Mniejszości narodowe i etniczne

geografia

obowiązkowe

w sali

Zajęcia dotyczą problematyki zróżnicowania narodowo-etnicznego, językowego i religijnego (wyznaniowego) Polski i Europy. Szczególny nacisk położony jest na omówienie sytuacji mniejszości we współczesnym świecie, będącą efektem przemian geopolitycznych w XX i na początku XXI w.

Celem zajęć jest pogłębienie wiedzy studentów na temat zróżnicowania kulturowego (narodowościowego, etnicznego, językowego, religijnego) Polski i Europy; rozwijaniu umiejętności analizy i interpretacji materiałów źródłowych: opracowań naukowych, aktów prawnych oraz zestawień statystycznych; kształtowanie postaw otwartości, tolerancji i szacunku wobec przedstawicieli różnych grup kulturowych.

Podczas zajęć poruszone będą zagadnienia związane z ochroną mniejszości w zapisach prawa międzynarodowego i polskiego, w tym stosowaną terminologią oraz monitorowaniem sytuacji mniejszości, rzetelnością i wiarygodnością danych statystycznych dotyczących liczebności poszczególnych grup (źródła danych, metody i narzędzia, przeznaczenie). Przedstawione zostanie współczesne zróżnicowanie kulturowe Polski i Europy oraz zmiany w strukturze narodowo-etnicznej i religijnej, będące efektem przemian geopolitycznych i politycznych w Europie i na świecie. Na wybranych przykładach mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce (tj. ukraińskiej i łemkowskiej, białoruskiej, litewskiej, niemieckiej i śląskiej, kaszubskiej), omówiona zostanie sytuacja prawna, społeczno-kulturowa, tożsamościowa tych społeczności oraz ich przestrzenne zróżnicowanie. Ważnym aspektem zajęć jest kształtowanie postaw otwartości wobec przedstawicieli innych grup etnicznych, narodowych i religijnych, poszanowania i zrozumienia odmienności kulturowych oraz uświadomienie wartości, jaką wnoszą rozmaite grupy etniczne i religijne w kulturę polską i europejską.

Nakład pracy studenta wymagany do osiągnięcia założonych efektów uczenia się wynosi ok. 50 godzin (2 ECTS = 2 × 25 godzin), w tym:

- 25-30 godz. w bezpośrednim kontakcie, obejmujących aktywny udział studenta w zajęciach,

- 20 godz. pracy własnej studenta, w tym: 10 godz. - zapoznanie się z literaturą przedmiotu, 5 godz. - przygotowanie i wygłoszenie referatu, 5 godz. - przygotowanie pracy pisemnej (eseju).

Babiński G., 1997, Pogranicze polsko-ukraińskie: etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość. Wyd. NOMOS, Kraków.

Barwiński M., 2013, Geograficzno-polityczne uwarunkowania sytuacji Ukraińców, Łemków, Białorusinów i Litwinów w Polsce po 1944 roku, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.

Barwiński M., 2014, Struktura narodowościowa Polski w świetle wyników spisu powszechnego z 2011 r., Przegląd Geograficzny, 86 (2), s. 217-241.

Barwiński M., 2015, Spisy powszechne w Polsce w latach 1921–2011 – określanie czy kreowanie struktury narodowościowej?, Folia Geographica Socio-Oeconomica, 21, s. 53-72.

Rusek H., 2015, Wielokulturowość z konfliktem w tle – Ślązacy: naród? Narodowość? Grupa etniczna?, Pogranicze. Studia społeczne, 25, s. 13-24.

Sadowski A., 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Trans Humana, Białystok.

Raporty i ekspertyzy:

Europe’s Ethnic Mosaic, A Short Guide to Minority Rights in Europe, 2008, (edit) Thomas Benedikte, EURAC.research

European Union Minorities and Discrimination Survey (EU-MIDIS) Main Results Report. 2009, European Agency for Fundamental Rights

Prawo mniejszości narodowych i etnicznych w prawie międzynarodowym i polskim, 2011, Opracowanie tematyczne OT-599, Kancelaria Senatu. Biuro analiz i Dokumentacji.

Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski, 2015, GUS, Warszawa.

Wyznania religijne w Polsce w latach 2015-2018, 2019, GUS, Warszawa.

Efekty uczenia się: K_W05, K_U07, K_K05

Wiedza: Student:

• wymienia i omawia podstawowe instrumenty prawa międzynarodowego i polskiego odnoszące się do ochrony mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych i językowych;

• opisuje zróżnicowanie terminologii stosowanej w prawie europejskim i polskim w zakresie ochrony mniejszości oraz wyjaśnia przyczyny i konsekwencje tych różnic;

• przedstawia jak zmieniało się podejścia do ochrony mniejszości na świecie i w Polsce;

• wymienia główne źródła danych o liczebności mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych oraz charakteryzuje narzędzia i metody stosowane w monitorowaniu sytuacji mniejszości w Polsce (spisy powszechne);

• opisuje zmiany struktury etnicznej Europy i Polski w XX w. i na początku XXI w. w odniesieniu do przemian geopolitycznych i politycznych w regionie;

• wymienia i charakteryzuje grupy narodowe, etniczne i kulturowe występujące w Polsce, które według obowiązującego prawa uznawane są za mniejszość;

• wyjaśnia związek między tożsamością etniczna a przynależnością religijną;

• opisuje społeczno-polityczne uwarunkowania sytuacji prawnej poszczególnych mniejszości w Polsce, wyjaśnia sytuację społeczności Ślązaków i jej dążenia do formalnego uznania za mniejszość etniczną (narodową) w prawie polskim.

Umiejętności. Zajęcia służą zdobyciu przez studenta umiejętności:

• poszukiwania i wykorzystywania literatury naukowej oraz innych opracowań (np. raportów, ekspertyz) do przedstawienia wybranego problemu związanego z tematyką zajęć;

• interpretowania zestawień statystycznych dotyczących liczebności mniejszości w Polsce i w Europie;

• interpretowania i wyjaśniania relacji między przemianami politycznymi i geopolitycznymi a sytuacją mniejszości w różnych regionach Polski i Europu;

• uzasadniania i argumentowania swojego stanowiska w zakresie podejmowania różnych działań mających na celu ochronę mniejszości;

• współdziałania w zespole w ramach przygotowania referatu i prezentacji na wskazany temat.

Kompetencje społeczne i postawy. Student wykazuje gotowość do:

• aktywnego uczestniczenia w zajęciach, zabierania głosu w dyskusji i wyrażania swojej opinii w poszanowaniu do odmiennego stanowiska innych uczestników zajęć;

• propagowania wartości wynikających z różnorodności kulturowej Polski i Europy i przestrzegania zasad wynikających z szacunku wobec przedstawicieli innych kultur.

Podczas zajęć stosowane są zróżnicowane formy pracy: indywidualna, grupowa i zbiorowa oraz metody: dyskusja, prezentacja, praca pisemna (esej).

Elementami zaliczenia są:

• udział w dyskusji podczas zajęć (12 pkt);

• przygotowanie referatu w formie prezentacji, indywidualnie baź w zespołach 2 osobowych i przedstawienie go na zajęciach (10 pkt);

• praca pisemna (esej) (8 pkt).

Podstawą zaliczenia zajęć jest uzyskanie co najmniej połowy punktów z wymienionych aktywności.

Obecność na zajęciach jest obowiązkowa. Dopuszcza się 2 nieobecności usprawiedliwione. W innych przypadkach należy indywidualnie ustalić z prowadzącą formę zaliczenia nieobecności.