Filozofia kultury
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 3501-FKUL19-M |
Kod Erasmus / ISCED: |
08.1
|
Nazwa przedmiotu: | Filozofia kultury |
Jednostka: | Instytut Filozofii |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | monograficzne |
Tryb prowadzenia: | w sali |
Skrócony opis: |
Wykład pomyślany jest jako systematyczne wprowadzenie w specyfikę filozoficznej refleksji nad kulturą. Punktem wyjścia będzie przekonanie, że kulturę można zrozumieć jedynie jako nierozerwalnie splecioną z człowiekiem i na odwrót – człowiek może być rozumiany i rozumieć siebie samego jedynie w horyzoncie uwikłania w kulturę, w jej aksjologiczne, symboliczne, wyobrażeniowe wymiary. Człowiek dany jest sobie jedynie poprzez kulturowo uwarunkowane sposoby przeżywania i doświadczania swojego bycia-w-świecie. Kluczową kategorią będzie dla nas kategoria doświadczenia kulturowego a wyróżnioną perspektywą badawczą antropologiczna filozofia kultury poszukująca właśnie związków między pojmowaniem człowieka i kultury. Związki te zostaną pokazane jako seria obecnych w kulturowych fenomenach napięć konstytuowanych przez kategorie takie jak: istota i pozór, arche i telos, obecność i nieobecność, partycypacja i alienacja, tradycja i współczesność, tożsamość i obcość, sprawczość i bierność. |
Pełny opis: |
Wykład pomyślany jest jako systematyczne wprowadzenie w specyfikę filozoficznej refleksji nad kulturą. Punktem wyjścia będzie przekonanie, że kulturę można zrozumieć jedynie jako nierozerwalnie splecioną z człowiekiem i na odwrót – człowiek może być rozumiany i rozumieć siebie samego jedynie w horyzoncie nieprzekraczalnego uwikłania w kulturę, w jej aksjologiczne, symboliczne, wyobrażeniowe (czy fantazmatyczne) wymiary. Zawsze jest dany sobie poprzez kulturowo uwarunkowane sposoby przeżywania i doświadczania swojego bycia-w-świecie we wszystkich jego możliwych wymiarach. Tym samym zarazem wymyka się prostym determinacjom, wykracza poza sferę faktów i empirii – jest przeniknięty przez kulturę, w której uczestnictwo wyznacza jego tożsamość. Tożsamość ta jest jednak przekraczana przez niego w ruchu refleksji sięgającej poza to, co po prostu dane. Stąd też kluczową kategorią będzie dla nas kategoria doświadczenia kulturowego doskonale zdająca sprawę z tego dwuznacznego uwikłania. Wyróżnioną natomiast perspektywą badawczą będzie antropologiczna filozofia kultury (Z. Rosińska) poszukująca właśnie różnych form związku między pojmowaniem człowieka i kultury. Zostaną one pokazane jako seria napięć przenikających rzeczywistość kulturową i wyznaczających zarazem kategorię człowieczeństwa w sposób apofatyczny, tj. unikający jednoznaczego definiowania istoty człowieka. Napięcia te konstytuowane są przez pary splecionych ze sobą i nawzajem naświetlających się kategorii takich jak: istota i pozór, arche i telos, obecność i nieobecność, partycypacja i alienacja, tradycja i współczesność, tożsamość i obcość, sprawczość i bierność. Napięcia te – ich znaczenie i moc interpretacyjna – zostaną zaprezentowane na przykładzie szeregu fenomenów kulturowych ze szczególnym uwzględnieniem kultury współczesnej. Omówione zostaną m.in. takie zagadnienia jak: I. Zagadnienia metodologiczne: 1) tożsamość filozofii kultury i jej stosunek do nauk o kulturze: socjologii kultury, antropologii kulturowej i kulturoznawstwa 2) filozofia kultury wobec innych dyscyplin filozoficznych (w szczególności estetyki, filozofii społecznej, etyki, ontologii) 3) metody filozoficznego namysłu nad kulturą ze szczególnym uwzględnieniem podziału na teorie wartościujące i opisowe; w tym kontekście omówione zostaną takie filozoficzne nurty jak: platonizm, tradycja oświeceniowa, nietzscheanizm, marksizm, fenomenologia, hermeneutyka, psychoanaliza, strukturalizm, postsrtukturalizm, teoria aktora-sieci II. Zagadnienia szczegółowe: 1. podstawowe cechy kultury współczesnej m.in. takie jak: a) wirtualizacja (rozumiana między innymi jako zacieranie granic między światem wyobraźni i rzeczywistości, czy technologiczne zapośredniczenie ludzkich interakcji); b) nadmiar (przesycenie przestrzeni kulturowej bodźcami wizualnymi, słuchowymi, informacyjnymi, generowanie potrzeb) c) nieustannie przyspieszające procesy kulturowych przemian 2. skorelowane z powyższymi cechami formy doświadczenia kulturowego: a) powierzchowność i dominacja pozoru, b) oszołomienie, c) liminalność (rozumiana jako konieczność wyznaczania na nowo granic w różnych obszarach życia, oraz tożsamościowotwórczy aspekt tego typu doświadczeń) d) relokalizacja (doświadczenie zmian w postrzeganiu i rozumieniu przestrzeni życia) 3. stosunek kultury współczesnej do tradycyjnej 4. relacja między kulturami lokalnymi a kulturą globalną 5. ekonomiczne uwarunkowania procesów kulturowych 6. aksjologiczny wymiar kultury 7. jej wymiar symboliczny oraz wyobrażeniowo-fantazmatyczny 8. język jako medium doświadczenia kulturowego (jego różne funkcje) 9. cielesność jako przestrzeń/pole doświadczenia kulturowego 10. wpływ nowych technologii na formy ludzkiego samo-odniesienia 11. kulturowe uwarunkowania przemian obyczajowych 12. kulturowe znaczenia przemian w sztuce oraz ich konsekwencje 13. doświadczenie rozpadu kulturowych form samo-rozumienia 14. aktualność kategorii tragizmu w myśleniu o kondycji ludzkiej 15. przemiany tożsamości kulturowej (zarówno w aspekcie indywidualnym, jak i zbiorowym): interkulturowość, transkulturowość, nomadyzm 16. postsekularyzm – nowe formy doświadczenia duchowego 17. ludzkie/nieludzkie – posthumanizm, transhumanizm i nowe figury podmiotu w kulturze współczesnej |
Literatura: |
E. Cassirer, „Esej o człowieku. Wprowadzenie do filozofii kultury” E. Cassirer, „Logika nauk o kulturze” R. Benedict, "Wzory kultury" H. Elzenberg, „Z filozofii kultury” M. Foucault, "Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych" S. Freud, "Kultura jako źródło cierpień" C. Geertz, "Interpretacja kultur" E. Husserl, „Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia” R. Konersmann, „Filozofia kultury. Wprowadzenie” R. Konersmann, „Krytyka kultury” H. Plessner, "Pytanie o conditio humana" Z. Rosińska, J. Michalik (red.) „Co to jest filozofia kultury?” G. Simmel, „Filozofia kultury” |
Efekty uczenia się: |
Nabyta wiedza: Po ukończeniu kursu uczestnicy: - znają główne filozoficzne teorie kultury, relacje i spory między nimi oraz dynamikę ich historycznego rozwoju. - znają filozoficzną terminologię stosowaną do interpretacji kultury. - orientują się w różnych metodach i narzędziach teoretycznych wykorzystywanych w filozoficznych interpretacjach kultury. - rozumieją rolę refleksji filozoficznej w kształtowaniu kultury oraz wpływ praktyk kulturowych na idee filozoficzne. - rozumieją specyfikę filozofii kultury jako dziedziny łączącej w sobie różne subdyscypliny filozoficzne (ontologię, filozofię społeczną, filozofię polityki, estetykę, semiotykę). - znają główne problemy klasycznej i najnowszej filozofii kultury. Nabyte umiejętności: Po ukończeniu kursu uczestnicy potrafią: - interpretować i oceniać zjawiska kultury w obrębie różnych paradygmatów teoretycznych. - dostrzegać i interpretować zależności między praktykami instytucjonalnymi, politycznymi i ekonomicznymi oraz nowymi technologiami a zjawiskami kulturowymi i sposobami ich opisu. - dostrzegać związek między filozoficznymi teoriami kultury a koncepcjami człowieka. - Rekonstruować różne stanowiska w filozofii kultury i omawiać różnice i podobieństwa między nimi. – dostrzegać i interpretować aksjologiczny wymiar zjawisk kulturowych. - dyskutować na temat różnych teoretycznych modeli kultury, rozważać argumenty za i przeciw nim. Nabyte kompetencje społeczne: - są świadomi różnorodności, niejednoznaczności i dynamicznego charakteru zjawisk kultury współczesnej oraz wyczulenie na dokonujące się nieustannie przemiany kulturowe - identyfikują teoretyczne i praktyczne konteksty zjawisk kulturowych. - są świadomi istnienia etycznego wymiaru zjawisk i praktyk kulturowych. - są świadomi heterogenicznego charakteru kultury współczesnej - wykazują otwartą i tolerancyjną postawę wobec zjawisk kulturowych spoza głównego nurtu i dla kultur nienależących do kręgu zachodniego - uczestniczą w życiu społecznym i kulturalnym, interesują się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego - aktywnie uczestniczą w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa filozoficznego i wykorzystywania go w rozumieniu wydarzeń społecznych i kulturalnych |
Metody i kryteria oceniania: |
Warunkiem zaliczenia będzie esej na wybrany temat związany z tematyką wykładu. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.