Laboratorium. Praktyki cielesne jako obszar komunikacji międzykulturowej: przystanek Warszawa

monograficzne

Dla tej grupy laboratoryjnej zalecane jest konwersatorium a z antropologii ciała, poszerzające wiedzę na temat teoretycznych podstaw antropologii i socjologii ciała.

Laboratorium poświęcone jest praktykom cielesnym kojarzącym się z „obcą kulturą”, egzotyką, konotującym odmienność kulturową (takim np. jak joga, sztuki walki, różne formy tańca, praktyki leczenia i zdobienia ciała itp.). Z jednej strony współuczestniczą one w formowaniu indywidualnych stylów życia, kształtują ludzkie biografie, a z drugiej wpisują się w globalne fluktuacje przepływów kulturowych.

Interesować nas będzie przemieszczanie się tych praktyk, modyfikacje ich formy, przemiany funkcji, a także sposoby, w jakie aktualizują się one w ludzkich biografiach i przyczyniają się do tworzenia wspólnot emocjonalnych. Zajęcia mają charakter warsztatowy – zaznajamiają z różnymi rodzajami praktyk cielesnych i uczą różnych metod ich antropologicznego badania.

Czego oczekujemy zapisując się na zajęcia nauki flamenco lub tajskiego boksu albo szukając na kanałach youtube instruktaży jogi? Jakie mamy nadzieje oddając się w ręce tybetańskiego lekarza, tatuażysty czy też specjalisty od piercingu? Dlaczego chcemy włączać w nasze biografie tego rodzaju praktyki cielesne – zrodzone poza kręgiem naszej kultury i niosące w sobie rys egzotyki?

Te pytania to punkt wyjścia do pogłębionej refleksji nad sposobami, w jakie człowiek (istota zmysłowo-cielesna) rozpoznaje siebie i organizuje swoją egzystencje w ulegającym ciągłym fluktuacjom środowisku społeczno-kulturowym.

Od czasów gdy etnologia i antropologia zaczęły formować się jako dyscypliny naukowe jej adepci problematyzowali kwestie ciała. „Osobliwy” wygląd tubylców i lokalne sposoby posługiwania się ciałem stanowiły dogodny punkt wyjścia do ogólniejszych rozważań nad tożsamościami zbiorowymi.

Przekonanie o fundamentalnym znaczeniu ciała dla porządków kulturowych i społecznych oraz dla odczuwania ludzkiego bycia w świecie pozostaje w mocy; zmieniła się jednak sytuacja antropologa.

Różne sposoby posługiwania się ciałem zdają się energicznie, wielotorowo i wielokierunkowo przemieszczać po świecie – czasem wraz ze swoimi nosicielami (czyli ludzkimi ciałami), kiedy indziej niezależnie od nich (łączami internetowymi krążą instrukcje i wzorce). W zasadzie antropolog nie musi nigdzie jechać; wystarczy, by rozejrzał się wokół siebie.

W naszym codziennym życiu możemy splatać praktyki ciała o różnej proweniencji kulturowej - w tym sposób z niejednorodnych elementów tkamy własną biografię. Egzotyczne lub wtórnie egzotyzowane pomysły na robienie różnych rzeczy z ciałem wciągnięte są w pracę międzykulturowego przenoszenia, modyfikowania, negocjowania znaczeń i sposobów ich zastosowania.

Tej dwojakiej pracy będziemy przyglądać się w czasie badań na laboratorium.. W czasie tego semestru poznamy różne, mobilne kulturowo praktyki cielesne i w trakcie praktycznych ćwiczeń zaznajomimy się ze sposobami ich badania.

Obszary badań indywidualnych

Pod koniec semestru każdy z uczestników laboratorium wybiera praktykę ciała, której poświęci swoje badania. Mogą go tyć taniec (np. latynoski, afrykański), sztuki walki (np. capoeira, ju-jitsu, tajski boks), ćwiczenia (joga, tai-chi), praktyki zdobienia ciała (np. tatuaż, piercing), praktyki przebierania (np. cosplay), praktyki zdrowotne (np. medycyna ajurwedyjska). Są to jedynie przykłady - można wybrać jako przedmiot badań dowolną praktykę ciała pod warunkiem, że jest to praktyka o obcej proweniencji kulturowej, w pewnym stopniu konotująca sens macierzystej kultury, zaadaptowana w Polsce i mająca istotny zauważyć zasięg funkcjonowania

Po dokonaniu wyboru uczestnicy przeprowadzają wywiady pilotażowe, pozwalające im zweryfikować i dopracować własny wybór (do końca września).

Teren badań

Bezpośrednim terenem badań będzie Warszawa rozumiana jako obszar, w którym krzyżują się kulturowe praktyki ciała o różnych genezach, często wyraźnie przetworzone i poddane lokalnym celom, ale zachowujące rys dawnej egzotycznej proweniencji

Przykładowe konteksty teoretyczne:

antropologia ciała, antropologia mobilności, kultura konsumpcyjna, globalny przemysł kulturowy, teoria postkolonialna, teoria aktora-sieci.

Literatura podstawowa (zaznajamiająca z pracą w terenie)

M. Angrosino, M., Badania etnograficzne i obserwacyjne , Warszawa 2007

Hammersley, M., Atkinson, M., Metody badań terenowych, Poznań 2000

Fox, K., Przejrzeć Anglików, Warszawa 2011

Kvale, S. Prowadzenie wywiadów, Warszawa 2010

Literatura uzupełniająca

(lista będzie uzupełniana i modyfikowana w zależności od zainteresowań uczestników)

Appadurai, A Nowoczesność i tożsamość, Kraków 1996 (fragmenty)

Bosse, J., Whiteness and the Performance of Race in American Ballroom Dance, The Journal of American Folklore , 2001, vol. 120, no. 475, pp. 19-47

Desmond, J. 1997. Embodying difference: Issues in dance and cultural studies in Desmond, J. (ed.) Meaning in Motion. New Cultural Studies of Dance, Durham 1997.

Dunagan, C. and Fenton, R. 2014. Dirty Dancing: Dance, Class and Race in the Pursuit of Womanhood in Blanco Borelli, M. (ed.) The Oxford Handbook of Dance and the Popular Screen, Oxfrod 2014

Featherstone, M. (red.) Body Modyfications, London 2002 (fragment).

Jakubowska, H. Wiedza pozadyskursywna i sposoby jej badania na przykładzie przekazywania i nabywania umiejętności sportowych, Studia Socjologiczne, 2015.

Jones, D. E, Combat, Ritual and Performance, Anthropology of the Martial Arts, red. D.E. Jones,

Introduction Toward a Definition of the Martial Arts, 2002.

Świeżowska, A., Dlaczego praktyka asan boli? Uwagi na marginesie praktyki Asztanga Winjasa jogi, The Polish Journal of the Arts and Culture Nr 4 (1/2013).

T. Terzani, Nic nie zdarza się przypadkiem, Warszawa 2009.

Po ukończeniu kursu student:

– zna podstawowe metody pracy etnograficznej i umie zastosować je w terenie

- posiada podstawowe umiejętności pozwalające analizować materiał etnograficzny, umie formułować pytania badawcze w odniesieniu do materiału terenowego, wie jak skonstruować teren, wyróżnić grupę badawczą, ułożyć kwestionariusz, przeprowadzić wywiad, napisać notatkę terenową

- posiada wiedzę na temat różnych typów praktyk cielesnych i umie problematyzować je w ujęciu międzykulturowym.

Ocena ciągła

Kontrola obecności na zajęciach

Ocena zadań cząstkowych (prac domowych) wykonywana na bieżąco

Ocena uczestnictwa w zadaniach warsztatowo-terenowych wykonywana na bieżąco