"Język mówi nami" - dyskurs i tekst z perspektywy historycznej i współczesnej

seminaria magisterskie

w sali

Tematem seminarium jest semantyka wypowiedzi oraz analiza tekstu i dyskursu perspektywy współczesnej oraz historycznej. Ponieważ język nie jest bytem autonomicznym, ale jednym ze zjawisk poznawczych uzależnionym od wielu czynników pozajęzykowych, przyjrzymy się leksyce, tekstowi i dyskursowi w szerokim kontekście kulturowym i społecznym.

Na seminarium omówione będą następujące tematy:

1. Różne koncepcje znaczenia. Pola leksykalne, sieci semantyczne typu WordNet. Relacje semantyczne: synonimia, antonimia, polisemia, hipo/hiperonimia, partytywność. polisemia, homonimia.

2. Słowa kluczowe, podstawy stylometrii. Analiza korpusowa.

3. Analiza dyskursu z perspektywy kognitywnej - ramy interpretacyjne, ramowanie w dyskursie, teorie amalgamatów (przestrzeni mentalnych).

4. Analiza dyskursu w kontekście psychologicznym i społecznym. Krytyczna analiza dyskursu.

5. Językowy obraz świata: sposoby rekonstrukcji

6. Metafora w tekście. Metafora pojęciowa w ujęciu Lakoffa i Johnsona: metafora w ujęciu klasycznym, interakcyjnym a metafora pojęciowa, funkcje metafory pojęciowej, proces metaforyzacji (domena źródłowa i docelowa)

7. Tekst dawny jako źródło wiedzy o polszczyźnie i różne sposoby jego naukowego oglądu.

8. Język autora, polszczyzna danej epoki i analiza dyskursu w kontekście historycznym - możliwości i ograniczenia badawcze.

9. Semantyka tekstu dawnego - analiza słownikowa i tekstowa.

10. Językowy obraz świata i badanie stereotypów w tekstach dawnych.

Bartmiński J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, wyd. UMCS, Lublin, s. 169–185.

Bartmiński J., 1989, Językowe sposoby porządkowania świata. Uwagi na marginesie biłgorajskich relacji o kosmosie, „Etnolingwistyka” 2, s. 49–58.

Bartmiński J., 2003, Miejsce wartości w językowym obrazie świata, [w:] Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, red. Jerzy Bartmiński, wyd. UMCS, Lublin, s. 59–86.

Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, wyd. UMCS, Lublin.

Bartmiński J., 2007, Stereotypy mieszkają w języku, wyd. UMCS, Lublin.

Bartmiński J., 2008, Kontekst założony, historyczny czy kreowany, [w:] Polska genologia lingwistyczna, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, PWN, Warszawa, s. 56–67.

Bartmiński J., 2010, Pojęcie „językowy obraz świata” i sposoby jego operacjonalizacji, [w:] Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa?, red. Przemysław Czapliński, Anna Legeżyńska, Marcin Telicki, wyd. UAM, Poznań, s. 155–178.

Chlebda W., 2019, Jak historia odkłada się w pamięci, jak pamięć odkłada się w języku, „Etnolingwistyka” nr 31, Lublin, s. 55–72.

Czachur W., 2020, Język a kultura w lingwistycznych badaniach germanistycznych, „Socjolingwistyka” XXXIV, Kraków, s. 7–22.

Dobrzyńska T., 1984, Metafora, red. M. R. Mayenowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.

Dobrzyńska T., 1994, Mówiąc przenośnie... Studia o metaforze, wyd. IBL, Warszawa.

Filar D., 2012, Narracyjne aspekty językowego obrazu świata. Interpretacja marzenia we współczesnej polszczyźnie, UMCS, Lublin.

Filar D., Piekarczyk D., 2014, Narracyjność języka i kultury, UMCS, Lublin.

Grzegorczykowa R., 1990, Pojęcie językowego obrazu świata [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin.

Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.

Lakoff G, Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, Warszawa.

Leśniak A., Pasek Z., 2020, Świadectwa ewangelikalne i katolickie w perspektywie korpusowej analizy dyskursu, „Socjolingwistyka” XXXIV, Kraków, s. 57–75.

Libura A., Amalgamaty kognitywne. Powstanie i rozwój koncepcji integracji pojęciowej, [w:] Amalgamaty kognitywne w sztuce, Universitas, Kraków 2007, s. 11-66.

Łaszkiewicz M., 2019, Pamięć historii w stereotypach etnicznych (na przykładach Tatara, Kozaka, Szweda i Turka), „Etnolingwistyka” nr 31, Lublin, s. 237–256.

Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2017, Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie?, „Etnolingwistyka” nr 29, Lublin, s. 11–29.

Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2018, O różnych wariantach definicji leksykograficznej – od taksonomii do kognitywizmu, „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury”, nr 30, s. 259–284.

Niewiara Aleksandra, 1998, „Inni” w oczach wojowników sarmackich – o stereotypach narodowości w XVII wieku, [w:] Język a Kultura, t. 12, red. Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 171–184.

Pajdzińska A., Tokarski R., 1996, Językowy obraz świata – konwencja i kreacja, „Pamiętnik Literacki” LXXXVII.

Wojtak M., O relacjach dyskursu stylu gatunku i tekstu, „Tekst i dyskurs – Text und Diskurs”, 4, s. 69–78.

WIEDZA

Student zna i rozumie

1. w pogłębionym stopniu rolę refleksji językoznawczej w kształtowaniu kultury dawnej i współczesnej,

2. w stopniu zaawansowanym terminologię językoznawczą w języku polskim, ze szczególnym uwzględnieniem terminologii stosowanej w najnowszych pracach badawczych z tych dziedzin,

3. w stopniu zaawansowanym zależności między głównymi subdyscyplinami filologii polskiej,

4. w stopniu pogłębionym główne kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii językoznawczych,

5. w stopniu pogłębionym kompleksową naturę języka polskiego oraz jego złożoność i historyczną zmienność znaczeń,

6. w stopniu rozszerzonym metody badawcze właściwe dla językoznawstwa synchronicznego.

UMIEJĘTNOŚCI

Student potrafi:

1. w stopniu pogłębionym samodzielnie wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych i wykorzystywać je w samodzielnych projektach badawczych,

2. w stopniu pogłębionym samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze niezbędne do uczestniczenia w badaniach naukowych, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego,

3. wykorzystywać wnioski płynące z tekstów o charakterze naukowym i poprawnie stosować poznaną terminologię językoznawczą w pracach naukowych i własnych projektach badawczych,

4. w stopniu zaawansowanym posługiwać się w dyskursie naukowym ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla filologii polskiej,

5. pisać samodzielne prace badawcze z właściwym doborem literatury przedmiotu ze szczególnym uwzględnieniem wyników najnowszych badań,

6. samodzielnie prowadzić na poziomie rozszerzonym pracę badawczą pod kierunkiem opiekuna naukowego lub kierownika zespołu badawczego,

7. samodzielnie podejmować i inicjować działania naukowe,

8. wszechstronnie wykorzystywać innowacyjne narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla filologii polskiej.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Student jest gotów do:

1. organizowania własnego warsztatu badawczego i krytycznej oceny swoich dokonań,

2. wzięcia etycznej odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy i kierowania się uczciwością naukową oraz rzetelnością w prowadzeniu sporów naukowych i ideowych,

3. świadomego angażowania się w życie społeczne, naukowe i kulturalne,

4. uznania znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych,

5. kreowania życia kulturalnego regionu, kraju, Europy z wykorzystaniem kompetencji w zakresie języka polskiego.

Oceniana będzie aktywność na zajęciach (referowanie literatury przedmiotu, postępów w pracy magisterskiej. Do zaliczenia II roku wymagane jest ukończenie pracy magisterskiej.