Studium teoretyczne i eksperymentalne efektu Knobe’a i problemu Butlera III

seminaria monograficzne

Logika I, Ontologia, Epistemologia; bardzo dobra znajomość jęz. angielskiego, wskazana: Etyka, Filozofia działania, Filozofia umysłu, Filozofia języka

w sali

Seminarium jest forum dyskusyjnym grupy badawczej realizującej projekt "Studium teoretyczne i eksperymentalne efektu Knobe’a i problemu Butlera” (grant NCN 2014-2017, kierownik: dr hab., prof. UW K. Paprzycka; główni wykonawcy: dr K. Kuś, dr hab. M. Tałasiewicz).

Seminarium jest forum dyskusyjnym grupy badawczej mającej zrealizować projekt "Studium teoretyczne i eksperymentalne efektu Knobe’a i problemu Butlera” (grant NCN 2014-2017, kierownik: dr hab., prof. UW K. Paprzycka; główni wykonawcy: dr hab. M. Tałasiewicz, dr K. Kuś). Jest skierowane przede wszystkim do doktorantów, ale studenci studiów magisterskich mogą się zapisać pod warunkiem uzyskania zgody prowadzącego.

Pierwszy semestr poświęcony będzie przedstawieniu przeprowadzonych dotychczas badań oraz dyskusji nad ich wynikami. Drugi semestr poświęcony będzie dyskusjom nad projektami badawczymi przygotowanymi przez uczestników seminarium. Pod koniec drugiego semestru oczekiwane są konkretne teksty, będące sprawozdaniami z przeprowadzonych badań – zarówno teoretycznych, jak i eksperymentalnych. Najlepsze teksty ukażą się w planowanym w ostatnim roku zbiorze, zostaną sfinansowane z pieniędzy grantowych, a autorzy będą zachęcani do ogłaszania wyników na konferencjach.

Główna hipoteza badawcza

Powszechne jest w filozofii działania przekonanie, że problemy Knobe’a i Butlera dotyczą pojęcia działania intencjonalnego. W sytuacjach przedstawianych przez Butlera i Knobe’a to, czy jesteśmy skłonni określić pewne działanie jako intencjonalne, wydaje się zależeć od jego moralnego wymiaru: skłaniamy się, by określać działanie jako intencjonalne, gdy podmiot narusza pewne normy (zabijanie w wypadku Butlera, szkodzenie środowisku w sytuacji badanej przez Knobe’a), ale nie, gdy postępuje zgodnie z nimi (efekt Knobe’a) lub gdy normy nie regulują jego postępowania (problem Butlera).

Zgodnie z postawioną hipotezą badawczą (por. też K. Paprzycka, „Rozwiązanie problemu Butlera i wyjaśnienie efektu Knobe’a”, Filozofia Nauki 2, 2014) problematyczne sądy o intencjonalności należy rozumieć jako sądy o intencjonalności zaniechań, a nie – jak się powszechnie przyjmuje – o intencjonalności działań. Według pewnej tradycji myślenia o zaniechaniach, aby można było przypisać zaniechaniu intencjonalność, wymaga się jedynie warunku wiedzy. Warunki nakładane na pojęcie działania intencjonalnego są natomiast dużo silniejsze (zwykle wymagana jest np. intencja podmiotu).

Ta hipoteza wyjaśnia, dlaczego kontekst moralny jest w tych sytuacjach istotny. Pojęcie zaniechania w paradygmatycznych wypadkach odwołuje bowiem do pewnego (np. moralnego) obowiązku. Ponieważ obowiązki, które wchodzą w grę w sytuacjach Butlera i Knobe’a, są negatywne („nie zabijać”, „nie szkodzić”), więc zaniechanie obowiązku negatywnego «zawiera» podwójną negację (jedna jest związana z negatywną treścią obowiązku, druga z pojęciem zaniechania). Ponieważ te dwie negacje się znoszą, można mieć wrażenie, jak gdyby wolno było mówić o intencjonalnym zabijaniu (szkodzeniu), gdy w rzeczywistości – w związku ze wspomnianą asymetrią – wolno te określenia rozumieć jedynie jako intencjonalne zaniechania niezabijania (nieszkodzenia).

Głównymi celami badawczymi są: (1) wyciągnięcie konsekwencji teoretycznych hipotezy, (2) porównanie z innymi wyjaśnieniami, (3) zbadanie obu efektów w języku polskim (teoretycznie i eksperymentalnie), (4) refleksja metodologiczna.

Co prawda, określenie ‘intencjonalnie’ coraz częściej pojawia się na gruncie języka polskiego, zwykle jednak używamy rodzimych określeń takich jak ‘celowo’, ‘specjalnie’, ‘umyślnie’, ‘chcący’, ‘świadomie’, ‘nieprzypadkowo’. Planujemy – wykorzystując zarówno najnowsze ustalenia dotyczące semantyki niektórych z tych wyrażeń, jak i prowadząc nowe analizy – zbadać ich znaczenie w celu sformułowania hipotez na temat tego, w jaki sposób stosowałyby się w sytuacjach typu Butlera i Knobe’a, a następnie przeprowadzić badania empiryczne metodami filozofii eksperymentalnej. Liczymy, że analizy te pozwolą nam na przetestowanie głównej hipotezy, choć będzie to zależało w szczególności od tego, czy przeprowadzone analizy wykażą znaczące asymetrie między określeniami działań i zaniechań dla któregoś z tych przysłówków. Hipoteza główna pozwala przewidywać wystąpienie efektu typu Butlera-Knobe’a dla określeń, dla których takie asymetrie wystąpią.

Trzyletni plan badań

1. (24 miesiące) Teoretyczne studium efektu Knobe’a i problemu Butlera (prowadzenie: prof. Paprzycka). Wyjaśnienie zostało częściowo rozwinięte. Planowane są dalsze badania nad pojęciem zaniechań intencjonalnych, działań intencjonalnych, a w szczególności implikacji hipotezy głównej dla problemów rozważanych na gruncie filozofii działania. Ważnym celem jest dokonanie analizy krytycznej proponowanych wyjaśnień, wskazanie i ew. wyjaśnienie jej ograniczeń.

Możliwy wkład uczestników seminarium (2014-2015), (2015-2016):

- implikacje teoretyczne i empiryczne hipotezy głównej

- analizy krytyczne proponowanych wyjaśnień (szczególnie konstruktywne)

- modyfikacje proponowanych wyjaśnień

- zastosowania proponowanych wyjaśnień do nowych danych/ zjawisk

2. (18 miesięcy) Porównania z innymi wyjaśnieniami (prowadzenie: prof. Paprzycka; konsultacje: prof. Tałasiewicz, dr Kuś). Opracowane zostało porównanie z najbliższym proponowanej hipotezie wyjaśnieniem Holtona. W planach są inne porównania.

Możliwy wkład uczestników seminarium (2014-2015), (2015-2016):

- rekonstrukcja i porównanie z innym wyjaśnieniem

- zaplanowanie badania empirycznego w celu rozstrzygnięcia trafności hipotez

3. (18 miesięcy) Analiza lingwistyczna polskich określeń działań i zaniechań (prowadzenie: dr Kuś). Uzyskane rezultaty będą miały kluczowe znaczenie dla badań eksperymentalnych (na użytkownikach języka polskiego).

Możliwy wkład uczestników seminarium (2014-2015), (2015-2016) (pod warunkiem uznania odpowiednich kwalifikacji przez dr Kuś)

- przeprowadzenie analizy semantycznej wyrażeń odnoszących się do intencjonalności działania (zaniechania)

- zaplanowanie badania empirycznego z uwzględnieniem dokonanych analiz

4. (24 miesięcy) Badania eksperymentalne (prowadzenie: prof. Tałasiewicz; konsultacje: prof. Paprzycka, dr Kuś) uwzględniające w szczególności etapy 2 i 3. Niektóre z elementów przeprowadzonych na etapie 1 wyjaśnień wygenerowały już pewne hipotezy empiryczne.

Możliwy wkład uczestników seminarium (2014-2015), (2015-2016):

- zaplanowanie i przeprowadzenie badań z uwzględnieniem 1, 2, 3,

- przygotowanie tekstu dotyczącego badania.

5. (12 miesięcy) Wyjaśnienie badań eksperymentalnych (współprowadzenie: dr Kuś, prof. Paprzycka, prof. Tałasiewicz)

Możliwy wkład uczestników seminarium (2015-2016), (2016-2017):

- wkład w ogólną interpretację wyników.

- przygotowanie oryginalnego tekstu.

6. (12 miesięcy ) Refleksja metodologiczna (współprowadzenie: dr Kuś, prof. Paprzycka, prof. Tałasiewicz) W projekcie wykorzystujemy analizę językoznawczą do badania hipotez filozoficznych. Jedno z pytań, które chcemy podjąć dotyczy tego, na ile rezultaty filozoficzne (związki pojęciowe ujmowane w jednym języku) dają się przełożyć na inny.

Możliwy wkład uczestników seminarium (2016-2017):

- wkład w ogólną refleksję metodologiczną

- przygotowanie oryginalnego tekstu.

Seminarium III (2016-2017)

Pierwszy semestr poświęcony będzie przedstawieniu przeprowadzonych do tej pory teoretycznych i eksperymentalnych prac badawczych i dyskusji nad ich wynikami. Dotychczasowi uczestnicy grupy badawczej przedstawią wyniki swoich badań zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej. Drugi semestr poświęcony będzie dyskusjom nad projektami badawczymi przygotowanymi przez uczestników seminarium. Pod koniec drugiego semestru oczekiwane są konkretne teksty, będące sprawozdaniami z przeprowadzonych badań teoretycznych i eksperymentalnych. Najlepsze teksty ukażą się w planowanym w ostatnim roku zbiorze, zostaną sfinansowane z pieniędzy grantowych, a autorzy będą zachęcani do ogłaszania wyników na konferencjach.

Literatura na temat efektu Knobe’a rośnie jak grzyby po deszczu. Od uczestników seminarium oczekiwana będzie samodzielna aktywność rozpoznawcza. Literatura wstępna:

Adams, F. (1986). Intention and Intentional Action: The Simple View. Mind and Language, 1, 281-301.

Adams, F., & Steadman, A. (2004). Intentional Action in Ordinary Language: Core Concept or Pragmatic Understanding? Analysis, 64(2), 173-81.

Adams, F., & Steadman, A. (2007). Folk Concepts, Surveys, and Intentional Action. In C. Lumer, & S. Nannini, Intetnionality, Deliberation, and Autonomy. The Action-Theoretic Basis of Practical Philosophy (pp. 17-23). Aldershot, UK: Ashgate.

Adams, F., & Steadman, A. (2007). Folk Concepts, Surveys, and Intentional Action. In C. Lumer, & S. Nannini, Intetnionality, Deliberation, and Autonomy. The Action-Theoretic Basis of Practical Philosophy (pp. 17-23). Aldershot, UK: Ashgate.

Alicke, M. (2008). Blaming badly. Journal of Cognition and Culture, 8, 179-86.

Altman, A. (2005). Concepts of Omission. Legal Theory, 11, 251-257.

Anscombe, G. (1957). Intention. Oxford: Blackwell.

Beebe, J., Jensen (2012). Surprising Connections Between Knowledge and Action.

Beebe, J. (2013). A Knobe Effect for Belief Ascriptions

Bentham, J. (1988 [1781]). The Principles of Morals and Legislation. Buffalo, NY: Prometheus Books.

Brand, M. (1971). The Language of Not Doing. American Philosophical Quarterly, 8, 45-53.

Brandom, R. (1994). Making It Explicit. Reasoning, Representing and Discursive Commitment. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Bratman, M. E. (1987). Intention, Plans, and Practical Reason. Cambridge, MA: The MIT Press.

Butler, R. J. (1978). Report on Analysis "Problem" No. 16. Analysis, 38(3), 113-114.

Clarke, R. (1994). Ability and Responsibility for Omissions. Philosophical Studies, 73, 195-208.

Clarke, R. (2010). Intentional Omissions. Nous, 44(1), 158-177.

Clarke, R. (2012). Absence of action. Philosophical Studies, 158, 361-376.

Clarke, R. (2012). What is an Omission? Philosophical Issues, 22, 127-143.

Cushman, F., & Mele, A. (2008). Intentional Action: Two-and-a-Half Folk Concepts? In J. Knobe, & S. Nichols (Eds.), Experimental Philosophy (pp. 171-188). Oxford: Oxford University Press.

Davidson, D. (1980). Essays on Actions and Events. Oxford: Oxford University Press.

Dennett, D. C. (1987). The Intentional Stance. Cambridge, MA: The MIT Press.

Feinberg, J. (1968 [1965]). Action and Responsibility. In White, & A. R. (Eds.), The Philosophy of Action (pp. 95-119). Oxford: Oxford University Press.

Feinberg, J. (1984). Harm to Others. The Moral Limits of the Criminal Law. Oxford: Oxford University Press.

Ginet, C. (1990). On Action. Cambridge: Cambridge University Press.

Ginet, C. (2004). Intentionally Doing and Intentionally Not Doing. Philosophical Topics, 32, 95-110.

Goldman, A. I. (1970). A Theory of Human Action. Princeton, NJ: Princeton University Press.

Gorr, M. (1979). Omissions. In R. C. Whittemore (Ed.), Tulane Studies in Philosophy: Studies in Action Theory (Vol. 28, pp. 93-102). New Orleans: Tulane University Press.

Green, O. (1979). Refraining and Responsibility. In R. Whittemore (Ed.), Tulane Studies in Philosophy: Studies in Action Theory (Vol. 28, pp. 103-113). New Orleans: Tulane University Press.

Green, O. H. (1980). Killing and Letting Die. American Philosophical Quarterly, 17(3), 195-204.

Gugliemo, S., & Malle, B. F. (2010). Can Unintended side Effects Be Intentional? Resolving a Controversy Over Intentionality and Morality. Personality and Social Psychology Bulletin, 36, 1635-1647.

Harman, G. (1976). Practical Reasoning. The Review of Metaphysics, 29(3), 431-463.

Hindriks, F. (2008). Intentional Action and the Praise-Blame Asymmetry. The Philosophical Quarterly, 58, 630-641.

Hindriks, F. (2010). Person as lawyer. How having a guilty mind explains attributions of intentional agency. Behavioral and Brain Sciences, 33, 339-340.

Hindriks, F. (2011). Control, intentional action, and moral responsibility. Philosophical Psychology, 24, 787-801.

Hindriks, F. (2014). Normativity in Action: How to Explain the Knobe Effect and Its Relatives. Mind and Language, 29, 51-72.

Hitchcock, C., & Knobe, J. (2009). Cause and Norm. Journal of Philosophy, 106(11), 587-612.

Holton, R. (2010). Norms and the Knobe Effect. Analysis, 70(3), 417-242.

Kenny, A. (1973). The History of Intention in Ethics. In A. Kenny, The Anatomy of the Soul (pp. 129-146). New York: Barnes and Noble.

Knobe, J. (2003). Intentional Action and Side Effects in Ordinary Language. Analysis, 63(3), 190-194.

Knobe, J. (2003). Intentional Action in Folk Psychology: An Experimental Investigation. Philosophical Psychology, 33, 309-324.

Knobe, J. (2004). Intention, Intentional Action and Moral Considerations. Analysis, 64, 181-187.

Knobe, J. (2007). Reason Explanation in Folk Psychology. Midwest Studies in Philosophy, 31, 90-106.

Knobe, J. (2010). Person as scientist, person as moralist. Behavioral and Brain Sciences, 33, 315-329.

Lanteri, A. (2009). Judgements of Intentionality and Moral Worth. The Philosophical Quarterly, 59, 713-720.

Lanteri, A. (2012). Three-and-a-half folk concepts of intentional action. Philosophical Studies, 158, 17-30.

Lowe, E. (1980). Peacocke and Kraemer on Butler's Problem. Analysis, 40(3), 113-118.

McCann, H. (1986). Rationality and the Range of Intention. Midwest Studies in Philosophy, 10, 191-211.

McCann, H. (2005). Intentional Action and Intending. Recent Empirical Studies. Philosophical Psychology, 18, 737-748.

Mele, A. (1992). Springs of Action. Understanding Intentional Behavior. New York: Oxford University Press.

Mele, A. (2001). Acting Intentionally: Probing Folk Notions. In B. Malle, L. Moses, & D. Baldwin (Eds.), Intentions and Intentionality: Foundations of Social Cognition (pp. 27-43). Cambridge, MA: The MIT Press.

Mele, A. R. (2003). Motivation and Agency. Oxford: Oxford University Press.

Mele, A. R., & Moser, P. K. (1994). Intentional Action. Nous, 28(1), 39-68.

Mele, A., & Sverdlik, S. (1996). Intentional Action, and Moral Responsibility. Philosophical Studies, 82(3), pp. 265-287.

Nadelhoffer, T. (2004). The Butler Problem Revisited. Analysis, 64(3), 277-284.

Nadelhoffer, T. (2005). Skill, Luck, Control, and Intentional Action. Philosophical Psychology, 18, 341-352.

Nadelhoffer, T. (2006). Bad acts, blameworthy agents, and intentional actions: Some problems for jury impartiality. Philosophical Explorations, 9, 203-220.

Nadelhoffer, T. (2006). On Trying to Save the Simple View. Mind and Language, 21, 565-586.

Nichols, S., & Ulatowski, J. (2007). Intuitions and Individual Differences: The Knobe Effect Revisited. Mind and Language, 22, 346-365.

Paprzycka, K. (2014). Rozwiązanie problemu Butlera i wyjaśnienie efektu Knobe’a. Filozofia nauki XXII 2(86).

Pellizzoni, S., Girotto, V., & Surian, L. (2010). Beliefs and Moral Valence Affect Intentionality Attributions: The Case of Side Effects. Review of Philosophy and Psychology, 1, 201-209.

Pettit, D., & Knobe, J. (2009). The Pervasive Impact of Moral Judgment. Mind and Language, 24, 586-604.

Scanlon, T. (2010). Ambiguity of "intention". Behavioral and Brain Sciences, 33, 348-349.

Smith, P. (1989). Recklessness, Omission, and Responsibilty: Some Reflections on teh Moral Significance of Causation. The Southern Journal of Philosophy, 27, 569-583.

Smith, P. (2005). Feinberg and the Failure to Act. Legal Theory, 11, 237-250.

Smith, P. G. (1990). Contemplating Failure: The Importance of Unconscious Omissions. Philosophical Studies, 59, 159-176.

Thalberg, I. (1977). Perception, Emotion and Action. A Component Approach. New Haven, CT: Yale University Press.

Vermazen, B. (1985). Negative Acts. In B. Vermazen, & M. B. Hintikka (Eds.), Essays on Davidson: Actions and Events (pp. 93-104). Oxford: Clarendon Press.

von Wright, G. H. (1963). Norm and Action. London: Routledge and Kegan Paul.

von Wright, G. H. (1963). The Varieties of Goodness. London: Routledge and Kegan Paul.

Williams, B. (1995). Acts and Omissions, Doing and Not Doing. In B. Willliams, Making Sense of Humanity and Other Philosophical Essays (pp. 56-64). Cambridge: Cambridge University Press.

Wilson, G. (1989). The Intentionality of Human Action. Stanford: Stanford University Press.

Wright, J. C., & Bengson, J. (2009). Asymmetries in Judgments of Responsibility and Intentional Action. Mind and Language, 24, 24-50.

Zimmerman, M. J. (1981). Taking Some of the Mystery out of Omissions. The Southern Journal of Philosophy, 19(4), 541-554.

Po ukończeniu kursu student:

Wiedza:

- zna pojęcia charakterystyczne dla filozofii działania i potrafi się nimi posługiwać (F1_W03, F1_W05, F2_W03, F2_W05, F3_W01)

- zna zarówno klasyczne, jak i najnowsze (filozoficzne i psychologiczne) ujęcia efektu Knobe’a i problemu Butlera (F1_W07, F1_W08, F2_W07, F2_W08, F2_W09, F3_W02, F3_W03, F3_W09)

- zna metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla filozofii eksperymentalnej i filozofii działania (F1_W12, F1_W14, F2_W11, F3_W04)

- zna metody przygotowywania publikacji i prezentowania wyników badań w formie pisemnej i ustnej (F3_W05, F3_W06)

Umiejętności:

- potrafi znaleźć i streścić nowe teksty, dokonując selekcji pod kątem istotnych dla prowadzonych badań treści (F3_U01)

- potrafi zanalizować proste teksty z zakresu filozofii eksperymentalnej za pomocą narzędzi metodologii ogólnej (F1_U05, F1_U07; F1_U17, F1_U03, F2_U05)

- potrafi przygotować wystąpienie ustne związane z tematyką zajęć, opierające się o samodzielną interpretację tekstu filozoficznego (F1_U01; F1_U03; F1_U04; F1_U16; F1_U17; F2_U04)

- potrafi zbudować własną argumentację za wybranym stanowiskiem (F1_U16, F2_U03, F2_U14, F2_U16)

- potrafi sformułować nowe zagadnienie badawcze wykraczające poza zastany stan wiedzy lub dokonać samodzielnej i nowej krytyki istniejących rozwiązań (F2_W09, F2_ U02, F2_U03, F2_U06, F2_U15, F3_U02, F3_U03)

- potrafi dokonać krytycznej analizy wyników prowadzonych przez grupę badań (F3_U04)

- potrafi przeprowadzić własny projekt badawczy, współpracując z innymi uczestnikami grupy badawczej (F3_U05, F3_U06)

- potrafi przygotować tekst publikacji naukowej z przeprowadzonych badań (F3_U08)

Kompetencje społeczne

- potrafi w grupie przygotować wprowadzenie do tematu omawianego podczas seminarium lub wspólne opracowanie danego zagadnienia (F1_K04, F1_K10, F2_K06)

- jest otwarty na dyskusję i nowe propozycje rozwiązań problemów (F1_K02)

- rozumie potrzebę ciągłej konfrontacji wyników swoich badań z wynikami innych badaczy, a także poddawaniu ich krytycznej dyskusji przez innych (F3_K01)

- rozumie potrzebę samodzielnego myślenia twórczego, ale jednocześnie potrafi współpracować z innymi członkami grupy badawczej na różnych etapach badań (F3_K03, F3_K04)

Zaliczenie na ocenę

warunkiem zaliczenia są nie więcej niż 3 nieobecności w semestrze

ocena zostaje wystawiona na podstawie:

- przygotowanie przeglądu wybranej literatury – streszczenia (max 1-2 strona), zwrócenia uwagi na istotne z punktu widzenia projektu elementy

- przygotowania projektu badania

- aktywności na zajęciach