WAR BAD: „Obcy wśród nas”. Badanie doświadczenia cudzoziemców mieszkających w Polsce (badania o charakterze jakościowym)
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 3502-WARBAD-17 |
Kod Erasmus / ISCED: |
14.2
|
Nazwa przedmiotu: | WAR BAD: „Obcy wśród nas”. Badanie doświadczenia cudzoziemców mieszkających w Polsce (badania o charakterze jakościowym) |
Jednostka: | Instytut Socjologii |
Grupy: |
Warsztaty |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | fakultatywne |
Założenia (opisowo): | Ukończony podstawowy kurs metodologii badań społecznych |
Skrócony opis: |
Proponowany warsztat badawczy jest zorientowany na pogłębienie obrazu przeważających postaw wobec „obcych” i „innych” w polskim społeczeństwie. Będzie on polegał na przeprowadzeniu pod kierunkiem prowadzących warsztat pogłębionych wywiadów z reprezentantami różnych środowisk społecznych dotyczących ich stosunku do „obcości” oraz na ich analizie. Badania w ramach warsztatu mają dostarczyć materiału empirycznego umożliwiającego ocenę stopnia i kierunku przeobrażeń postaw i opinii społeczeństwa polskiego w zakresie jego autodefinicji (koncepcji polskości) oraz funkcjonowania społecznie uznanych granic etnicznych, związanych ze stosunkiem do „innych” etnicznie i rasowo. Podstawowymi pojęciami, użytymi w tym projekcie są kategorie „we-group” i „they-group”, „stranger”, „strangeness”, „familiarity”, znane z twórczości wybitnych twórców socjologii światowej oraz stosowana w polskiej literaturze socjologicznej opozycja „swojskość” versus „obcość”. |
Pełny opis: |
Proponowany warsztat badawczy jest zorientowany na pogłębienie obrazu przeważających postaw wobec „obcych” i „innych” w polskim społeczeństwie. Będzie on polegał na przeprowadzeniu pod kierunkiem prowadzących pogłębionych wywiadów z reprezentantami różnych środowisk społecznych dotyczących ich stosunku do „obcości” oraz na ich analizie. Badania w ramach warsztatu mają dostarczyć materiału empirycznego umożliwiającego ocenę stopnia i kierunku przeobrażeń postaw i opinii społeczeństwa polskiego w zakresie jego autodefinicji (koncepcji polskości) oraz funkcjonowania społecznie uznanych granic etnicznych, związanych ze stosunkiem do „innych” etnicznie i rasowo. Podstawowymi pojęciami, użytymi w tym projekcie są kategorie „we-group” i „they-group”, „stranger”, „strangeness”, „familiarity”, znane z twórczości wybitnych twórców socjologii światowej oraz stosowana w polskiej literaturze socjologicznej opozycja „swojskość” versus „obcość”. Nawiązujemy tutaj także do ważnych badań związanych z analizą uprzedzeń i stereotypów etnicznych (w ramach Polskiego Sondażu Uprzedzeń 1 i 2), prowadzonych ostatnio przez Centrum Badań nad Uprzedzeniami Uniwersytetu. W trakcie warsztatu uczestnicy wraz z prowadzącymi będą analizować wywiady oraz je porównywać z wynikami innych badań socjologicznych. Efektem warsztatu będzie przygotowanie raportu badawczego pod kierunkiem prowadzących. Rezultatem badania i samego warsztatu będzie diagnoza długofalowych procesów przemian postaw społeczeństwa polskiego wobec odmienności i własnej tożsamości, możliwa dzięki porównaniu wyników badania z lat 1988 – 1998 oraz 2018. Ponadto publikacja rezultatów będzie miała istotne znaczenie edukacyjne i perswazyjne, dostarczając kompetentnego materiału debatom publicznym. Porównanie wyników dotychczasowych badań socjologicznych wskazuje z jednej strony na trwałość podstawowych kryteriów „swojskości” w społeczeństwie polskim, które wyznaczają zasięg narodowej zbiorowości Polaków. Z drugiej strony ukazały one śladowo zaznaczające się tendencje przemian w stosunku zarówno do polskości, jak i do cudzoziemców; zamierzamy sprawdzić te tendencje w chwili obecnej. Migracje stały się nieomal codziennym tematem, a cudzoziemcy stali się widoczni w życiu społecznym. Stali się przedmiotem zainteresowania opinii publicznej, a postawy przyjmowane wobec nich także przedmiotem ożywionych, a nawet gwałtownych dyskusji. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o zmiany nastawień Polaków do cudzoziemców uznać trzeba za szczególnie ważne w dzisiejszej rzeczywistości. Ważnym zadaniem w ramach warsztatu jest sprawdzenie, czy zauważone wcześniej tendencje utrzymały się, zintensyfikowały, czy też zachodzące w ostatnich latach zjawiska migracyjne dokonały gruntownej przebudowy postaw, inicjując zupełnie nowe tendencje. Ważne będzie też odkryć czynniki wpływające na kierunek przeobrażeń i stopień inkluzywności i ekskluzywności społeczeństwa polskiego, zwłaszcza pod wpływem doniesień o „kryzysie migracyjnym”. Dotyczy to również badania postawy ludzi młodych (w wieku do 35 roku życia) wobec migracji i uchodźców, którzy w świetle sondaży CBOS-u z 2015 i 2016 r. wykazywali względnie największy poziom niechęci wobec uchodźców i przyjmowania imigrantów. W wykazie literatury wskazujemy na wybrane i najważniejsze naszym zdaniem publikacje dotyczące badania postaw Polaków wobec imigrantów i uchodźców (w tym także stereotypów i uprzedzeń wobec „innych”), jak i szersze analizy przemian polityk wielokulturowości (integracji imigrantów w Europie), jak i reakcje na zjawisko „kryzysu migracyjnego”. |
Literatura: |
Andrejuk, Katarzyna 2016, Opinie o kryteriach przyjmowania imigrantów oraz ich wpływie na społeczeństwa przyjmujące w krajach jednolitych kulturowo i wielokulturowych, [w:] Paweł Sztabiński (red.), Polska-Europa. Wyniki Europejskiego Sondażu Społecznego 2002-2016, Warszawa: Wyd. IFiS PAN. Bachman Bart 2016, Diminishing Solidarity: Polish Attitudes toward the European Migration and Refugee Crisis, June 16 (http://www.migrationpolicy.org). Balicki Janusz (red.) 2007, Integracja kulturowa imigrantów. Wyzwania i dylematy, Warszawa: Instytut Politologii Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie – Fundacja Konrada Adenauera w Polsce, Baubock Rainer 1997, Integracja imigrantów, tłum. robocze, Warszawa: Departament ds. Migracji i Uchodźstwa MSWiA. Bertossi Christophe. 2007, French and British models of integration. Public philosophies, policies and state institutions, Working Papres No. 46, Univeristy of Oxford: COMPAS (Centre on Migration, Policy and Society). Burszta Wojciech 2004, Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie; Casanova José 2004, Religia, europejskie tożsamości laickie, integracja, „Znak”, nr 12 Dividio, F., Brigham J. C., Johnson, B.T. Gaertner S. L. 1999. Stereotypizacja, uprzedzenia i dyskryminacja: spojrzenie z innej perspektywy, w:. Macrae C. N, Stangor Ch., Hewstone M. (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie, przeł. M. Majchrzak, A. i M. Kacmajor, A. Nowak, Gdańska: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Grabowska M., Roguska B., Polacy wobec „innych”. Stosunek do innych narodów, mniejszości narodowych i etnicznych, migrantów i uchodźców, red. tenże, CBOS, Warszawa 2015. Leszek Gęsiak, Wielokulturowość. Rola religii w dynamice zjawiska, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007. Giza-Poleszczuk Anna, Poleszczuk Jan. 1993. Postawy Polaków wobec uchodźców i imigrantów zarobkowych, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1. Grzymała – Kazłowska Aleksandra. 2002. Trzy wymiary tolerancji w Polsce i w Europie, w: Jasińska – Kania Aleksandra, Marody Mirosława (red.), Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR. Grzymała – Kazłowska Aleksandra. 2012.Paradoksy polskiej tolerancji. Postawy wobec mniejszości i imigrantów na tle Europy, w: Jasińska–Kania Aleksandra (red.), Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, s. 131=164. Grzymała – Moszczyńska Halia, Nowicka Ewa. 1998. Goście i gospodarze. Problemy adaptacji kulturowej w obozach dla uchodźców oraz otaczających je społecznościach lokalnych, Kraków: Zakład Wydawniczy "NOMOS". Hugo Graeme 2005, Migrants in society: diversity and cohesion, Global Commission on International Migration, Geneva: September Jaskułowski Krzysztof 2003, Problem imigrantów z perspektywy liberalnego nacjonalizmu, w: Burszta Wojciech J., Serwański Jacek (red.), Migracje – Europa – Polska, Poznań: Zakład Badań Narodowościowych PAN – Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM. Joppke Christian 1999, How immigration is changing citizenship: a comparative view, „Ethnic and Racial Studies”, nr 4. Kofta Mirosław, Jasińska-Kania Aleksandra (red.). 2001. Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „SCHOLAR”. Anna Kicinger 2004, Unia Europejska wobec zagadnienia integracji imigrantów, Warszawa: IOM,. Kymlicka Will 2007, Multicultural Odysseys. Navigating the New international Politics of Diversity, New York: Oxford University Press. Lesińska Magdalena 2007, Imigranci jako grupa wykluczona w perspektywie polityki państwa przyjmującego, w: Matusz-Protasiewicz Patrycja, Stadtműller Elżbieta (red.), Europa - ziemia obiecana? Doświadczenia krajów europejskich w integracji imigrantów, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Letki Natalia, 2008, Does Diversity Erode Social Cohesion? Social Capital and Race in British Neighbourdhoods, “Political Studies”, nr 1 (dostępny na stronie: Letki.civitas.edu.pl). Markaki Yvonni, Longhi Simonetta 2012, What Determines Attitudes to Immigration in European Countries? An Analysis at the Regional Level, “NORFACE MIGRATION Discussion Paper” no 32. Między patriotyzmem a nacjonalizmem. Komunikat z badań nr 151, CBOS, listopad 2016. Mikulska Agnieszka, Raport z badań wśród osób, które doświadczyły przemocy ze względu na swoje pochodzenie etniczne, rasowe lub narodowe, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2010. Nowicka Ewa, Łodziński Sławomir. 2001. U progu otwartego świata. Poczucie polskości i nastawienia Polaków wobec cudzoziemców w latach 1988 – 1998, Kraków: NOMOS. Nowicka, Ewa 2011 Badanie rasizmu: problemy metodologiczne, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 4, s. 121-144. Pędziwiatr Konrad 2005, Od islamu imigrantów do islamu obywateli. Muzułmanie w krajach Europy Zachodniej, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos. Pierzchała Marcin, Społeczne kryteria polskości w opinii Polaków w latach 1988–2008 a problem włączania obcokrajowców do uczestnictwa w polskiej wspólnocie narodowej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 2011, nr 38, s. 149-167. Preece Jennifer Jackson 2007, Prawa mniejszości, przeł. M. Stolarska, Warszawa: Wydawnictwo Sic! Przybysze z bliska i z daleka, czyli o imigrantach w Polsce. Komunikat z badań, nr 93, CBOS, Warszawa, czerwiec 2015. Putnam Robert D. 2007, E Pluribus Unum: Diversity and Community in the Twenty-first Century. The 2006 Johan Skytee Prize Lecture, “Scandinavian Political Studies”, nr 2. Raport ECRI dotyczący Polski, Rada Europy, Strasburg 2015. Romaniszyn Krystyna 2003, Międzynarodowe migracje a tożsamość. Zarys problematyki, „Studia Polonijne”, T. 24. Sasnal P., Niekontrolowane migracje do Unii Europejskiej – implikacje dla Polski, red. tenże, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa, listopad 2015. Sen Amartya 2006, Czy multikulti jest OK?, przeł. K. Witkowska, „Gazeta Wyborcza”, 4-5.03. Simmel Georg. 1975. Obcy, w: Simmel Georg, Socjologia, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa: PWN. Soroka Stuart N., Johnston Richard, Banting Keith 2006, Ties that Bind? Social Cohesion and Diveristy in Canada, Montreal: Institute for Research and Public Policy, (www.irpp.org/books/archive/AOTS3/soroka.pdf). Stefaniak, A., Bilewicz, M., Winiewski, M. (red.). (2015).Uprzedzenia w Polsce. Warszawa: Liberi Libri. Stolcke Verna 1995, Talking Culture. New Boundaries, New Rhetorics of Exclusion in Europe, „Current Anthropology”, nr 1. Stosunki między wspólnotami i międzyetniczne w Europie. Raport końcowy Rady Europy dotyczący stosunków między wspólnotami 1996, Warszawa: Biuro ds. Migracji i Uchodźstwa MSW, maj. Stosunek do uchodźców w kontekście kryzysu imigracyjnego w Europie. Komunikat z badań, nr 122, CBOS, wrzesień 2015. Stosunek do uchodźców w krajach Grupy Wyszehradzkiej. Komunikat z badań, nr 151, CBOS, listopad 2015. Stosunek do przyjmowania uchodźców Komunikat z badań, nr 136, CBOS, październik 2016. Szahaj Andrzej 2004, E pluribus unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności, Kraków: Universitas. Świderska Aleksandra 2015, Postawy wobec mniejszości muzułmańskiej w Polsce: Raport z badań sondażowych dotyczących mowy nienawiści, Warszawa. Vasta Ellie 2007, Accommodating diversity: why current critiques of multiculturalism miss the point, Working Papers nr 54, University of Oxford: Centre on Migration, Policy and Society [COMPAS]. Vertovec Steven, Wessendorf Susanne 2005 Migration and cultural, religious and linguistic diversity in Europe: An overview of issues and trends, University of Oxford: Centre on Migration, Policy and Society [COMPAS], January. Vorbrich Ryszard 2004, Tolerancja racjonalna czy subiektywna? Europa wobec okaleczania narządów płciowych, w: Aleksander Posern-Zieliński (red.), Tolerancja i jej granice w relacjach międzykulturowych, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. Wargacki S. A., Zjawisko paniki moralnej jako wyznacznik granic moralności, „Prace Naukowe” Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie 2009, z. XVIII. Wiśniewski Rafał 2011, Postawy Polaków wobec obcokrajowców, „Studia Migracyjne -Przegląd Polonijny” 37. Włoch Renata, Raport dotyczący wybranych przejawów dyskryminacji (rasizm, antysemityzm, ksenofobia i homofobia w polskim sporcie ze szczególnych uwzględnieniem środowiska polskich kibiców, Ministerstwo Sportu i Turystyki, Warszawa 2014. Ząbek Maciej Łodziński Sławomir, Uchodźcy w Polsce. Próba spojrzenia antropologicznego, Warszawa 2008. Zamojski Jan E. 1998, Migracje doby współczesnej: geneza, charakterystyka, wyzwania i odpowiedzi, w: Korcelli Piotr (red.), Przemiany w zakresie migracji ludności jako konsekwencja przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, "Biuletyn" Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, zeszyt 184, Warszawa. Zielińska I., Media, interes i panika moralna nowa kategoria socjologiczna i jej implikacje, „Kultura i Społeczeństwo” 2004, nr 3. |
Efekty uczenia się: |
K_W11 posiada pogłębioną wiedzę o metodach badania zróżnicowania kulturowego K_W12 posiada pogłębioną wiedzę na temat wybranych metod i technik badań społecznych, ich ograniczeń, specyfiki i obszarów zastosowania K_W13 jest świadomy znaczenia refleksyjnego i krytycznego podejścia do wyników badań społecznych, analiz i procedur badawczych K_U06 potrafi posługiwać się kategoriami teoretycznymi oraz metodami badawczymi do opisu i analizy zmian społecznych i kulturowych we współczesnych społeczeństwach oraz ich konsekwencji K_K11 propaguje zasady etyki zawodowej K_K12 jest świadomy istnienia dylematów etycznych związanych z pracą socjologa |
Metody i kryteria oceniania: |
Przygotowanie raportu badawczego. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.