Analiza filozoficzna. Szkoła Lwowsko-Warszawska a inne nurty filozofii analitycznej XX wieku

seminaria monograficzne

Jest pożądane, aby uczestnicy mieli za sobą kurs logiki elementarnej lub semiotyki logicznej.

w sali

Szkoła Lwowsko-Warszawska (SLW) uznawana jest słusznie za polską gałąź tradycji analitycznej. Założona przez K. Twardowskiego we Lwowie na przełomie XIX i XX wieku, apogeum rozwoju przeżyła w okresie 1920-1939. Do największych przedstawicieli Szkoły, poza Twardowskim, należą: W. Witwicki, J. Łukasiewicz, Z. Zawirski, S. Leśniewski, T. Kotarbiński, W. Tatarkiewicz, T. Czeżowski, K. Ajdukiewicz, M. Ossowska, J. Kotarbińska, A. Tarski, I. Dąmbska i M. Kokoszyńska. Jednakże rola przedstawicieli Szkoły w dziejach tej tradycji, jak również wzajemne wpływy ośrodka polskiego, austriackiego oraz brytyjskiego nie zostały jeszcze dostatecznie naświetlone. Celem seminarium jest: (a) rekonstrukcja recepcji wczesnej filozofii analitycznej w SLW, (b) analiza recepcji wyników uzyskanych w SLW w innych ośrodkach filozofii analitycznej; (c) zewidencjonowanie różnic między podejmowanymi problemami i sposobami ich rozwiązywania w SLW i w innych ośrodkach filozofii analitycznej.

Szkoła Lwowsko-Warszawska (SLW) uznawana jest słusznie za polską gałąź tradycji analitycznej. Twórcą Szkoły Lwowsko-Warszawskiej był Kazimierz Twardowski (1866-1938), uczeń Franza Brentana, który w latach 1895-1930 nauczał filozofii w Uniwersytecie Lwowskim i wychował kilka pokoleń uczonych. Do SLW zalicza się uczniów Twardowskiego (m.in. Władysława Witwickiego, Jana Łukasiewicza, Zygmunta Zawirskiego, Stanisława Leśniewskiego, Tadeusza Kotarbińskiego, Władysława Tatarkiewicza, Tadeusz Czeżowskiego, Kazimierza Ajdukiewicza, Izydorę Dąmbską and Marię Kokoszyńską) oraz uczniów jego uczniów (m.in. Marię Ossowską, Janinę Kotarbińską i Alfreda Tarskiego). Szkoła Twardowskiego odegrała wielką rolę w polskiej filozofii I połowy XX wieku, a tradycja Szkoły trwała w pewnej formie także po II Wojnie Światowej. Głównym spoiwem Szkoły były kwestie metodologiczne: stosowanie się do postulatów jasności wypowiedzi, dostatecznego uzasadnienia przekonań i rzetelnej dyskusji. Przedstawiciele Szkoły posługiwali się w badaniach narzędziami szeroko rozumianej logiki.

Twardowski, jako spiritus movens polskiego życia filozoficznego, był świadom, że nowoczesna filozofia w Polsce może się rozwijać tylko w łączności z filozofią światową. Dlatego dbał o to, by jego uczniowie byli zaznajomieni z aktualnymi badaniami prowadzonymi w innych ośrodkach. Czynił to poprzez swoje wykłady (które nieustannie aktualizował), a także przez publikowanie streszczeń, recenzji i przekładów prac wydawanych za granicą. W końcu – regułą było, że uczniowie Twardowskiego po ukończeniu studiów w Polsce otrzymywali stypendia na wyjazdy za granicę: początkowo głównie do ośrodków niemieckojęzycznych, później także do Francji i Wielkiej Brytanii. Bliższe kontakty przedstawiciele SLW (głównie Łukasiewicz, Kotarbiński, Ajdukiewicz, Tarski, Kokoszyńska, a z młodszych – np. Janina Hosiasson) nawiązali z myślicielami skupionymi wokół Koła Wiedeńskiego (KW), a w szczególności z Moritzem Schlickiem, Ottonem Neurathem i Rudolfem Carnapem, a później także z przedstawicieli Brytyjskiej Szkoły Analitycznej (BSA), przede wszystkim Bertandem Russellem i Georgem Edwardem Moorem. Było to w latach trzydziestych XX wieku i dopiero wtedy wyniki filozofów i logików ze Lwowa i Warszawy stały się znane nieco szerzej.

Wcześniej członkowie SLW publikowali niemal wyłącznie w języku polskim. Było to z dla nich z wielu powodów naturalne: Twardowski zaszczepił swoim uczniom przekonanie, że warto jest tworzyć filozofię w języku polskim (w tym także tworzyć nowoczesny polski język filozoficzny), że warto jest rozszerzać polskie środowisko filozoficzne, a nie być jedynie „prowincją” względem środowisk obcych. Język polski był jednak barierą dla przyswajania wyników uzyskiwanych przez polskich uczonych przez filozofów obcych. Bywało jednak, że w czasopismach niemieckich i brytyjskich ukazywały się streszczenia lub recenzje polskich prac autorstwa cudzoziemców.

Celem seminarium jest: (a) rekonstrukcja recepcji wczesnej filozofii analitycznej w SLW, (b) analiza recepcji wyników uzyskanych w SLW w innych ośrodkach filozofii analitycznej, tj. BSA i KW; (c) zewidencjonowanie różnic między podejmowanymi problemami i sposobami ich rozwiązywania w SLW i w innych ośrodkach filozofii analitycznej.

Analizowane będą teksty należące do trzech grup.

Po pierwsze, będą to teksty przedstawicieli SLW dotyczące BFA i KW – takie jak np. „Ontologia Bertranda Russella” Ossowskiej (1924), „Ogólnofilozoficzne i metodologiczne poglądy Ottona Neuratha” Jakuba Rajgrodzkiego (1936), „Filozofia nauki w Kole Wiedeńskim” Kokoszyńskiej (1936), „Maurycy Schlick” Dąmbskiej (1937), „O tzw. neopozytywizmie” Ajdukiewicza (1946), „Ewolucja Koła Wiedeńskiego” Kotarbińskiej (1947) i odpowiednie rozdziały III tomu Historii Filozofii Tatarkiewicza (1950). Zostaną one uzupełnione fragmentami nieopublikowanych wykładów Twardowskiego z historii filozofii, recenzjami przedstawicieli SLW z dzieł należących do BSA i KW oraz tekstami filozofów polskich zbliżonych do SLW, takimi jak np. „Zasada sprzeczności w świetle nowszych badań Russella” Chwistka (1912) oraz „Główne tendencje neopozytywizmu” Ingardena (1936).

Po drugie, uczestnicy zapoznają się z uwagami o przedstawicielach SLW zawartymi m.in. w artykułach, w korespondencji lub w diariuszach m.in. Meinonga, Bella, Scholza, Carnapa, Quine’a, Blacka, Priora i Myhilla.

Po trzecie, wykorzystane zostaną m.in. fragmenty "Filozoficznej Szkoły Lwowsko-Warszawskiej" Woleńskiego (1985), opracowania różnych autorów zawarte w tomie "The Vienna Circle and the Lvov-Warsaw School" zredagowanym przez Szaniawskiego (1989), tom "Philosophy and logic in central Europe from Bolzano to Tarski" autorstwa Simonsa (1992), tom "Austrian philosophy: the legacy of Franz Brentano" Smitha (1994) itp.

Nabyta wiedza:

Osoba, która ukończyła kurs, zna główne rezultaty Szkoły Lwowsko-Warszawskiej i umie je porównać z rezultatami osiągniętymi w innych ośrodkach filozofii analitycznej, a w szczególności w Brytyjskiej Szkole Analitycznej i w Kole Wiedeńskim.

Nabyte umiejętności:

Osoba, która ukończyła kurs, samodzielnie rekonstruuje problemy i dyskusje podejmowane w różnych ośrodkach filozofii analitycznej, oraz potrafi wskazać różnice między problematyką, teoriami i metodami stosowanymi w tych ośrdokach

Nabyte kompetencje społeczne:

Osoba, która ukończyła kurs, jest świadoma doniosłości dziedzictwa polskiej filozofii analitycznej i tego, że warto dążyć do zachowania i rozwijania tego dziedzictwa.

Każdy uczestnik seminarium zobowiązany jest: (a) uczestniczyć regularnie w zajęciach; (b) przygotować co najmniej jeden referat w semestrze (na podstawie wskazanego tekstu); (c) przygotować co najmniej jedno sprawozdanie z zajęć w semestrze.