Praktyka dialogu społecznego

Celem zajęć jest (1) przedstawienie z socjologicznej perspektywy mechanizmów dialogu społecznego rozumianego jako zinstytucjonalizowany proces decyzyjny w sprawach publicznych oparty na negocjacjach

i konsultacjach oraz (2) zapoznanie studentów z praktyką dialogu społecznego w sferze stosunków pracy, zarówno na poziomie ogólnokrajowych mechanizmów dialogu trójstronnego (partnerzy społeczni i państwo), jak i dwustronnego (autonomicznego) prowadzonego w zakładach pracy.

Część konwersatoryjna

Temat 1.

Podejmowanie decyzji publicznych w systemie demokratycznym i w sferze gospodarczej: w poszukiwaniu przestrzeni

dialogu społecznego.

Zagadnienia: Między kompromisem i konsensusem. Demokracja przedstawicielska a partycypacja publiczna. Dialog społeczny a dyskurs publiczny. Dialog społeczny a lobbing i rzecznictwo interesów. Dialog społeczny w perspektywie socjologicznej: podejście funkcjonalne, neoinstytucjonalizm, teorie konfliktu społecznego, teorie racjonalnego wyboru.

Temat 2.

Dialog społeczny w sferze stosunków pracy i jego instytucje.

Zagadnienia: Dialog trójstronny i dialog dwustronny. Negocjacje zbiorowe w europejskim modelu społecznym.

Aksjologiczne podstawy dialogu społecznego (wartości i normy społeczne). Dialog społeczny w Europie w dobie

kryzysu legitymizacyjnego tradycyjnych partnerów społecznych.

Temat 3

Dialog społeczny a dialog obywatelski: podobieństwa, różnice, wzajemne pozycjonowanie.

Zagadnienia: Negocjacje społeczne a konsultacje społeczne. Specyfika stosunków pracy względem innych obszarów

sfery społecznej. Tradycyjni partnerzy społeczni wobec ekspansji organizacji trzeciego sektora. Trzeci sektor: zinstytucjonalizowany głos obywatelski w sporach zbiorowych czy nowy zbiorowy pracodawca?

Temat 4.

Historia dialogu społecznego w Polsce po 1989 roku: od Komisji Trójstronnej do Rady Dialogu Społecznego.

Zagadnienia: Ruch Solidarności i polska droga do dialogu społecznego. Negocjacje, pakty i porozumienia zbiorowe

wokół kluczowych elementów transformacji ustrojowej w sferze pracy. Dialog społeczny i obywatelski w Polsce

po akcesji do Unii Europejskiej.

Temat 5.

Uczestnicy dialogu społecznego w perspektywie socjologicznej.

Zagadnienia: Struktury organizacje i ich liderzy. Warunki pracy i kultura organizacyjna w przedsiębiorstwie a dialog

społeczny. Uczestnicy dialogu społecznego (liderzy związkowi, przedstawiciele zarządów firm – charakterystyka

na podstawie badań socjologicznych. Urzędnicy jako trzecia strona dialogu społecznego.

Temat 6

Eksperckie zaplecze dialogu społecznego.

Zagadnienia: Mechanizmy wsparcia eksperckiego w instytucjach dialogu społecznego. Doświadczenia polskie

i zagraniczne. Socjologowie jako eksperci w instytucjach dialogu społecznego.

Temat 7

Jawne i ukryte funkcje dialogu społecznego.

Zagadnienia: Jawne i ukryte funkcje dialogu społecznego na poziomie makro (systemowym), na poziomie mezzo

(branżowym i regionalnym), na poziom mikro (przedsiębiorstwa). Patologie mechanizmów dialogu społecznego:

działania pozorne, klientelizm, korupcja.

Część warsztatowa

Temat 8

Regulacje dialogu społecznego w Polsce – prawo i praktyka jego stosowania.

Temat 9

Od dyskursu flexicurity do dyskursu umów śmieciowych – analiza socjologiczna deficytu dialogu społecznego

w Polsce.

Temat 10

Analiza uwarunkowań agenda setting: na przykładzie prac Rady Dialogu Społecznego – spotkanie

z członkiem RDS.

Temat 11

Socjotechnika dialogu społecznego : perspektywa związków zawodowych; perspektywa pracodawców-

Temat 12

Dialog społeczny w praktyce przedsiębiorstw - studium przypadku – prezentacja i omówienie prac studentów (1).

Temat 13

Dialog społeczny w praktyce przedsiębiorstw - studium przypadku – prezentacja i omówienie prac studentów (2).

Temat 14

Dialog społeczny w praktyce przedsiębiorstw - studium przypadku – prezentacja i omówienie prac studentów (3).

Temat 15

Zajęcia podsumowujące: Dialog społeczny z perspektywy socjologicznej: między kulturą dialogu

i dialogiem pozornym .

M. Błaszczyk, J. Sroka (red.), Sieci czy struktury. Dialog społeczny na poziomie regionalnym, FISP, Warszawa 2006.

L. Coser, Funkcje konfliktu społecznego, Zakład Wydawniczy „NOMOS”, Warszawa 2009.

K.W. Frieske, Trójstronna Komisja: dialog społeczny i legitymizacja, w: B. Balcerzak-Paradowska (red.), Praca i

polityka społeczna wobec wyzwań integracji, IPiSS, Warszawa 2003.

K.W. Frieske, Dynamika instytucjonalnej formuły stosunków pracy, w: Praca i polityka społeczna w perspektywie

XXI wieku (praca zbiorowa), IPiSS, Warszawa 1998.

J. Gardawski, Polski dialog społeczny w perspektywie teorii europejskich, w: M. Jarosz (red.), Polskie bieguny.

Społeczeństwo w czasach kryzysu, Oficyna Naukowa, Warszwa 2013.

J. Gardawski, Dialog społeczny w Polsce. Teoria. Historia, praktyka, MPiPS i SGH, Warszawa 2009.

J. Gardawski (red.), Polacy pracujący a kryzys fordyzmu, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2009.

J. Gardawski, Związki zawodowe na rozdrożu, ISP. Warszawa 2001.

J. Gardawski, B. Gąciarz, A. Mokrzyszewski, W. Pańków, Rozpad bastionu. Związki zawodowe w gospodarce prywatyzowanej, ISP, Warszawa 1999.

K. Jasiecki (red.), Grupy interesu i lobbing. Polskie doświadczenia w unijnym kontekście. Wydawnictwo IFiS PAN,

Warszawa 2011.

J. Lutyński, Nauka i polskie problemy. Komentarz socjologa, PIW, Warszawa 1990.

J. Męcina (red.), Dialog społeczny na poziomie zakładu pracy. Między zasadami a realiami, MPiPS i SGH,

Warszawa 2009.

C.W. Mills, The New Men of Power. America’s Labor Leders, Harcourt, New York 1948.

W. Misztal. Dialog obywatelski we współczesnej Polsce, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2011.

W. Morawski (red.), Modernizacja Polski. Struktury. Agencje. Instytucje, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne,

Warszawa 2010.

W. Morawski, Socjologia ekonomiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

D.K. Rosati (red.), Europejski Model Społeczny. Doświadczenia i przyszłość, PWE, Warszawa 2009.

M. Rymsza (red.), Organizacje pozarządowe. Dialog obywatelski. Polityka państwa, ISP, Warszawa 2007.

J. Wratny, Ustrój społeczny zakładu pracy w świetle dokumentów partycypacyjnych Unii Europejskiej, w: B. Balcerzak-Paradowska (red.), Praca i polityka społeczna wobec wyzwań integracji, IPiSS, Warszawa 2003.

J. Wratny (red.), Układy zbiorowe w demokratycznym ustroju pracy, IPiSS, Warszawa 1997.

Zasady dialogu społecznego. Dokument programowy rządu przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 22 października

2002 roku.

A. Zybała, (red.), W kierunku dialogu opartego na wiedzy, MPiPS i SGH, Warszawa 2009.

Wybrane artykuły popularno-naukowe z pisma „Dialog” (wybór stosownie do zainteresowań studentów).

Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego

(Dz. U. 2015, poz. 1240).

Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach

dialogu społecznego, Dz.U. 2001, nr 100, poz. 1080 ze zm. (uchylona w 2015 r.).

Wiedza

Uczestnik zajęć:

- posiada wiedzę o podstawowych funkcjonujących w Polsce instytucjach dialogu społecznego (a także dialogu obywatelskiego);

- zna podstawy prawne funkcjonowania instytucji dialogu społecznego;

- posiada podstawową wiedzę o ewolucji instytucji dialogu społecznego w Polsce po 1989 roku;

- zna zakres spraw publicznych, których dotyczą decyzje publiczne podejmowane przez instytucje dialogu społecznego.

Umiejętności

Uczestnik zajęć:

- rozumie mechanizmy procesu decyzyjnego prowadzonego w instytucjach dialogu społecznego;

- rozróżnia dialog trójstronny i dialog dwustronny (autonomiczny);

- rozróżnia dialog społeczny i dialog obywatelski;

- zna i rozumie specyfikę negocjacji i specyfikę konsultacji.

Kompetencje

Uczestnik zajęć:

- potrafi wykorzystywać warsztat socjologiczny do analizy procesów decyzyjnych przebiegających w instytucjach

dialogu społecznego;

- potrafi opisać i ocenić funkcjonowanie konkretnych instytucji dialogu społecznego;

- potrafi zidentyfikować interesy grupowe stron dialogu;

- potrafi odróżnić dialog jako rzeczywisty proces decyzyjny od dialogu jako zestawu

„działań pozornych” w ujęciu Jana Lutyńskiego.

Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym w formie testu zawierającego zarówno pytania zamknięte, jak i pytania

otwarte („z instrukcją”) . Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest wypełnienie zobowiązań związanych z aktywnym udziałem w zajęciach, a obejmujących obecności na cotygodniowych spotkaniach (dopuszczalne są dwie nieobecności)

i przygotowanie oraz prezentacja studium przypadku (praca grupowa w zespołach kilkuosobowych).