Konwersatorium literaturoznawcze I/IIp : Muzyka i muzyczność w literaturze francuskiej XIX i XX wieku

Celem kursu jest zapoznanie studentów ze zjawiskiem muzyczności literackiej (w oparciu o najnowsze wyniki badań komparatystyczych) oraz próbami jej realizacji w literaturze francuskiej XIX i XX wieku. Podczas zajęć studenci analizują teksty literackie (utwory poetyckie, opowiadania, powieści lub fragmenty powieści) pod kątem interdyscyplinarnym, odkrywając miejsce i funkcje muzyki w literaturze. Analizie tekstów obejmujących główne prądy estetyczne XIX wieku (romantyzm, parnasizm, realizm, symbolizm) oraz twórczość kilku pisarzy wieku XX (A. Gide, M. Proust, J. Tardieu, P. Quignard) towarzyszyć będą wybrane ilustracje muzyczne.

Zajęcia omawiają związki muzyki i literatury we Francji w XIX oraz XX wieku. Lektura tekstów literackich oraz ilustracje muzyczne pozwolą studentom dostrzec wzajemne wpływy odrębnych dziedzin sztuki na estetykę dzieł.

Na wstępie przedstawiona zostanie panorama muzyczna epoki ze szczególnym uwzględnieniem twórczości operowej oraz wpływu muzyki włoskiej i niemieckiej na twórców francuskich. Studenci zapoznają się także z klasyfikacją zjawisk muzyczności w literaturze – mowa będzie o środkach prozodycznych (muzyczność I), tematyzacji muzyki w tekście literackim (muzyczność II) oraz o przeszczepianiu form i technik literackich na grunt literatury (muzyczność III). Zasygnalizowane zostaną także założenia idei korespondencji oraz artystyczne dążenia do syntezy sztuk.

Podstawy teoretyczne będą stanowić punkt wyjścia do analizy wybranych tekstów literackich. Myśl o muzyce w epoce romantyzmu zostanie wyodrębniona na podstawie fragmentów tekstów Chateaubrianda (muzyka jako czynnik pamięci afektywnej). W oparciu o opisy zawarte w noweli muzycznej Balzaka "Gambara" zostaną określone cechy charakterystyczne muzyki włoskiej i niemieckiej ze szczególnym uwzględnieniem dzieła Beethovena. Zjawisko transpozycji muzyki na teren literatury zostanie przedstawione w wybranych utworach poetyckich Teofila Gautiera. Rola muzyki włoskiej i jej wpływ na estetykę literacką jak również miejsce muzyki Mozarta zostaną zobrazowane w twórczości prozatorskiej Stendhala na podstawie fragmentów powieści "Czerwone i czarne", "Pustelnia parmeńska" i "Lucjan Leuwen". Z kolei obecność i funkcje muzyki ludowej w literaturze zostaną ukazane na przykładzie fragmentów utworów Nervala.

Refleksja na temat syntezy sztuk obejmie także analizę wybranych utworów Baudelaire’a oraz lekturę fragmentów jego artykułu o muzyce Wagnera. Rozważania o muzycznych wyzwaniach symbolizmu otworzy twórczość poetycka Verlaine’a jako przykład muzyczności I. Następnie, w kontekście poezji S. Mallarmé, analizie poddane zostanie dzieło muzyczne Debussy'ego (w szczególności utwór „Popołudnie fauna”).

Muzyczne inspiracje formalne a także zainteresowanie twórczością Chopina omówione zostaną podczas analizy tekstów A. Gide’a. Z kolei na podstawie fragmentów opisujących wykonania muzyki w powieści Prousta możliwe będzie zaobserwowanie swoistej fenomenologii muzyki w literaturze. Poszukiwania formalne, w tym pojęcie „partytury literackiej” zostaną ukazane na przykładzie utworów J. Tardieu. Muzyka w "nowej powieści" ("nouveau roman") zostanie przedstawiona na przykładzie fragmentów opowiadania R. Pinget. Inne spojrzenie na muzykę i jej związek z dominacją, terrorem i śmiercią, zostaną ukazane na przykładzie lektury fragmentów eseju P. Quignarda.

J.-M. Bailbé, Le roman et la musique en France sous la Monarchie de Juillet, Paris, Lettres Modernes, 1969.

F. Claudon, La Musique des Romantiques, Paris, PUF, 1992.

A. Hejmej, Muzyczność dzieła literackiego, Wrocław, Fundacja Nauki Polskiej 2002.

A. Hejmej, Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej, Kraków, Universitas, 2008.

Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych, red. A. Hejmej, Kraków, Universitas, 2002.

J. Starzyński, O romantycznej syntezie sztuk. Delacroix, Chopin, Baudelaire, Warszawa, PIW, 1965.

Transpozycje: muzyka w nowoczesnej literaturze europejskiej, red. A. Hejmej, T. Górny, Kraków, Universitas, 2016.

Wybór tekstów literackich (lub fragmentów tekstów), artykuły naukowe, utwory muzyczne.

Po pozytywnym zakończeniu seminarium, Student...

a) zna i rozumie:

- podstawową terminologię z zakresu badań komparatystycznych, niezbędną do opisu zjawisk muzyczności literackiej (K_W02)

- kierunki i metodologię badań muzyczno-literackich w zakresie komparatystyki interdyscyplinarnej (KW_04 i KW_05)

- zasady dotyczące ochrony własności intelektualnej oraz prawa autorskiego (KW_13)

b) potrafi:

- stosować podstawowe koncepcje teoretyczne z zakresu komparatystyki interdyscyplinarnej (K_U01)

- wykorzystywać podstawowe umiejętności badawcze z zakresu komparatystyki interdyscyplinarnej do analizy tekstów literackich XIX i XX wieku (K_U02)

- przedstawiać własne poglądy, odwołując się do różnych źródeł literackich i podstawowych ujęć krytycznych z obszaru badań interdyscyplinarnych (K_U04)

- planować i przygotować wystąpienie ustne oraz pracę pisemną przy użyciu narzędzi badawczych z zakresu komparatystyki interdyscyplinarnej (K_U05 i K_U06)

c) jest gotów do:

- krytycznej oceny własnej wiedzy i umiejętności (K_K01)

- przestrzegania podstawowych zasad etyki zawodowej oraz zasad z zakresu ochrony własności intelektualnej i prawa autorskiego (K_K06)

Obecność obowiązkowa - dwie nieobecności nieusprawiedliwione w semestrze, aktywność na zajęciach, przygotowanie do zajęć (możliwość krótkich testów tzw. wejściówek sprawdzających znajomość tekstów), kolokwium pisemne obejmujące faktografię i znajomość lektur (jeśli wynik kolokwium jest poniżej 80% punktów – dodatkowo ustne zaliczenie lektur), prezentacja lub praca semestralna na zadany temat.