Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Przeszłość języka polskiego i środowiskowe jego odmiany

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 3003-ZU2061HJ1
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (brak danych)
Nazwa przedmiotu: Przeszłość języka polskiego i środowiskowe jego odmiany
Jednostka: Instytut Języka Polskiego
Grupy: Seminaria magisterskie dla I roku studiów 2-go stopnia filologii polskiej - (zaoczne), 2020/2021
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

seminaria magisterskie

Tryb prowadzenia:

w sali

Skrócony opis:

Seminarium adresowane jest do studentów zainteresowanych szeroko rozumianą historią języka polskiego, zwłaszcza opisem dawnej leksyki oraz środowiskowymi odmianami polszczyzny – dawniej i dziś. Celem zajęć jest zapoznanie studentów z badaniami językoznawstwa diachronicznego nad polszczyzną, zwłaszcza nad leksyką, w zgodzie z różnymi metodologiami, jak strukturalizm czy kognitywizm. Zapoznanie się z pracami językoznawczymi tego typu ma na celu przygotowanie studentów do wyboru tematu pracy magisterskiej.

Pełny opis:

Proponowana tematyka zajęć:

1. Różnorodne teksty polskie jako źródło materiału do opracowania naukowego – na podstawie „Wyboru tekstów z dziejów języka polskiego” oraz „Przewodnika po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów”.

2. Jednostka leksykalna – definicje i rozumienie; problem jednostek analitycznych.

3. Słownictwo z zakresu parametryzacji świata, na podstawie monografii A. Bednarka, B. Chachulskiej, E. Skorupskiej-Raczyńskiej.

4. Metodologia analizy polowej leksyki (prace R. Tokarskiego, A. Markowskiego, B. Batko-Tokarz i in.).

5. Staropolska terminologia bartnicza na podstawie monografii A. Kwaśnickiej-Janowicz.

6. Słownictwo z zakresu górnictwa solnego XVI-XVIII wieku na tle polszczyzny ogólnej, na podstawie monografii E. Horyń.

7. Nazwy zwierząt w historii polszczyzny (prace K. Waśkowskiego, J. Pacuły, E. Majewskiego, J. Strutyńskiego i in.)

8. Językowe portrety zwierząt hodowlanych we frazeologii na przykładzie monografii A. Piaseckiej.

9. Opisy leksyki Stefana Żeromskiego na podstawie monografii z cyklu Słownictwo pism Stefana Żeromskiego, pod red. K. Handke.

10. Leksyka twórczości Bolesława Prusa (prace M. Czachorowskiej, A. Pihan-Kijasowej, T. Smółkowej).

11. Leksyka z zakresu wojskowości – w różnych tekstach, prace I. Szlesińskiego i L. Mariak.

12. Językowy obraz świata jako zbiór stereotypowych sądów; m.in. omówienie „Słownika stereotypów i symboli ludowych”.

13. Słownictwo tematycznie związane z lasem na podstawie monografii E. Pajewskiej.

14. Polskie słownictwo lekarskie na podstawie pracy J. Masłowskiego.

15. Polskie słownictwo teatralne na tle porównawczym (prace A. Cegieły, R. Kowalczyka).

16. Socjalne zróżnicowanie współczesnej polszczyzny, np. słownictwo paralotniarzy, alpinistów czy socjolekt gejów.

17. Metodologia językoznawstwa kognitywnego w opisie dawnych tekstów (monografia A. Niewiary o wyobrażeniu narodów w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX w.).

18. Omówienie wybranego dzieła dawnego, np.: Jana Pawła Biretowski czy Jana Krzysztofa Kluka.

Tematyka zajęć zostanie uzgodniona ze studentami oraz dostosowywana do ich zainteresowań i potrzeb dotyczących wyboru tematu pracy magisterskiej. Realizacja tematów zajęć ma pomóc studentom w wyborze tematu pracy magisterskiej oraz jej przygotowaniu. Tematyka prac magisterskich przykładowo może dotyczyć m.in.:

1. Nazw z różnych pól tematycznych, np. nazw roślin, leków czy zwierząt z wybranego zakresu bądź z wybranego tekstu, także literackiego – dawnego lub bliższego współczesności. Przykładowe ciekawe teksty do analizy to: a) Jan Paweł Biretowski, Wiadomość Ciekawa, Każdemu wielce potrzebna, O Skutkach Y Mocy Zbóż Wszelkich, iarzyn y zioł Różnych, tak Ogrodowych, iako y Polnych, Iakie Skutki y pożytki przynoszą Człowiekowi w Różnych okolicznościach, osobliwie na poratowanie Zdrowia Ludzkiego Słuząca,: Z Powaznych Autorów Dla wygody Ludzkiey Krótko Zebrana, nayprzod Roku [...] 1769 w Łowiczu wydrukowana, A rozkazu Teraz z [...] Jana Ordynata Zamoyskiego Woiewody Podolskiego [...] Przedrukowana Roku [...] 1772 . https://polona.pl/item/wiadomosc-ciekawa-kazdemu-wielce-pozyteczna-o-skutkach-y-mocy-zboz-wszelkich-jarzyn-y,Nzg4NzAyMw/17/#info:metadata czy b) 4-tomowe dzieło Jana Krzysztofa Kluka pt. Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie krajowych, potrzebnych i pożytecznych, domowych, chowanie, rozmnożenie, chorób leczenie, dzikich łowienie, oswojenie, zażycie, szkodliwych zaś wygubienie, wydane w latach 1779–1780.

2. Opisu leksyki wybranej gwary bądź odmiany socjolektalnej polszczyzny.

Literatura:

Wybrana literatura:

Apresjan Jurij D., Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, przełożyli Z. Kozłowska i A. Markowski, drugie wyd. polskie przygotowały Z. Kozłowska i E. Janus, Wyd. 2, popr. i uzup., Wrocław 2000.

Bartmiński Jerzy, Tokarski Ryszard, Definicja semantyczna: czego i dla kogo?, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin 1993, s. 47–61.

Batko-Tokarz Barbara, Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego : teoria, praktyka, leksykografia, Kraków 2019

Bednarek Adam, Leksykalne wykładniki parametryzacji świata. Studium semantyczne, Toruń 1994.

Bogusławski Andrzej, O zasadach rejestracji jednostek języka, „Poradnik Językowy” 1976, 8, s. 356-364.

Bogusławski Andrzej, Obiekty leksykograficzne i jednostki języka, [w:] Studia z polskiej leksykografii współczesnej II, red. Z. Saloni, Białystok 1987, s. 13-34.

Büntig Karl-Dieter, Wstęp do lingwistyki, tłum. E. Tomczyk-Popińska, Warszawa 1989.

Cegieła Anna, Polskie słownictwo teatralne 1765-1965, Wrocław 1992.

Cegieła Anna, Polski słownik terminologii i gwary teatralnej. T. 1, Wrocław 1992.

Chachulska Beata, Analiza składniowa leksykalnych wykładników parametryzacji świata / Beata Kraków 2002.

Czachorowska Magdalena, Leksyka pism Bolesława Prusa. Studia zebrane, Bydgoszcz 2018.

Cygal-Krupa Zofia, Podstawowe słownictwo tematyczne języka polskiego (na wybranych przykładach), Kraków 1990.

Cygal-Krupa Zofia, Słownictwo tematyczne języka polskiego. Zbiór wyrazów w układzie rangowym, alfabetycznym i tematycznym, Kraków 1986.

Horyń Ewa, Słownictwo z zakresu górnictwa solnego XVI-XVIII wieku na tle polszczyzny ogólnej, Kraków 2018.

Kita Małgorzata, Polański Edward, Słownik tematyczny języka polskiego, Warszawa 2002.

Kowalczyk Rafał, Rosyjskie słownictwo teatralne w porównaniu z polskim, Wrocław 2005.

Kwaśnicka-Janowicz Agata, Staropolska terminologia bartnicza (na tle porównawczym), Kraków 2018.

Kwaśnicka-Janowicz Agata, Pałka Patrycja, Przewodnik po elektronicznych zasobach językoznawczych (słowniki, kartoteki, korpusy), Kraków 2017: TMJP.

Majewski Erazm, Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich, zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej: źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, T. 1. Słownik polsko-łaciński, zebrał i ułożył Erazm Majewski, Warszawa 1982.

Masłowski Jan, Polskie słownictwo lekarskie, Wrocław 1977.

Mariak Leonarda, Leksyka z zakresu wojskowości w Trylogii Henryka Sienkiewicza. Cz. 1-2, Szczecin 2009.

Markowski Andrzej, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, Warszawa 1990.

Miodunka Władysław, Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989, zwłaszcza rozdz. 5.3. Semantyka strukturalna, s. 109-168.

Niepytalska-Osiecka A., Socjolekt polskich alpinistów. Analiza leksykalno-semantyczna słownictwa, Kraków 2014.

Niewiara Aleksandra, Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX, Katowice 2001.

Nowak Tomasz Łukasz, Język ukrycia. Zapisany socjolekt gejów, Kraków 2020.

Pacuła Jarosław, XVII- i XIX-wieczne nazewnictwo „zwierząt zmierzchnych” (perspektywa etnolingwistyczna), Bielsko-Biała 2015.

Pacuła Jarosław, Nazwy owadów skupione wokół pojęcia ZMIERZCH w językowym obrazie świata (na materiale XVIII- i XIX-wiecznym), „Filologia Polska. Językoznawstwo”, t. 9, 2013, ss. 13–41 (data dostępu: 04.11.2018 http://dlibra.bg.ajd.czest.pl:8080/Content/2018/J_9_13.pdf).

Pajewska Ewa, Słownictwo tematycznie związane z lasem w kontekście badań nad językami specjalistycznymi, Szczecin 2003.

Pędzich B., Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa 2012.

Piasecka Agata, Językowe portrety zwierząt hodowlanych w przestrzeni semantyczno-kulturowej polszczyzny i ruszczyzny (na materiale frazeologii), Łódź 2018.

Pihan-Kijasowa Alicja, Słownictwo z zakresu handlu w prozie Bolesława Prusa (na tle XIX- wiecznej leksyki handlowej). Studia, Poznań 2012.

Skorupska-Raczyńska Elżbieta, Półgębkiem w pół słowa ... Leksyka typowych i nietypowych miar, wag i wartości, Gorzów Wielkopolski 2019.

Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i red. Jerzy Bartmiński, t. 1. Kosmos, cz. 1-4, Lublin 1996-2012. : niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie /, Lublin 1996-2012.

Smółkowa Teresa, Słownictwo i fleksja „Lalki” Bolesława Prusa, Wrocław 1974.

Strutyński Janusz, Polskie nazwy ptaków krajowych, Wrocław 1972.

Szlesiński Iwo, Słownictwo wojskowe w wybranych tekstach literackich i historycznych XVII wieku, Wrocław 1985.

Tokarski Ryszard, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2013.

Waśkowski Krzysztof, Polskie nazwy zwierząt. Studium historycznojęzykowe, Nowy Targ 2017.

Waśkowski K., Powstanie naukowego obrazu zwierząt i jego konsekwencje dla polskiej leksyki animalistycznej przełomu XVIII i XIX stulecia, „Prace Językoznawcze, 2015, 17/4, ss. 103–122 (data dostępu: 04.11.2018 http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Prace_Jezykoznawcze/Prace_Jezykoznawcze-r2015-t17-n4/Prace_Jezykoznawcze-r2015-t17-n4-s103-122/Prace_Jezykoznawcze-r2015-t17-n4-s103-122.pdf).

Wybór tekstów z dziejów języka polskiego, pod. red. nauk. Marka Cybulskiego, t. 1. Do połowy XIX w., t. 2. Od połowy XIX w., Łódź 2015.

Efekty uczenia się:

Efekty kształcenia:

Student:

WIEDZA

1. Pogłębia wiedzę na temat metodologii badania języka w ujęciu diachronicznym.

UMIEJĘTNOŚCI:

1. Potrafi zastosować uzyskaną wiedzę do badań własnych nad zgromadzeniem, klasyfikacją i opisem faktów językowych.

POSTAWY

1. Docenia osiągnięcia badaczy języka oraz reprezentuje krytyczną postawę wobec ich rozstrzygnięć.

Metody i kryteria oceniania:

Metody nauczania: wykład, ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem, referaty, pogadanka i in.

Kryteria oceniania: Zaliczenie seminarium na podstawie obecności i aktywności na zajęciach, przygotowanych referatów, oceny zaawansowania pracy magisterskiej (temat, założenia badawcze, stan badań).

Praktyki zawodowe:

Nie.

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
Krakowskie Przedmieście 26/28
00-927 Warszawa
tel: +48 22 55 20 000 https://uw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)