Rosja - ZSRR - Federacja Rosyjska (XX-XXI w.) (blok: Historia Rosji)
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 3104-WH15HRTR1-OG |
Kod Erasmus / ISCED: |
08.3
|
Nazwa przedmiotu: | Rosja - ZSRR - Federacja Rosyjska (XX-XXI w.) (blok: Historia Rosji) |
Jednostka: | Instytut Historyczny |
Grupy: |
Przedmioty ogólnouniwersyteckie humanistyczne Przedmioty ogólnouniwersyteckie na Uniwersytecie Warszawskim |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | fakultatywne |
Założenia (opisowo): | Student powinien posiadać podstawową wiedzę zakresu historii świata i Europy w w XIX i XX w. |
Tryb prowadzenia: | w sali |
Skrócony opis: |
Przedmiotem wykładu będą dzieje Cesarstwa Rosyjskiego, Rosji bolszewickiej, Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, a następnie Federacji Rosyjskiej w ciągu XX w., do czasów współczesnych. Wykład obejmie podstawowe problemy historii politycznej z elementami historii ustroju, gospodarczej i społecznej. |
Pełny opis: |
Przedmiotem wykładu będą dzieje Cesarstwa Rosyjskiego, Rosji bolszewickiej, Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, a następnie Federacji Rosyjskiej w ciągu XX w., do czasów współczesnych. Wykład obejmie, zatem analizę sytuacji Rosji u progu XX w., przebieg i konsekwencje wojny rosyjsko – japońskiej oraz rewolucji 1905 r. Omówione zostaną: udział Rosji w I wojnie światowej, a następnie geneza i przebieg rewolucji 1917 roku w Rosji i wojny domowej. Dużo uwagi poświęcone zostanie początkom i organizacji państwa bolszewickiego w latach 1918 – 1923, okolicznościom dojścia do władzy Józefa Stalina, działalności organów bezpieczeństwa oraz polityce wewnętrznej ZSRS, w tym kolektywizacji i forsownej industrializacji oraz „Wielkiej czystce” lat 1937 – 1939. Obszernie omówiona zostanie także polityka zagraniczna ZSRS i Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu), oraz geneza wybuchu II wojny światowej, a następnie przebieg wojny niemiecko - sowieckiej. Przedmiotem analizy będzie następnie sytuacja wewnętrzna w ZSRS po zakończeniu wojny, geneza i skutki „zimnej wojny”, ewolucja systemu politycznego po śmierci Stalina. Historia ZSRS w latach 60-tych i 70-tych przedstawiona zostanie na tle sytuacji międzynarodowej z uwzględnieniem sytuacji wewnętrznej w bloku komunistycznym i ewolucji „zimnej wojny” z Zachodem. Dużo uwagi poświęcone zostanie ekonomicznym, politycznym i społecznym przyczynom upadku ZSRS od połowy lat 80-tych do 1991 roku. Ostatnie 2 wykłady dotyczyć będą głównych problemów ekonomicznych, społecznych i politycznych współczesnej Rosji, a także jej polityki zagranicznej w latach 1991 – 2015. Zakres tematów: 1. Rosja w pierwszych latach XX w. Sytuacja społeczna, ekonomiczna i demograficzna Rosji u progu XX w., mapa polityczna przedwojennej Rosji; przyczyny, przebieg i konsekwencje wojny rosyjsko – japońskiej (1904 – 1905) i rewolucji 1905 r. Reformy Piotra Stołypina, powstanie Ententy. Polityka wewnętrzna i zagraniczna caratu w ostatnich latach przed I wojną św. 2. Rosja w czasie I wojny światowej Przebieg działań militarnych i ich konsekwencje; sytuacja gospodarcza i społeczna Rosji w czasie wojny; wybuch rewolucji lutowej. 3. Rewolucja październikowa i powstanie państwa bolszewików (1917- 1921) Przyczyny i przebieg rewolucji październikowej, program polityczny i taktyka RKP (b). Powstanie i organizacja państwa bolszewickiego. Polityka gospodarcza, społeczna i zagraniczna partii bolszewickiej. Czerwony terror: jego przyczyny i konsekwencje. 4. Wojna domowa w Rosji (1918 – 1921) Pokój brzeski, przebieg wojny domowej w Rosji, wojna z Polską; sytuacja społeczna i polityczna Rosji sowieckiej w okresie wojny domowej: komunizm, wojenny, bunty chłopskie. 5. Od Lenina do Stalina: Rosja bolszewicka i Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich w latach 1922 – 1928 Nowaja Ekonomiczeskaja Politika, polityka zagraniczna – stosunek do sytuacji w Niemczech i w Polsce; Śmierć W. I. Lenina, sukcesja władzy: przejęcie władzy przez J. W. Stalina, rozprawa z opozycją. Główne problemy polityczne i gospodarcze Rosji w latach 1924 – 1928; rozpoczęcie kolektywizacji, ogłoszenie plan 5-cioletniego. 6. Budowa potęgi (1929 – 1939) ZSRS wobec Wielkiego kryzysu” na Zachodzie, intensywna industrializacja, wprowadzenie „stalinowskiej” konstytucji 1936; powstanie systemu GUŁAG-ów, kult J. Stalina, rozbudowa armii, plany ataku na Zachód; wielka czystka: przyczyny, przebieg skutki. 7. Geneza i przebieg wojny niemiecko – sowieckiej (1939 – 1945) ZSRS wobec perspektywy wojny, stan Armii Czerwonej, sytuacja polityczna na Dalekim Wschodzie, układ Ribbentrop – Mołotow, agresja na Polskę i Finlandię. Stosunki niemiecko – sowieckie, konsekwencje klęski Francji, polityka sowiecka wobec Niemiec i Europy wiosną 1941 r. Agresja niemiecka na ZSRS i jej skutki, obrona Moskwy; powstanie Wielkiej Koalicji i jej funkcjonowanie; nieudana próba ofensywy wiosennej Armii Czerwonej, atak niemiecki na Kaukaz i Stalingrad, kapitulacja 6 armii feldmarszałka Paulusa pod Stalingradem; bitwa pod Kurskiem i dalsza ofensywa sowiecka na Zachód; cele polityki sowieckiej w drugiej fazie wojny; operacja „Bagration”, zajęcie Bałkanów i części ziem polskich; główne kierunki polityki sowieckiej w II fazie wojny. 8. Umacnianie imperium i zimna wojna (1945 – 1953) Konferencja w Poczdamie, sytuacja ZSRS po zakończeniu wojny, cele polityczne J. Stalina, zapadanie „żelaznej kurtyny”. Zimna wojna: blokada Berlina, powstanie RFN, walka o pokój, wybuch wojny w Korei. Sytuacja wewnętrzna ZSRS, czystka antysemicka, wzmożenie terroru, przygotowania do wojny. 9. Odwilż (1953 – 1958) Śmierć J. Stalina: okoliczności i konsekwencje, walka o sukcesję; Odprężenie na arenie międzynarodowej. Zmiany w polityce wewnętrznej, ograniczenie terroru. Interwencja zbrojna na Węgrzech i jej konsekwencje, przełom w październikowy w Polsce i stosunki w obozie komunistycznym, w tym zwłaszcza z Chińską Republiką Ludową. 10. Od odprężenia do globalnej konfrontacji (1958 – 1968) Zmiany w polityce wewnętrznej, częściowa destalinizacja (XXII Zjazd KPZR 1961 r.); polityka gospodarcza Nikity Chruszczowa, narastanie konfliktu z Zachodem (kryzysy: berliński, kubański), konflikt z Chińską Republiką Ludową. Przejęcie władzy przez Leonida Breżniewa, interwencja w Czechosłowacji i doktryna Breżniewa o ograniczonej suwerenności państw satelickich. 11. Era stabilizacji i odprężenia (1969 – 1979) Polityka zagraniczna i wewnętrzna ery breżniewowskiej; Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie jej ustalenia i konsekwencje; działalność dysydentów; wyścig zbrojeń: przebieg i konsekwencje. Interwencja ZSRS w Afganistanie i jej konsekwencje. 12. Schyłkowe lata ZSRS (1980 – 1991) Reakcja władz ZSRS na powstanie „Solidarności” w Polsce; sytuacja gospodarcza i społeczna w ZSRS w latach 80-tych. Okoliczności dojścia do władzy Michaiła Gorbaczowa, katastrofa w Czarnobylu; pieriestrojka: założenia i realizacja; przebieg rozkładu imperium. 13. Federacja Rosyjska w pierwszych latach samodzielnego istnienia (1991 – 1999) Powstanie i ustrój Federacji Rosyjskiej; jej polityka wewnętrzna i zagraniczna w pierwszych latach rządów B. Jelcyna; powstanie Wspólnoty Niepodległych Państw. I wojna czeczeńska i jej konsekwencje. 14. Rosja Władimira Putina 2000 – 2015: przegląd najważniejszych problemów 15. Podsumowanie: test sprawdzający Metody dydaktyczne: Wykład z elementami dyskusji. |
Literatura: |
Baberowski Jörg „Stalin. Terror absolutny”, Warszawa 2014; Bosiacki Adam, Izdebski Hubert „Konstytucjonalizm rosyjski. Historia i współczesność”, Kraków 2013; Bryc Agnieszka „Rosja w XXI w. Gracz światowy czy koniec gry”, wyd. 2, Warszawa 2009; Bryc Agnieszka „Cele polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej”, Toruń 2007; Conquest Robert „Stalin”, Warszawa 1996, 2000; Conquest Robert „Wielki terror”, Warszawa 1997; Dębski Sławomir „Między Belinem a Moskwą. Stosunki niemiecko – sowieckie 1939 – 1941”, Warszawa 2007; Figes Orlando „Tragedia narodu: rewolucja rosyjska 1891 - 1924”, Warszawa 2009; Heller Michaił, Niekricz Alekasndr, „Utopia u władzy: historia Związku Sowieckiego”, t. 1, 2, Poznań 2016; Jach Anna „Rosja 1991 – 1993. Walka o kształt ustrojowy państwa”, Kraków 2011; Khlevniuk Oleg „Stalin. Nowa biografia”, Kraków 2016; Kołakowski Leszek „Główne nurty marksizmu”, t. 2 – 3, Warszawa 2009 (lub wcześniejsze wydania); Lipatow Aleksandr „Rosja dzisiejsza. Między przeszłością a teraźniejszością”, Toruń 2007; Marples David R. „Historia ZSRR od rewolucji do rozpadu”, Wrocław 2006; Mastny Vojtech „Stalin i zimna wojna. Sowieckie poczucie zagrożenia”, Warszawa 2006; Miedwiediew Roj „Chruszczow: biografia polityczna”, Warszawa 1990; Mawdsley Evan „Wojna domowa w Rosji 1917 – 1920”, Warszawa 2010; Mawdsley Evan „Wojna nazistowsko – sowiecka 1941 – 1945”, Kraków 2009; Montefiore Sebag „Stalin: dwór czerwonego cara”, Warszawa 2004, 2009; Musiał Bogdan „Na zachód po trupie Polski”, Warszawa 2009; Pichoja Rudolf „Historia władzy w Związku Radzieckim 1945 – 1991”, Warszawa 2011; Pipes Richard „Rewolucja rosyjska”, Warszawa 2006; Pipes Richard „Rosja bolszewików”, Warszawa 2005; Schlögel Karl „Terror i marzenie. Moskwa 1937”, Poznań 2012; Smaga Józef „Rosja w 20 stuleciu”, Kraków 2001, 2002; Taubman William „Chruszczow. Człowiek i epoka”, Warszawa 2012; Wieczorkiewicz Paweł P. „Łańcuch śmierci: czystka w Armii Czerwonej 1937 – 1939”, Warszawa 2001; Zieliński Eugeniusz „System konstytucyjny Federacji Rosyjskiej”, Warszawa 2005; Zubok Władisław M. „Zimna wojna zza kulis Kremla. Od Stalina do Chruszczowa”, Warszawa 1999; |
Efekty uczenia się: |
Po zaliczeniu przedmiotu wykładu student: – zna i rozumie podstawowe problemy historii Rosji i Związku Sowieckiego w XX i XXI wieku - potrafi wyjaśnić przyczyny i skutki podstawowych wydarzeń z zakresu historii Rosji i ZSRS w XX i XXI w., – rozpoznaje podstawowe problemy badawcze i interpretacyjne dziejów Rosji i ZSRS w XX i XX w. - rozpoznaje i potrafi ocenić głównych polityków rosyjskich i sowieckich omawianego okresu. |
Metody i kryteria oceniania: |
Podstawą oceny jest udział w wykładzie (maximum 2 nieobecności) i zaliczenie pisemnego kolokwium końcowego, które dotyczyć będzie podstawowych problemów poruszonych w trakcie wykładu. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.