Geografia historyczna - współczesne problemy badawcze

ogólnouniwersyteckie

Przedmiot będzie realizowany w postaci zajęć terenowych. O ile nie uda się pozyskać finansowania z UW, uczestnicy będą zobowiązani do pokrywania kosztów związanych z realizacją przedmiotu ze środków własnych w zakresie np.: bilety komunikacji lub inne koszty transportu, wejścia do obiektów z usługą przewodnicką, ubezpieczenie, zakwaterowanie, wyżywienie. Uwaga: wycieczki terenowe będą realizowane w soboty lub w okresie piątek-niedziela. Terminy zajęć terenowych zostaną ustalone na pierwszym spotkaniu.

w sali i w terenie

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z bieżącymi zadaniami badawczymi realizowanymi na polu geografii historycznej w Zakładzie Geografii Politycznej i Historycznej WGSR UW. Co do zasady - poza spotkaniem organizacyjnym i ew. zaliczeniem - przedmiot będzie realizowany w trakcie wycieczek terenowych (w ich trakcie wykłady w terenie, warsztaty, spotkania, zwiedzanie). Wycieczki będą planowane na sobotę (krótka) i w okresie piątek-niedziela (długa). Planowane jest zorganizowanie co najmniej dwóch wycieczek: krótkiej w okolice Warszawy i długiej (2-3 dni) w inny region Polski, np. do Małopolski. Ta ostatnia będzie włączać studentów w badania prowadzone w Zakładzie. Np. studenci będą uczestniczyć w inwentaryzacji jakiegoś zespołu zabytkowego (parku, budynków). Możliwe jest dofinansowanie wyjazdów z UW, ale raczej ze względu na długość procedur i szybki czas wyjazdu (raczej październik) należy być gotowym do pokrycia kosztów z własnych środków (bilety, 1-2 noclegi, wyżywienie).

Przykładowe tematy zajęć:

- wycieczka krótka: Błonie k. Warszawy

Błonie-Rokitno: wczesnośredniowieczny ośrodek władzy państwowej i kościelnej na Mazowszu południowym (XII-XIII wiek); kościół św. Trójcy (ok. 1257 r.) i klasztor kanoników regularnych laterańskich w Błoniu (1288-1819) - odczytywanie ewolucji architektonicznej budowli, geografia a archeologia, uwarunkowania lokalne badań archeologicznych, źródła do poznawania przeszłości; lokacja miasta średniowiecznego, średniowieczne układy lokacyjne miast (czytanie dawnych map w terenie); znaczenie urbanonimów w poznawaniu przeszłości (najstarsza warstwa urbanonimów na przykładzie Błonia zapisana na planie z 1820 r. i znaczenie poszczególnych nazw).

- wycieczka długa: Biecz i okolice

przykładowa tematyka: układy lokacyjne miast i wsi; rozwój przestrzenny Biecza do epoki nowożytnej włącznie i jego współczesne relikty (czytanie dawnych map i starych wizualizacji miasta w terenie); Głuchoniemcy - osadnictwo niemieckie w średniowieczu (XIV w.) na pograniczu polsko-ruskim w Karpatach i jego współczesne relikty, w tym lokacja wsi łańcuchowych w średniowieczu; toponimia jako narzędzie służące poznaniu przeszłości; świat miasteczek galicyjskich; geograficzna inwentaryzacja zabytkowych obiektów, np. parku podworskiego w Ołpinach k. Tarnowa, Góry Zamkowej w Bieczu.

Studenci:

- zapoznają się z zadaną literaturą;

- uczestniczą w wycieczkach terenowych;

- poznają i wykorzystują w praktyce wybrane metody badań (np. kwerenda archiwalna / biblioteczna, czytanie i interpretacja dawnych map w świetle innych źródeł historycznych, wywiad terenowy, inwentaryzacja i kartowanie obiektów w terenie);

- wykonują ćwiczenia mające na celu sprawdzenie pozyskanej wiedzy i umiejętności (prace cząstkowe).

Nakład pracy:

1 ECTS to 15h zapoznania się z literaturą i przygotowania do zajęć na bieżąco oraz 15h udział w badaniach terenowych.

1. Braudel F., 1971, Historia i trwanie, przeł. Bronisław Geremek, przedm. B. Geremek i W. Kula, Warszawa (wskazane fragmenty).

2. Solarz M.W., 2017, Błonie na dawnych mapach. Warszawa: Muzeum Ziemi Błońskiej, Trzecia Strona, ss. 136.

3. Solarz M.W., 2016, Nazwy wsi źródłem wiedzy o przeszłości na przykładzie toponimów z doliny Olszynki na Pogórzu Ciężkowickim, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica 25, s. 63-81.

4. Solarz M.W., Ilski J., 2020, Klasztor kanoników regularnych laterańskich w Błoniu. Przeszłość na nowo odkryta: 1288 – 1819 – 1912 – 2019. Warszawa i Błonie: Trzecia Strona i Muzeum Ziemi Błońskiej, ss. 134.

5. Solarz M.W., Kroczak R., 2016, Hydronimy Pasma Brzanki na Pogórzu Ciężkowickim, Onomastica 60, s. 333-359.

6. Solarz M.W., Kroczak R., 2019, Nazwy szczytów w głównym grzbiecie Pasma Brzanki na Pogórzu Ciężkowickim, Prace i Studia Geograficzne 64.1., s. 7-20.

8. Tyszkiewcz J., 2014, Znajomość świata, tzw. horyzont geograficzny, [w:] tegoż, Geografia historyczna. Zarys problematyki, Warszawa, s. 182-204.

Wiedza – student rozumie i opisuje wpływ procesów historycznych i politycznych na kształt przestrzeni geograficznej w Polsce. Opisuje procesy osadnicze w wybranych regionach Polski (Mazowsze południowe, Małopolska). Rozumie wzajemne relacje pomiędzy geografią a historią i archeologią. Uświadamia sobie rolę nazw geograficznych w poznawaniu przeszłości.

Umiejętności – student wykorzystuje w praktyce poznane metody badań z pogranicza geografii i historii: analiza dawnych planów i map, wywiad terenowy, kwerenda, kwestionariusz osobowy, etc.

Postawy – student rozumie znaczenie czynników historycznych w procesie kształtowania przestrzeni geograficznej oraz zamieszkujących ją społeczeństw.

Zaliczenie konwersatorium przy odpowiedniej frekwencji oraz uzyskaniu 50% lub więcej punktów z zaliczenia: kolokwium w formie pisemnej (pytania zamknięte i/lub otwarte) lub zaliczenie w formie ustnej lub ocena wykonanej pracy zaliczeniowej (pisemna, mapa, inwentarz etc.).

Kontrola obecności: możliwa jedna nieobecność na wycieczce.

Nie dotyczy.