10.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Wymagania (lista przedmiotów):

Wprowadzenie do językoznawstwa diachronicznego 3003-11A2JD

Założenia (opisowo):

Przed rozpoczęciem zajęć studenci muszą:


- stosować metodę filologiczną, metodę rekonstrukcji wewnętrznej i metodę historyczno-porównawczą,


- umieć opisać najważniejsze zjawiska, które zaszły w języku prasłowiańskim i rekonstruuje formy prasłowiańskie,


- znać periodyzację dziejów języka polskiego.


Tryb prowadzenia:

w sali

Skrócony opis:

Studenci zdobędą wiedzę na temat procesów i zmian zachodzących w języku polskim od czasów najdawniejszych po współczesność. Nauczą się także interpretować interpretować współczesny kształt języka polskiego przez pryzmat dawnych procesów fonetycznych i fleksyjnych.

Studenci opanują podstawowy warsztat terminologiczny z zakresu gramatyki historycznej języka polskiego, a przede wszystkim nauczą się samodzielnie rekonstruować wybrane formy (od względem fonetycznym) i opisywać kluczowe dla polszczyzny zjawiska fleksyjne.

Pełny opis:

Przedmiot realizujemy w ramach ćwiczeń i wykładów.

TEMATYKA WYKŁADÓW:

Na wykładach omówimy najważniejsze zjawiska i tendencje rozwojowe historycznej polszczyzny z perspektywy ich skutków we współczesnym języku polskim. Hasłem wywoławczym każdego z zagadnień jest cytat z "Małego Księcia" - tekstu przetłumaczonego na współczesny język polski, w którym znaleźć możemy wiele przykładów na zjawiska językowe zachodzące dawniej.

WYKŁAD 1. Lis, lisica, лисиця, лиса – jak się nazywa przyjaciel Małego Księcia? – czyli o Prasłowiańszczyźnie i jej podziałach

WYKŁAD 2. „Potrzebny mi BARANEK. Narysuj mi BARANKA” – czyli o tym, jak zanik jerów wpłynął na współczesny język polski

WYKŁAD 3. „Szukam przyjaCIÓŁ" – czyli co to znaczy oswoić (przegłos)?

WYKŁAD 4. „Mały Książę popatrzył i poczuł sympatię do latarnika tak WIERNEGO zasadom. przypomniał sobie o zachodach słońca, które sam CZASAMI wywoływał, przesuwając KRZESŁO” – czyli co jest wyjątkowego w wyjątkach od przegłosu?

WYKŁAD 5. „Ta rÓża jest bardzo trUdna” – czyli dlaczego w języku polskim mamy dwa rodzaje „u” i jaki ma to związek z zanikiem iloczasu

WYKŁAD 6. „Rytuały sĄ niezbĘdne” – czyli skąd się wzięły samogłoski nosowe i dlaczego tak dziwnie je zapisujemy?

WYKŁAD 7. „Dobrze widzi się tylko SERCEM” – czyli o tym, gdzie się podziały sonanty

WYKŁAD 8. „NajwaŻniejSZe jest NIeWIdoCZne dla oCZu” – czyli historia palatalizacji

WYKŁAD 9. „Mały KSIĄŻĘ nie umiał sobie wytłumaczyć, czemu może służyć gdzieś tam na NIEBIE, na PLANECIE bez DOMÓW i MIESZKAŃCÓW, istnienie LATARNI i LATARNIKA” – czyli słów kilka o przynależności deklinacyjnej rzeczowników dawniej i dziś

WYKŁAD 10. „LeonOWI WerthOWI, LéonU WerthOVI czy ЛеонУ ВертУ” – czyli o zmianach deklinacyjnych i kłopotach z nimi związanych

WYKŁAD 11. „To znaczy, że mogę zapisać na karteczce liczbę swoich gwiazd. A potem zamknąć TĘ karteczkę w szufladzie na klucz” – czyli słów kilka o zaimkach dawniej i dziś

WYKŁAD 12. „Bardzo ZIMNO u pana, ŹLE tu urządzone” – czyli o tym, co nam pozostało z prostej odmiany przymiotników

WYKŁAD 13. „PROSZĘ... OSWÓJ mnie — powiedział” – czyli o przynależności koniugacyjnej czasowników i rozwoju trybu rozkazującego

WYKŁAD14. „NARYSOWAŁEM więc kaganiec. Serce mi się ŚCISNĘŁO, kiedy mu go PODAWAŁEM” – czyli o tym, jak zmieniał się czas przeszły w polszczyźnie

WYKŁAD15. „A ja znowu, nie ROZUMIEJĄC dlaczego, POCZUŁEM dziwny smutek” – czyli o dawnych i współczesnych imiesłowach

TEMATYKA ĆWICZEŃ W PIERWSZYM SEMESTRZE

W pierwszym semestrze zajęć ćwiczeniowych zajmujemy się:

- polską fonetyką ujmowaną diachronicznie,

- rozpoznawaniem procesów językowych, które zaszły w konkretnych wyrazach,

- rekonstrukcją tych wyrazów.

ZAJĘCIA 1. System wokaliczny polszczyzny (prasłowiańska podstawa rozwojowa, główne zmiany).

ZAJĘCIA 2/3. Ewolucja jerów w polszczyźnie: wokalizacja jerów mocnych i zanik słabych, rozwój jerów w pozycji napiętej, wzdłużenie zastępcze, chronologia i konsekwencje tych procesów.

ZAJĘCIA 4/5. Przegłos polski (istota procesu, chronologia, konsekwencje, odstępstwa od przegłosu).

ZAJĘCIA 6. Przegłos polski a przegłos prasłowiański i apofonia praindoeuropejska.

ZAJĘCIA 7. Akcent i iloczas w dawnej polszczyźnie (zmiany akcentu, pochodzenie samogłosek długich w języku polskim).

ZAJĘCIA 8. Zanik iloczasu i powstanie samogłosek ścieśnionych oraz ich dalsze losy w języku polskim.

ZAJĘCIA 9. Rozwój samogłosek nosowych

ZAJĘCIA 10. System konsonantyczny polszczyzny – jego prasłowiańska podstawa rozwojowa.

ZAJĘCIA 11. Palatalizacje prasłowiańskie.

ZAJĘCIA 12. Palatalizacje polskie - fonologizacja miękkości i nowe polskie fonemy spółgłoskowe.

ZAJĘCIA 13. IV palatalizacja polska.

ZAJĘCIA 14. Dyspalatalizacje spółgłosek w języku polskim. Pozostałe zmiany w systemie konsonantycznym: m.in. pochodzenie spółgłoski f, asymilacje i dysymilacje w grupach spółgłoskowych.

ZAJĘCIA 15. Główne tendencje rozwojowe polskiego systemu fonetycznego. Analiza fragmentów tekstów staropolskich.

TEMATYKA ĆWICZEŃ W DRUGIM SEMESTRZE

W drugim semestrze zajęć ćwiczeniowych zajmujemy się:

- polską fleksją ujmowaną diachronicznie,

- rozpoznawaniem procesów fleksyjnych, które zaszły w konkretnych formach,

- analizą tekstów staropolskich pod kątem zmian fonetycznych i fleksyjnych.

ZAJĘCIA 1. Wprowadzenie do polskiej fleksji historycznej. Podstawa rozwojowa fleksji polskiej. Prasłowiański podział na deklinacje rzeczowników.

ZAJĘCIA 2. Deklinacja rzeczowników rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej i mnogiej.

ZAJĘCIA 3. Deklinacja rzeczowników rodzaju żeńskiego – jej zmiany na gruncie polskim.

ZAJĘCIA 4. Odmiana zaimków osobowych i rodzajowych.

ZAJĘCIA 5. Prosta i złożona odmiana przymiotników.

ZAJĘCIA 6/7. Prasłowiański a polski podział na koniugacje – odmiana czasowników w czasie teraźniejszym.

ZAJĘCIA 8/9. Czasy przeszłe w historii polszczyzny: czasy proste (imperfecum i aoryst) i złożone (czas przeszły złożony i czas zaprzeszły). Ewolucja czasu przeszłego.

ZAJĘCIA 10/11. Tryb rozkazujący i przypuszczający w historii polszczyzny; analiza przykładów z dawnych tekstów.

ZAJĘCIA 12/13. Ewolucja imiesłowów: zmniejszenie zasobu imiesłowów w porównaniu ze stanem prasłowiańskim, adiektywizacja i adwerbizacja imiesłowów w polszczyźnie.

ZAJĘCIA 14/15. Główne tendencje rozwojowe polskiego systemu fleksyjnego. Analiza fragmentów tekstów staropolskich.

Literatura:

Literatura obowiązkowa:

Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1998 lub wyd. nast.

Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego w testach, ćwiczeniach i tematach egzaminacyjnych, Gdańsk 1999.

Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Warszawa 1991.

Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja, nowe propozycje badawcze, pod red. Pawła Stępnia; współpraca Halina Tchórzewska-Kabata, Izabela Winiarska-Górska, Warszawa 2009.

Zenon Klemensiewicz, Tadeusz Lehr-Spławiński, Stanisław Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1955.

Stanisław Rospond, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1973 lub wyd. nast.

Janusz Strutyński, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Kraków 1991 lub wyd. nast.

Teksty staropolskie. Analizy i interpretacje, red. W. Decyk-Zięba i S. Dubisz, Warszawa 2003.

Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do 1543 roku, Wrocław 1984 lub wyd. nast.

Wybór tekstów z dziejów języka polskiego. [T. 1] Do połowy XIX w., pod red. nauk. Marka Cybulskiego, Łódź 2015.

Literatura uzupełniająca:

Stanisław Dubisz, Rozwój polskiego systemu fonologicznego, [w:] Studia z historii języka polskiego, red. W. Kupiszewski, Warszawa 1994, s. 9-19.

Język polski. Kompendium, pod red. M. Derwojedowej, H. Karaś, D. Kopcińskiej, Warszawa 2005, rozdz. X. Historia języka polskiego, s. 651-812.

Halina Koneczna, Charakterystyka fonetyczna języka polskiego na tle języków słowiańskich, Warszawa 1965.

Zdzisława Krążyńska, Tomasz Mika, Agnieszka Słoboda, Składnia średniowiecznej polszczyzny, cz. 1. Konteksty - metody - tendencje, Poznań 2015.

Władysława Książek-Bryłowa, Warianty fleksyjne w historii języka polskiego [w:] T. Skubalanka, W. Książek-Bryłowa, Wariantywność polskiej fleksji, Wrocław 1992.

Tomasz Mika, Agnieszka Słoboda, Wyrażenia funkcyjne w średniowiecznej polszczyźnie z perspektywy składniowej. Wybrane problemy badawcze, Poznań 2015.

Leszek Moszyński, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 1984.

Ewa Ostrowska, Z dziejów języka polskiego i jego piękna, Kraków 1978.

Krystyna Pisarkowa, Historia składni języka polskiego, Wrocław 1984.

Ewa Siatkowska, Rodzina języków zachodniosłowiańskich, Warszawa 1992.

Mirosława Siuciak, Kształtowanie się kategorii gramatycznej liczebnika w języku polskim, Katowice 2008.

Izabela Stąpor, Kształtowanie się normy dotyczącej fleksji liczebników polskich od XVI do XIX wieku, Warszawa 2008.

Wiesław Tomasz Sefańczyk, Kategoria rodzaju i przypadka polskiego rzeczownika. Próba synchronicznej analizy morfologicznej, Kraków 2007.

Zdzisław Stieber, Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa 1966.

Stanisław Urbańczyk, Szkice z dziejów języka polskiego, Warszawa 1968.

Stanisław Urbańczyk, Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979.

Efekty uczenia się:

Po ukończeniu kursu gramatyki historycznej języka polskiego studenci:

1. znają i rozumieją

- rolę refleksji językoznawczej (synchronicznej i diachronicznej) w kształtowaniu kultury (S_W02);

- miejsce i znaczenie językoznawstwa, ze szczególnym uwzględnieniem językoznawstwa polskiego, w relacji do innych dyscyplin naukowych oraz jego specyfikę przedmiotową i metodologiczną (S_W04);

- historyczne i współczesne terminologie, teorie i metodologie z zakresu gramatyki opisowej języka polskiego, kultury języka polskiego, gramatyki historycznej języka polskiego, językoznawstwa diachronicznego i synchronicznego (S_W06);

- kompleksową naturę języka polskiego na tle języków europejskich oraz jego złożoność i historyczną zmienność znaczeń (S_W08).

2. potrafią:

- samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze przygotowujące do podjęcia badań naukowych, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego oraz wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych i wykorzystywać je we własnych pracach badawczych z zakresu gramatyki opisowej języka polskiego, kultury języka polskiego, gramatyki historycznej języka polskiego, językoznawstwa diachronicznego i synchronicznego (S_U02);

- wykorzystując nabytą wiedzę, interpretować i analizować teksty naukowe z zakresu gramatyki opisowej języka polskiego, kultury języka polskiego, gramatyki historycznej języka polskiego, językoznawstwa diachronicznego i synchronicznego, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy i cywilizacyjny (S_U04);

- posługiwać się podstawowymi teoriami, metodologiami, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla gramatyki opisowej języka polskiego, kultury języka polskiego, gramatyki historycznej języka polskiego, językoznawstwa diachronicznego i synchronicznego (S_U06);

- stosować zaawansowane techniki informacyjno-komunikacyjne oraz samodzielnie formułować wnioski, dobierać strategie argumentacyjne, z wykorzystaniem poglądów i tez innych autorów, brać udział w debacie oraz być gotowym do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów, a także dyskutować tematy językoznawcze z użyciem specjalistycznej terminologii (S_U08);

- wykorzystywać narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla językoznawstwa (S_U16);

- planować i organizować prace indywidualne oraz współdziałać z innymi osobami w ramach prac zespołowych (S_U17).

3. są gotowi do

- organizowania własnego warsztatu badawczego i krytycznej oceny swoich dokonań (S_U17);

- wzięcia etycznej odpowiedzialności za wykorzystanie umiejętności zawodowych i za trafność przekazywanej wiedzy oraz kierowania się uczciwością i rzetelnością naukową w prowadzeniu dyskusji i uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych, a także zasięgania opinii ekspertów w wypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemu (S_K02).

Metody i kryteria oceniania:

PUNKTY ECTS:

Aby zaliczyć przedmiot, studenci muszą zdobyć 10 punktów ECTS, które odpowiadają 300 godzinom nakładu pracy. Rozkładają się one następująco:

- udział w ćwiczeniach: 60 godzin (2 ECTS);

- udział w wykładzie: 30 godzin (1 ECTS);

- przygotowanie do zajęć: 60 godzin (2 ECTS);

- przygotowanie do egzaminu: 150 godzin (5 ECTS).

WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU:

1. Aby zaliczyć przedmiot, studenci muszą:

- zaliczyć na ocenę ćwiczenia w obu semestrach,

- zdać egzamin obejmujący zagadnienia z wykładu i ćwiczeń.

2. Aby zaliczyć ćwiczenia, studenci muszą:

- uczestniczyć w zajęciach (szczegóły dotyczące liczby nieobecności podajemy dalej),

- wykazywać się aktywnością na zajęciach,

- zaliczyć śródsemestralne sprawdziany cząstkowe (ich częstotliwość i typ ustala osoba prowadząca zajęcia).

3. Aby zaliczyć przedmiot, studenci nie muszą uczestniczyć w wykładzie. Wykład nie kończy się zaliczeniem. Warto jednak pamiętać o tym, że informacje przekazywane na wykładzie są obowiązkowym elementem zagadnień egzaminacyjnych.

4. Do ustnego egzaminu zerowego mogą przystąpić studenci, którzy zaliczą ćwiczenia na ocenę co najmniej 4,5.

NIEOBECNOŚCI NA ĆWICZENIACH:

1. Studenci mają prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze.

2. Jeśli studenci ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie otrzymują zaliczenia z zajęć.

3. Jeśli studenci chcą usprawiedliwić nieobecności, muszą w ciągu tygodnia udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim).

4. Studenci ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.

Podstawa: Regulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:

a. pkt 17 par. 2,

b. pkt 4.5 par. 17,

c. par 33.

METODY WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA:

Na zajęciach stosujemy następujące metody weryfikacji efektów kształcenia:

1. krótkie sprawdziany pisemne;

2. praca z tekstem;

3. ocena bieżącego przygotowania studenta do zajęć dydaktycznych;

4. egzamin ustny.

ZASADY WYKORZYSTYWANIA NARZĘDZI SI:

1. Jeśli student chce na potrzeby pracy zaliczeniowej lub prac cząstkowych skorzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, musi:

a. uzyskać na to zgodę osoby prowadzącej zajęcia,

b. uzgodnić z osobą prowadzącą zajęcia cele i zakres wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji.

2. Student nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi.

3. Jeśli student wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji:

a. bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub

b. w sposób z nią nieuzgodniony,

osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w procedurze antyplagiatowej. Procedury te opisała Uniwersytecka Rada ds. Kształcenia w uchwale nr 14.

Podstawa:

1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna, slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia na Wydziale Polonistyki

2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia.

3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na Uniwersytecie Warszawskim.

Praktyki zawodowe:

Nie dotyczy.

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-06-16
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia, 60 godzin, 140 miejsc więcej informacji
Wykład, 30 godzin, 140 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Iwona Burkacka, Justyna Garczyńska, Monika Kresa, Aleksandra Żurek-Huszcz
Prowadzący grup: Justyna Garczyńska, Alina Kępińska, Monika Kresa, Ewelina Kwapień, Agnieszka Piotrowska, Izabela Stąpor
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Egzamin
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Wymagania (lista przedmiotów):

Wprowadzenie do językoznawstwa diachronicznego 3003-11A2JD

Tryb prowadzenia:

w sali

Skrócony opis:

Przedmiot ma na celu wykształcenie umiejętności interpretacji procesów i zmian językowych zachodzących w języku polskim, ze szczególnym uwzględnieniem cech fonetycznych i fleksyjnych. Założeniem przedmiotu jest wypracowanie umiejętności samodzielnej rekonstrukcji wybranych form oraz opanowanie przez studenta podstawowego warsztatu terminologicznego dotyczącego gramatyki historycznej języka polskiego.

Pełny opis:

TEMATY WYKŁADÓW

Celem wykładów jest omówienie najważniejszych zjawisk i tendencji rozwojowych historycznej polszczyzny z perspektywy ich skutków we współczesnym języku polskim. Hasłem wywoławczym każdego z zagadnień jest cytat z "Małego Księcia" - tekstu przetłumaczonego na współczesny język polski, w którym znaleźć możemy wiele przykładów na zjawiska językowe zachodzące dawniej.

WYKŁAD 1. Lis, lisica, лисиця, лиса – jak się nazywa przyjaciel Małego Księcia? – czyli o Prasłowiańszczyźnie i jej podziałach

WYKŁAD 2. „Potrzebny mi BARANEK. Narysuj mi BARANKA” – czyli o tym, jak zanik jerów wpłynął na współczesny język polski

WYKŁAD 3. „Szukam przyjaCIÓŁ" – czyli co to znaczy oswoić (przegłos)?

WYKŁAD 4. „Mały Książę popatrzył i poczuł sympatię do latarnika tak WIERNEGO zasadom. przypomniał sobie o zachodach słońca, które sam CZASAMI wywoływał, przesuwając KRZESŁO” – czyli co jest wyjątkowego w wyjątkach od przegłosu?

WYKŁAD 5. „Ta rÓża jest bardzo trUdna” – czyli dlaczego w języku polskim mamy dwa rodzaje „u” i jaki ma to związek z zanikiem iloczasu

WYKŁAD 6. „Rytuały sĄ niezbĘdne” – czyli skąd się wzięły samogłoski nosowe i dlaczego tak dziwnie je zapisujemy?

WYKŁAD 7. „Dobrze widzi się tylko SERCEM” – czyli o tym, gdzie się podziały sonanty

WYKŁAD 8. „NajwaŻniejSZe jest NIeWIdoCZne dla oCZu” – czyli historia palatalizacji

WYKŁAD 9. „Mały KSIĄŻĘ nie umiał sobie wytłumaczyć, czemu może służyć gdzieś tam na NIEBIE, na PLANECIE bez DOMÓW i MIESZKAŃCÓW, istnienie LATARNI i LATARNIKA” – czyli słów kilka o przynależności deklinacyjnej rzeczowników dawniej i dziś

WYKŁAD 10. „LeonOWI WerthOWI, LéonU WerthOVI czy ЛеонУ ВертУ” – czyli o zmianach deklinacyjnych i kłopotach z nimi związanych

WYKŁAD 11. „To znaczy, że mogę zapisać na karteczce liczbę swoich gwiazd. A potem zamknąć TĘ karteczkę w szufladzie na klucz” – czyli słów kilka o zaimkach dawniej i dziś

WYKŁAD 12. „Bardzo ZIMNO u pana, ŹLE tu urządzone” – czyli o tym, co nam pozostało z prostej odmiany przymiotników

WYKŁAD 13. „PROSZĘ... OSWÓJ mnie — powiedział” – czyli o przynależności koniugacyjnej czasowników i rozwoju trybu rozkazującego

WYKŁAD14. „NARYSOWAŁEM więc kaganiec. Serce mi się ŚCISNĘŁO, kiedy mu go PODAWAŁEM” – czyli o tym, jak zmieniał się czas przeszły w polszczyźnie

WYKŁAD15. „A ja znowu, nie ROZUMIEJĄC dlaczego, POCZUŁEM dziwny smutek” – czyli o dawnych i współczesnych imiesłowach

Tematyka ćwiczeń w semestrze pierwszym

Pierwszy semestr zajęć ćwiczeniowych jest poświęcony fonetyce polskiej ujmowanej diachronicznie, rozpoznawaniu procesów językowych w konkretnych wyrazach i ich rekonstrukcji.

ZAJĘCIA 1. System wokaliczny polszczyzny (prasłowiańska podstawa rozwojowa, główne zmiany).

ZAJĘCIA 2/3. Ewolucja jerów w polszczyźnie: wokalizacja jerów mocnych i zanik słabych, rozwój jerów w pozycji napiętej, wzdłużenie zastępcze, chronologia i konsekwencje tych procesów.

ZAJĘCIA 4/5. Przegłos polski (istota procesu, chronologia, konsekwencje, odstępstwa od przegłosu).

ZAJĘCIA 6. Przegłos polski a przegłos prasłowiański i apofonia praindoeuropejska.

ZAJĘCIA 7. Akcent i iloczas w dawnej polszczyźnie (zmiany akcentu, pochodzenie samogłosek długich w języku polskim).

ZAJĘCIA 8. Zanik iloczasu i powstanie samogłosek ścieśnionych oraz ich dalsze losy w języku polskim.

ZAJĘCIA 9. Rozwój samogłosek nosowych

ZAJĘCIA 10. System konsonantyczny polszczyzny – jego prasłowiańska podstawa rozwojowa.

ZAJĘCIA 11. Palatalizacje prasłowiańskie.

ZAJĘCIA 12. Palatalizacje polskie - fonologizacja miękkości i nowe polskie fonemy spółgłoskowe.

ZAJĘCIA 13. IV palatalizacja polska.

ZAJĘCIA 14. Dyspalatalizacje spółgłosek w języku polskim. Pozostałe zmiany w systemie konsonantycznym: m.in. pochodzenie spółgłoski f, asymilacje i dysymilacje w grupach spółgłoskowych.

ZAJĘCIA 15. Główne tendencje rozwojowe polskiego systemu fonetycznego. Analiza fragmentów tekstów staropolskich.

Tematyka ćwiczeń w semestrze drugim

Drugi semestr zajęć ćwiczeniowych jest poświęcony diachronicznej fleksji polskiej oraz analizie tekstów staropolskich pod kątem omawianych na zajęciach cech językowych.

ZAJĘCIA 1. Wprowadzenie do polskiej fleksji historycznej. Podstawa rozwojowa fleksji polskiej. Prasłowiański podział na deklinacje rzeczowników.

ZAJĘCIA 2. Deklinacja rzeczowników rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej i mnogiej.

ZAJĘCIA 3. Deklinacja rzeczowników rodzaju żeńskiego – jej zmiany na gruncie polskim.

ZAJĘCIA 4. Odmiana zaimków osobowych i rodzajowych.

ZAJĘCIA 5. Prosta i złożona odmiana przymiotników.

ZAJĘCIA 6/7. Prasłowiański a polski podział na koniugacje – odmiana czasowników w czasie teraźniejszym.

ZAJĘCIA 8/9. Czasy przeszłe w historii polszczyzny: czasy proste (imperfecum i aoryst) i złożone (czas przeszły złożony i czas zaprzeszły). Ewolucja czasu przeszłego.

ZAJĘCIA 10/11. Tryb rozkazujący i przypuszczający w historii polszczyzny; analiza przykładów z dawnych tekstów.

ZAJĘCIA 12/13. Ewolucja imiesłowów: zmniejszenie zasobu imiesłowów w porównaniu ze stanem prasłowiańskim, adiektywizacja i adwerbizacja imiesłowów w polszczyźnie.

ZAJĘCIA 14/15. Główne tendencje rozwojowe polskiego systemu fleksyjnego. Analiza fragmentów tekstów staropolskich.

Uwagi:

Warunki zaliczenia przedmiotu:

Zaliczenie na ocenę ćwiczeń.

Obecność na wykładzie nie jest obowiązkowa, wykład nie kończy się zaliczeniem.

Ocena końcowa z przedmiotu - z egzaminu w sesji letniej obejmuje wiedzę z ĆWICZEŃ i WYKŁADU.

Do ustnego egzaminu zerowego mogą przystąpić studenci, którzy uzyskali zaliczenie co najmniej 4,5 z ćwiczeń.

Zaliczenie z ćwiczeń (po każdym semestrze), student otrzymuje na podstawie:

1. Obecności i aktywności na ćwiczeniach.

2. Sprawdzianów cząstkowych (śródsemestralnych).

Metody weryfikacji efektów kształcenia:

1. krótkie sprawdziany pisemne;

2. praca z tekstem;

3. ocena bieżącego przygotowania studenta do zajęć dydaktycznych;

4. egzamin ustny.

W wypadkach uzasadnionych - po konsultacji z kierownikiem jednostki dydaktycznej - zajęcia mogą być przeprowadzone zdalnie z wykorzystaniem platformy uniwersyteckiej Kampus oraz narzędzi Google lub aplikacji Zoom.

Narzędzia te będą wykorzystywane także, gdy nauka odbywać się będzie zdalnie.

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2024/25" (w trakcie)

Okres: 2024-10-01 - 2025-06-08
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia, 60 godzin, 140 miejsc więcej informacji
Wykład, 30 godzin, 140 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Justyna Garczyńska, Monika Kresa, Jarosław Łachnik, Aleksandra Żurek-Huszcz
Prowadzący grup: Justyna Garczyńska, Alina Kępińska, Monika Kresa, Ewelina Kwapień, Aleksandra Żurek-Huszcz
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Egzamin
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Wymagania (lista przedmiotów):

Wprowadzenie do językoznawstwa diachronicznego 3003-11A2JD

Tryb prowadzenia:

w sali

Skrócony opis:

Dla cyklu 2024/2025 aktualny jest opis z sekcji "Informacje ogólne".

Pełny opis:

Dla cyklu 2024/2025 aktualny jest opis z sekcji "Informacje ogólne".

Literatura:

Dla cyklu 2024/2025 aktualna jest bibliografia z sekcji "Informacje ogólne".

Uwagi:

W wypadkach uzasadnionych - po konsultacji z kierownikiem jednostki dydaktycznej - zajęcia możemy przeprowadzić zdalnie z wykorzystaniem platformy uniwersyteckiej Kampus oraz narzędzi Google lub aplikacji Zoom.

Narzędzia te będziemy wykorzystywać także wtedy, gdy nauka odbywać się będzie zdalnie.

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
Krakowskie Przedmieście 26/28
00-927 Warszawa
tel: +48 22 55 20 000 https://uw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności mapa serwisu USOSweb 7.1.1.0-3 (2024-12-18)