Demokracja starożytna – elity i obywatele

fakultatywne

Pożądane jest uprzednie zaliczenie ćwiczeń lub konwersatorium z historii starożytnej, kultury antycznej lub dziedzin pokrewnych.

Bierna znajomość co najmniej jednego języka nowożytnego spośród tzw. „języków kongresowych” (angielski, francuski, niemiecki, włoski). Mile widziane (choć nie konieczne) podstawy znajomości języka starogreckiego.

Demokracja starożytna – elity i obywatele

Jednym z najważniejszych elementów naszego starożytnego dziedzictwa jest demokracja – rozumiana zarówno jako pewien ideał, jak i jako pewien typ ustroju. Na tych zajęciach omówimy wspólnie kilka kluczowych zagadnień historycznych, wychodząc przy tym z ogólnego założenia, że dla (rozmaicie rozumianej) demokracji fundamentalną pozostaje relacja (instytucjonalna, praktyczna, ideologiczna itd.) pomiędzy większością obywateli a elitami politycznymi.

Jednym z najważniejszych elementów naszego starożytnego dziedzictwa jest demokracja – rozumiana zarówno jako pewien ideał, jak i jako pewien typ ustroju. Namysł nad takimi zjawiskami wymaga od nas dzisiaj zarówno badania na rzeczywistej ciągłości bądź podobieństw pomiędzy ideami i instytucjami starożytnymi i współczesnymi, jak i wrażliwości na nieciągłości i różnice pomiędzy naszym i antycznym rozumieniem demokracji. Na tych zajęciach omówimy wspólnie kilka kluczowych zagadnień pozwalających przyjrzeć się wspomnianym zjawiskom, wychodząc przy tym z ogólnego założenia, że dla (rozmaicie rozumianej) demokracji fundamentalną pozostaje relacja (instytucjonalna, praktyczna, ideologiczna itd.) pomiędzy większością obywateli a elitami politycznymi. Tak było w starożytnych Atenach, tak też jest i dzisiaj. Można mieć nadzieję, że tak ujęty temat zajęć okaże się interesujący zarówno dla studentów historii i filologii klasycznej, jak i dla studentów o zainteresowaniach socjologicznych, antropologicznych, politologicznych i filozoficznych.

Spis głównych tematów:

1. „Rewolucja ateńska” czy reformy Klejstenesa;

2. Pierwotne znaczenie terminu „demokratia” i jego przemiany;

3. Specjalizacja ateńskich elit politycznych w świetle historiografii V i IV wieku (Herodot, Tukidydes, Ksenofont);

4. Elity i demos w świetle komedii attyckiej (Arystofanes i fragmenty „komedii starej”);

5. Elity i demos w mowach ateńskich V i IV wieku p.n.e.;

6. Kto to był demagog w Atenach V i IV w. p.n.e.?

7. Ostracyzm ateński – elity i obywatele;

8. Instytucje i procedury ustrojowe służące kontroli elit politycznych w V i w IV wieku p.n.e.;

Metody dydaktyczne:

Animowana przez prowadzącego dyskusja towarzysząca analizie tekstów źródłowych (przy pewnym udziale źródeł niepisanych: ikonograficznych, archeologicznych itd.) lub dyskusji badawczych w literaturze przedmiotu.

Literatura pomocnicza (wprowadzana fakultatywnie, w zależności od zainteresowań uczestników seminarium):

J. Bleicken, Die athenische Demokratie (wyd. 2), Paderborn 1994;

B. Bravo, M. Węcowski. E. Wipszycka, A. Wolicki, Historia starożytnych Greków, t. II: Okres klasyczny, Warszawa 2009;

M. H. Hansen, Demokracja ateńska w czasach Demostenesa. Struktura, zasady, ideologia (tłum. R. Kulesza), Warszawa 1999;

Ch. Meier, Powstanie polityczności u Greków (tłum. M. Cichocki), Warszawa 2012;

J. Ober, Mass and Elite in Democratic Athens. Rhetoric, ideology, and the Power of the People, Princeton, NJ 1989;

P. J. Rhodes (red.), Athenian Democracy, Oxford 20014;

R. K. Sinclair, Democracy and Participation in Athens, Cambridge 1988.

Student

w zakresie wiedzy:

rozpoznaje najważniejsze instytucje ustroju demokratycznych Aten i ich sposób działania;

wyróżnia najważniejsze podobieństwa i najważniejsze różnice pomiędzy demokracją starożytną a demokracją współczesną;

w zakresie umiejętności:

rozpoznaje rozmaite gatunki źródeł do poznania demokracji starożytnej i potrafi w praktyce wskazać, jak różnice konwencji pomiędzy nimi wpływają na obraz demokracji przez nie przekazywany;

przeprowadza krytyczną analizę tych źródeł;

w zakresie kompetencji społecznych:

określa poziom swej wiedzy i umiejętności;

docenia tradycję i znaczenie demokracji ateńskiej w perspektywie kultury europejskiej.