Życie na rozdrożu 2: studenci ukraińscy na polskich uczelniach

fakultatywne

Zaliczone zajęcia „Antropologia społeczna” i „MBJ”

Znajomość kolejnych etapów procesu badawczego w badaniach jakościowych opartych na wywiadach, umiejętność przygotowania scenariusza wywiadu i przeprowadzania wywiadów, znajomość problemów związanych z kontaktami międzykulturowymi poruszanych w literaturze antropologicznej i socjologicznej

Zjawiskiem, które się widocznie nasila w społeczeństwie polskim są migracje z Ukrainy. Wśród nich szczególne miejsce zajmują migracje edukacyjne. Problem, który zamierzamy badać należy do gorących kwestii socjologicznych; socjologa intrygują pytania:

- jak są przyjmowani i jak się czują w Polsce ukraińscy studenci;

- jakie są ich plany życiowe i sposoby realizacji tych planów;

- jak plany życiowe ewoluują w czasie pobytu w Polsce;

- jakie miejsce w tych planach zajmuje Polska;

- jak polska kultura i międzyludzkie stosunki w Polsce są przez nich opisywane;

- jakie miejsce w tych opisach i ocenach zajmują wydarzenia historyczne;

- jak wyglądają oczekiwania/obraz Polski wobec zastanej rzeczywistości.

Opis przedmiotu: Zjawiskiem, które się widocznie nasila w społeczeństwie polskim są migracje z Ukrainy.

Nowa fala imigracji ma zdecydowanie odmienną strukturę od tej, która przyjeżdżała do Polski przed rokiem 2014. Znacznie większą część stanowią w niej mężczyźni, dominują osoby młode, większy jest też udział osób ze wschodniej części Ukrainy – regionów zagrożonych konfliktem zbrojnym.

Wśród migracji z Ukrainy szczególne miejsce zajmują migracje edukacyjne. W porównaniu z pozostałą grupą migrantów ich sytuacja na rynku pracy jest nieco odmienna.

Problem, który zamierzamy badać należy do gorących kwestii socjologicznych; socjologa intrygują pytania:

- jak są przyjmowani i jak się czują w Polsce ukraińscy studenci;

- jakie są ich plany życiowe i sposoby realizacji tych planów;

- jak plany życiowe ewoluują w czasie pobytu w Polsce;

- jakie miejsce w tych planach zajmuje Polska;

- jak polska kultura i międzyludzkie stosunki w Polsce są przez nich opisywane;

- jakie miejsce w tych opisach i ocenach zajmują wydarzenia historyczne;

- jak wyglądają oczekiwania/obraz Polski wobec zastanej rzeczywistości.

1. Omówienie tematyki zajęć, sposobu prowadzenia, zasad zaliczenia, zainteresowań uczestników zajęć.

Typy badań społecznych. Rozróżnienie badań ilościowych i jakościowych. Cele, zalety, trudności i ograniczenia badań ilościowych i jakościowych. Czy są lepsze i gorsze metody i techniki badawcze? Do czego się nadają techniki ilościowe, a do czego jakościowe?

Literatura:

Hammersley, M., Atkinson, P., & Dymczyk, S. (2000). Metody badań terenowych. Zysk i S-ka [rozdział pierwszy].

2. Etapy badania. Pierwszy etap: ustalenie pola badań, jego zakresu oraz problemów badawczych. Zasady doboru tematu badań: realizm versus nasze zainteresowania.

Literatura:

U. Flick, Projektowanie badania jakościowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010 [wybrany fragment].

3. Praca nad problemami badawczymi, ustaleniem pola badawczego, rozróżnienie pytań (problemów) badawczych i pytań scenariusza badań. Pierwsze próby sformułowania problemów badawczych i scenariusza wywiadu.

Literatura:

U. Flick, Projektowanie badania jakościowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010 [wybrany fragment].

4. Problemy etyczne związane z prowadzeniem badania jakościowego. Relacja badacz-badany w sytuacji wywiadu. Co wolno, a czego nie wolno badaczowi?

Literatura:

Kvale, S. (2010). Prowadzenie wywiadów, przeł. A. Dziuban, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

5. Badania wśród ukraińskich migrantów do Polski. Analiza literatury. Typy migrantów z Ukrainy w Polsce.

Literatura:

Iza Chmielewska Grzegorz Dobroczek Jan Puzynkiewicz Obywatele Ukrainy pracujący w Polsce – raport z badania, 2015 r.,

Agnieszki Łady Katrin Böttger Zaangażowanie społeczne Ukraińców w Polsce i w Niemczech, ISP, 2016.

6. Migracje edukacyjne jako przedmiot badań.

P. Hut, E. Jaroszewska, Studenci zagraniczni w Polsce na tle migracji edukacyjnych na świecie, ISP, 2011

7. Badania nad studentami zagranicznymi. Typy studentów zagranicznych w Polsce i na świecie. Migracje edukacyjne jako przedmiot badań.

Literatura:

R. Wyszyński (red.) Mniejszość polska na rozdrożu: studenci i absolwenci uczelni polskich pochodzących z Litwy, Białorusi i Ukrainy (red.), IS UW, 2005

Rafał Trzciński Zagraniczni studenci – czy potencjalni uczestnicy polskiego rynku pracy? w: J. Konieczna-Sałamatin Imigranci o wysokich kwalifikacjach na polskim rynku pracy Raport z badań 2014-2015. Wydawnictwo ISEE, Fundacja „Nasz Wybór, 2015, Warszawa.

8. Czym jest wywiad? Jak przeprowadzać wywiad? Kiedy wywiad jest skutecznym narzędziem, a kiedy nie? Czego się dowiadujemy z wywiadu? Wywiad jako interakcja międzyludzka. Kim jesteśmy dla badanego? Wpływ badacza na badaną rzeczywistość.

Literatura:

Kvale, S. (2010). Prowadzenie wywiadów, przeł. A. Dziuban, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

9. Wybór pola badania: ustalenie miejsc badania. Analiza warszawskich uczelni wyższych. poszczególne osoby podejmują się penetracji określonych uczelni.

10. Praca nad scenariuszem wywiadu. Ostateczne sformułowanie. Ustalenie miejsc przeprowadzenia badania. Ustalenie indywidualnych zakresów badania: poszczególne osoby deklarują przeprowadzenie wywiadu w określonym miejscu.

11. Szczegóły techniki wywiadu: uzyskanie zgody badanego na przeprowadzenie wywiadu, na nagranie wywiadu, autoprezentacja badacza.

Literatura:

Kvale, S. (2010). Prowadzenie wywiadów, przeł. A. Dziuban, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa [wybrany fragment]

12. Kwestie związane z przeprowadzaniem wywiadu w środowisku kulturowo odmiennym

Literatura:

Kvale, S. (2010). Prowadzenie wywiadów, przeł. A. Dziuban, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa [wybrany fragment]

13. Omówienie procedury transkrypcji. Transkrypcja wywiadu - co powinna zawierać: strona informacyjna jej zawartość, rozdzielenie ról badacza i badanego.

Literatura:

Silverman, D. (2010). Prowadzenie badań jakościowych. K. Konecki (Ed.). Wydawnictwo Naukowe PWN.[wybrane fragmenty]

14. Ustalanie ostatecznej wersji scenariusza wywiadu. Kontrola relacji: problemy (pytania badawcze versus pytania scenariusza – czego mamy szansę się dowiedzieć zadając określone pytania).

Literatura:

Silverman, D. (2010). Prowadzenie badań jakościowych. K. Konecki (Ed.). Wydawnictwo Naukowe PWN.[wybrane fragmenty]

15. Czytanie pierwszego przepisanego wywiadu. Komentujemy zalety i wady techniki, uczymy się na własnych błędach. Na tych przykładach korygujemy scenariusz, ewentualnie problemy badawcze].

Silverman, D. (2007). Interpretacja danych jakościowych, tłum. Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna Ostrowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. [wybrane fragmenty]

16. Czytanie kolejnych wywiadów. Komentowanie zalet i wad procedury, uzyskanego materiału. Czego się już dowiedzieliśmy? Co możemy poprawić w technice?

Literatura:

Silverman, D. (2007). Interpretacja danych jakościowych, tłum. Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna Ostrowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. [wybrane fragmenty]

17. Analiza kolejnych wywiadów. Czego z wywiadu dowiadujemy się. Umiejętność korzystania z wywiadu.

18. Analiza kolejnych wywiadów. Czego z wywiadu dowiadujemy się. Umiejętność korzystania z wywiadu.

19. Analiza kolejnych wywiadów. Czego z wywiadu dowiadujemy się. Umiejętność korzystania z wywiadu.

20. Wybór tematu raportu cząstkowego przez uczestników zajęć

21. Jak pisać raport? Co powinien zawierać raport? Proporcje wstępu, cytatów i interpretacji Przygotowanie katalogu wszystkich wywiadów do użytku uczestników. Omówienie obserwacji jako uzupełnienia wywiadu.

22. Jak pisać raport? Co powinien zawierać raport? Proporcje wstępu, cytatów i interpretacji Przygotowanie katalogu wszystkich wywiadów do użytku uczestników. Omówienie obserwacji jako uzupełnienia wywiadu.

23. Czytanie kolejnych raportów w wersji wstępnej, dyskusja, zalecenie poprawek.

24. Czytanie kolejnych raportów w wersji wstępnej, dyskusja, zalecenie poprawek.

25. Analiza kolejnych raportów. Umiejętność analizy materiału empirycznego.

26. Analiza kolejnych raportów. Umiejętność analizy materiału empirycznego.

27. Konstruowanie raportu całościowego z raportów cząstkowych. Opis badania jako wprowadzenie.

28. Podsumowanie zajęć. Ocena trudności i problemów związanych z prowadzeniem badania jakościowego.

Hammersley, M., Atkinson, P., & Dymczyk, S. (2000). Metody badań terenowych. Zysk i S-ka [rozdział pierwszy].

U. Flick, Projektowanie badania jakościowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010 [wybrany fragment].

Iza Chmielewska Grzegorz Dobroczek Jan Puzynkiewicz Obywatele Ukrainy pracujący w Polsce – raport z badania, 2015 r.,

Agnieszki Łady Katrin Böttger Zaangażowanie społeczne Ukraińców w Polsce i w Niemczech, ISP, 2016.

P. Hut, E. Jaroszewska, Studenci zagranicnzi w Polsce na tle migracji edukacyjnych na świecie, ISP, 2011

R. Wyszyński (red.) Mniejszość polska na rozdrożu: studenci i absolwenci uczelni polskich pochodzących z Litwy, Białorusi i Ukrainy (red.), IS UW, 2005

Rafał Trzciński Zagraniczni studenci – czy potencjalni uczestnicy polskiego rynku pracy? w: J. Konieczna-Sałamatin Imigranci o wysokich kwalifikacjach na polskim rynku pracy Raport z badań 2014-2015. Wydawnictwo ISEE, Fundacja „Nasz Wybór, 2015, Warszawa.

Kvale, S. (2010). Prowadzenie wywiadów, przeł. A. Dziuban, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa [wybrany fragment]

Silverman, D. (2007). Interpretacja danych jakościowych, tłum. Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna Ostrowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. [wybrane fragmenty]

K_W01 zna i rozumie podstawowe pojęcia socjologiczne

K_W08 jest świadomy zróżnicowania społecznego oraz istnienia nierówności społecznych, a także ich wpływu na życie jednostek i funkcjonowanie grup społecznych

K_W10 posiada podstawową wiedzę o rodzajach więzi społecznych i rządzących nimi prawidłowościach

K_W11 rozumie społeczną naturę relacji łączących jednostki, grupy i instytucje społeczne

K_W13 jest świadomy znaczenia grupy w budowaniu społecznej tożsamości człowieka

K_W14 posiada podstawową wiedzę o zróżnicowaniu kulturowym Polski i współczesnego świata

K_W15 posiada podstawową wiedzę o metodach badania zróżnicowania kulturowego

K_W16 posiada podstawową wiedzę o problemach wynikających ze zróżnicowania kulturowego współczesnego społeczeństwa

K_W18 zna podstawowe metody i techniki badań społecznych oraz wie jakie dobrać metody badawcze w celu rozwiązania prostych problemów badawczych

K_W19 rozumie na czym polega specyfika analizy socjologicznej

K_W20 wie jak zaplanować i zrealizować proste ilościowe i jakościowe badanie empiryczne

K_U09 umie zastosować normy i zasady etyczne w praktyce badawczej

K_U11 potrafi dobrać odpowiednie metody i techniki badawcze w celu przeprowadzenia analizy konkretnego problemu społecznego

K_U12 potrafi zaplanować i zrealizować badanie społeczne przy użyciu podstawowych ilościowych i jakościowych metod i technik badań socjologicznych

K_U17 potrafi formułować sądy na temat motywów ludzkiego działania oraz przewidywać społeczne konsekwencje tego działania

K_U19 umie opisać rolę kultury w funkcjonowaniu jednostki i społeczeństwa

K_U20 potrafi przeczytać ze zrozumieniem tekst naukowy i wskazać jego główne tezy, argumenty autora oraz poddać je dyskusji

K_K01 potrafi skutecznie współpracować z członkami zespołu zadaniowego

K_K05 potrafi uczestniczyć w dyskusji

K_K09 umie prezentować wyniki swojej pracy badawczej

K_K11 zna i przestrzega zasad etyki zawodowej, w tym zasad poszanowania własności intelektualnej

K_K13 szanuje godność osób uczestniczących w procesie badawczym (respondentów, informatorów, rozmówców i innych uczestników tego procesu)

udział w dyskusji, przygotowanie projektu badawczego, raport,