Poszukiwanie mądrości: ostatnie dni Sokratesa

fakultatywne

Śmierć Sokratesa stanowi moment zwrotny w historii myśli zachodniej. W procesie i jego apologii, w jego decyzji, by poddać się karze, którą uważał za wyraz niesprawiedliwości, w jego ostatnich rozmowach wyłaniają się napięcia – nadal obecne w naszej kulturze, a nawet konstytuujące ją – między sprawiedliwością a prawem, odwagą a niewiedzą, powołaniem do kształcenia innych a poszukiwaniem własnego interesu, mądrością a mocą, religijnością autentyczną a podporządkowywaniem się dominującej teologii politycznej.

Zajęcia mają na celu przemyślenie tych napięć poprzez odczytywanie dialogów platońskich bezpośrednio związanych z umieraniem Sokratesa.

Życie, jakie prowadzi Sokrates, zwłaszcza ponieważ krąży jedynie wokół rozmów o dobru, sprawiedliwości i dzielności, jest – paradoksalnie – najbardziej niebezpieczną formą życia. Z konieczności taka forma życia stanowi wielkie nieporozumienie dla miasta, jako że podważa politycznie obowiązujące opinie dotyczące dobra, sprawiedliwości, pobożności i dzielności.

W imię czego Sokrates postanowił żyć w taki właśnie sposób? Czy całe jego życie nie jest pomyłką, przypieczętowaną jego absurdalną śmiercią? Czy zatem cała filozoficzna tradycja, która wywodzi się z platońskiego Sokratesa, nie stanowi wielkiego, bezużytecznego, błądzenia?

Już Kallikles, w Gorgiaszu, zapowiedział, iż kto szanuje sprawiedliwość ponad prawem, a prawdę ponad opinią, może łatwo skończyć przed sądem i jeszcze łatwiej przegrać sprawę. A w Eutyfronie, dialogu, który rozgrywa się tuż przed początkiem procesu, Sokrates wyjaśnił, że „Ateńczyków mało wzrusza, jeśli uważają, że ktoś jest mądry, o ile nie uczy tej swojej mądrości”. Czy zatem należy nie uczyć, aby ocalić własne życie? Czy można poszukiwać, jednocześnie nie ucząc takiego poszukiwania – czy, słowem, można filozofować w samotności, jakby poza miastem? Jakiego dobra poszukuje Sokrates w swoich ostatnich rozmowach? Jakie dobro uważa za lepsze niż życie? Czy Sokrates naprawdę jest, jak napisał Platon w Gorgiaszu, „jednym z nielicznych Ateńczyków, którzy rozumieją czym jest polityka oraz jedynym, który w tych czasach uprawia politykę”? Na czym to uprawianie polityki polega?

W trakcie zajęć będziemy się strać opisać i wyjaśnić ostatnie dni Sokratesa, czytając następujące dialogi platońskie: Gorgiasz, Eutyfron, Obronna Sokratesa, Kryton, Fedon. Pozwoli nam to zastanowić się na związkami zachodzącymi między sprawiedliwością a nieśmiertelnością, wychowaniem a polityką, poszukiwaniem mądrości (etymologicznie: filozofią) a niewiedzą.