Obecność rzeczy w filozofii i literaturze

seminaria monograficzne

Ernst Bloch w jednym z esejów filozoficznych ze zbioru Ślady dzieli się z czytelnikiem pewną intuicją wyrażoną w pytaniu: „czy przedmioty poza swą stroną użytkowości nie przynależą do obcego przecież, trzeba to powiedzieć, świata, świata, z którego nikt do nas jeszcze nie zawitał”. Ledwie zasygnalizowany tu przez Blocha niepokój związany z obecną w filozofii tendencją do redukowania rzeczy do narzędzia lub przedmiotu poznania, wpisanie jej w kontekst instrumentalny oraz umieszczenie jej w relacji podmiotowo-przedmiotowej będzie osią przewodnią tematyki podjętej podczas seminarium. Obecność rzeczy poza wskazanym powyżej kontekstem jest trudna a nawet niemożliwa do uchwycenia przez filozofię systematyczną. Odpowiedzią na bezradność kierunków scjentystycznych oraz projektów filozofii oświeceniowej będzie przesunięcie badań nieredukowalnej do relacji podmiotowo-przedmiotowej obecności rzeczy, w której rzecz podlega władzy podmiotu, na wspólny obszar współczesnej filozofii i literatury.

Ernst Bloch w jednym z esejów filozoficznych ze zbioru Ślady dzieli się z czytelnikiem pewną intuicją wyrażoną w pytaniu: „czy przedmioty poza swą stroną użytkowości nie przynależą do obcego przecież, trzeba to powiedzieć, świata, świata, z którego nikt do nas jeszcze nie zawitał”. Ledwie zasygnalizowany tu przez Blocha niepokój związany z obecną w filozofii tendencją do redukowania rzeczy do narzędzia lub przedmiotu poznania, wpisanie jej w kontekst instrumentalny oraz umieszczenie jej w relacji podmiotowo-przedmiotowej będzie osią przewodnią tematyki podjętej podczas seminarium. Obecność rzeczy poza wskazanym powyżej kontekstem jest trudna a nawet niemożliwa do uchwycenia przez filozofię systematyczną. Odpowiedzią na bezradność kierunków scjentystycznych oraz projektów filozofii oświeceniowej będzie przesunięcie badań nieredukowalnej do relacji podmiotowo-przedmiotowej, obecności rzeczy, w której rzecz podlega władzy podmiotu, na wspólny obszar współczesnej filozofii i literatury.

Wybór zagadnień:

1. Obecność rzeczy. Od efektu realności do sekretnego życia rzeczy.

2. Rzeczy jako epifanie.

3. Naga rzecz.

4. Jednostkowa rzecz a zbiory rzeczy (kolekcje, archiwa, fetyszyzm towarowy)

5. Przerwany obieg - resztki, rzeczy zepsute, śmieci jako ślady obecności rzeczy.

6. Ciemna materia rzeczy zepsutych czy przepływy materiałów?

7. Literatura - „po stronie rzeczy”.

8. Niepewny status ontologiczny - manekiny, lalki i automaty.

9. Melancholia i smutek stan rzeczy.

10. Rzeczy jako świadkowie i świadectwa zagłady.

Pełny zestaw zagadnień zostanie podany po zapoznaniu się z preferencjami i realizowanymi przez seminarzystów projektami badawczymi.

H. Arendt, „Kondycja ludzka”, Warszawa 2020, fragm.

W. Benjamin, „Rozpakowuję swoją bibliotekę”, w: tegoż, „Krytyka i narracja. Pisma o literaturze”, Warszawa 2018.

M. Blanchot, „Przestrzeń literacka”, Warszawa, fragm..

E. Bloch, „Ślady”, Kraków 2012.

I. Calvino, „Francis Ponge”, w: „Literatura na świecie”, nr. 9-10/2006.

G. Deleuze, „Literatura i życie”, w: tegoż: „Krytyka i klinika”, Łódź 2016.

J. Derrida, D. Attridge, „Ta dziwna instytucja zwana literaturą”, w: „Dekonstrukcja w badaniach literackich”, red. R. Nycz, Gdańsk 2000.

J. Derrida, „Signéponge-Signsponge”, Columbia UP 1984.

E. Freedgood, „Idee w rzeczach. Ulotne znaczenie powieści wiktoriańskich”, Warszawa 2017.

E. Levinas, „Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności”, Warszawa, fragm.

V. Nelson, „Sekretne życie lalek”, Kraków 2009, fragm.

P. Paziński, „Atrapy stworzenia”, Kraków – Budapeszt – Syrakuzy 2020.

F. Ponge, „My Creative Method”, w: „Literatura na świecie”, nr. 9-10/2006.

F. Ponge, „Po stronie rzeczy”, w: „Literatura na świecie”, nr. 9-10/2006.

J.J Rousseau, „Przechadzki samotnego marzyciela”, Warszawa 1967.

„Rzeczowy świadek”, red. K. Grzybowska, S. Papier, R. Syndyka, Kraków 2020

J. P. Sartre, „Człowiek i rzeczy”, w: „Literatura na świecie”, nr. 9-10/2006.

W. G. Sebald, „Opis nieszczęścia. Eseje o literaturze”, Wrocław 2019.

B. Shallcross, „Rzeczy i zagłada”, Kraków

Nabyta wiedza:

absolwent zna i rozumie

- w pogłębionym stopniu – metody badawcze i strategie argumentacyjne wybranej dyscypliny filozoficznej oraz metody interpretacji tekstu filozoficznego

K_W02

P7S_WG

- wybrane kierunki i stanowiska rozwojowe współczesnej filozofii w zakresie jednego bloku głównych dyscyplin filozoficznych: 1) logika i filozofia języka, metafizyka, epistemologia, filozofia umysłu 2) etyka, filozofia polityki, filozofia społeczna 3) estetyka, filozofia kultury, historia filozofii

K_W06

P7S_WG

- w pogłębionym stopniu – zależność między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie; rozumie fundamentalną rolę, jaką idee filozoficzne odgrywają w powstawaniu dzieł i instytucji kultury

K_W11

P7S_WG P7S_WK

Nabyte umiejętności:

absolwent potrafi:

- samodzielnie interpretować tekst filozoficzny, twórczo i innowacyjnie komentować i konfrontować tezy pochodzące z różnych tekstów

K_U01

P7S_UW

- wykrywać zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturalnymi oraz określać relacje między tymi zależnościami

K_U16

P7S_UW

Nabyte kompetencje społeczne:

absolwent jest gotów do:

- aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym; interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego i zachęca do wdrażania tych koncepcji

K_K05

P7S_KO

- aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa filozoficznego i wykorzystywania go w rozumieniu wydarzeń społecznych i kulturalnych

K_K06

P7S_KO

Ocena udziału aktywności studenta w dyskusjach seminaryjnych i stopnia zaangażowania w pracę badawczą na zajęciach; ocena jakości przygotowania i wygłoszenia referatu zdającego sprawę z indywidualnych badań lub prezentacji poszerzającej zakres problematyki omawianej na zajęciach.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2