Stany nadzwyczajne w państwie

obowiązkowe

Od studentów oczekuje się wiedzy na temat zasad funkcjonowania państwa oraz znajomości siatki pojęciowej z zakresu bezpieczeństwa, w tym dotyczącej zagrożeń.

w sali

W ramach przedmiotu analizowana jest problematyka stanów nadzwyczajnych w aspekcie teoretycznym, historycznym oraz prawnym. Zajęcia dostarczają wiedzy na temat specyfiki stanu nadzwyczajnego, jego rodzajów, struktury, praktyki, zasad działania organów władzy publicznej oraz dopuszczalnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

W ramach przedmiotu analizowana jest problematyka stanów nadzwyczajnych w aspekcie teoretycznym, historycznym oraz prawnym. Zajęcia dostarczają wiedzy na temat specyfiki stanu nadzwyczajnego, jego rodzajów, struktury, praktyki, zasad działania organów władzy publicznej oraz dopuszczalnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. W związku z tym, zakres tematyczny konwersatorium obejmuje następujące grupy zagadnień:

1.

Organizacja zajęć, w tym wymagania formalne. Charakterystyka przedmiotu i literatury.

2.

Teoretyczne podstawy stanu nadzwyczajnego: stan nadzwyczajny a stany nadzwyczajne; elementy konstrukcyjne: tryb wprowadzenia, cel wprowadzenia, przesłanki zastosowania, zakres terytorialny, czas obowiązywania, środki nadzwyczajne, tryb zniesienia.

3-4.

Granice stanu nadzwyczajnego: zarządzanie kryzysowe, stan wojny, stan wyższej konieczności

5-6.

Historia i praktyka stanów nadzwyczajnych: geneza i ewolucja stanu nadzwyczajnego, periodyzacja stanów nadzwyczajnych w Polsce, stany nadzwyczajne w konstytucjach z dn. 17 marca 1921 r. oraz z dn. 23 kwietnia 1935 r., praktyka stanów nadzwyczajnych w II RP, stany nadzwyczajne w okresie 1944-1952, stany nadzwyczajne w konstytucji z dn. 22 lipca 1952 r., stan wojenny 1981-1983, stany nadzwyczajne w okresie 1989-1997.

7.

Konstytucjonalizacja stanów nadzwyczajnych: stany nadzwyczajne a konstytucja, zasady stanów nadzwyczajnych w konstytucji z dn. 2 kwietnia 1997 r.

8.

Prawo międzynarodowe a stany nadzwyczajne: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

9-10.

Stan klęski żywiołowej: tryb wprowadzenia, cel wprowadzenia, przesłanki zastosowania, zakres terytorialny, czas obowiązywania, tryb zniesienia, środki nadzwyczajne

11-12.

Stan wyjątkowy: tryb wprowadzenia, cel wprowadzenia, przesłanki zastosowania, zakres terytorialny, czas obowiązywania, tryb zniesienia, środki nadzwyczajne

13-14.

Stan wojenny: tryb wprowadzenia, cel wprowadzenia, przesłanki zastosowania, zakres terytorialny, czas obowiązywania, tryb zniesienia, środki nadzwyczajne, obecne i uniwersalne różnice między stanem wojennym a stanem wyjątkowym

15. Zal./oc.

- M. Brzeziński, Stany nadzwyczajne w polskich konstytucjach, Warszawa 2007

- M. Brzeziński, Sytuacja kryzysowa w rozumieniu ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym – analiza pojęcia, ,,e-Politikon. Kwartalnik Naukowy Ośrodka Analiz Politologicznych Uniwersytetu Warszawskiego” 2013, nr VI

- K. Wojtyczek, Konieczność jako legitymizacja działań władzy w demokratycznym państwie prawnym, ,,Państwo i Prawo” 1994, nr 9

- W.J. Wołpiuk, Państwo wobec szczególnych zagrożeń. Komentarz wybranych przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2002

- L. Mażewski, Stany nadzwyczajne w Polsce w latach 1918 1989. Szkic ustrojowopolityczny, Toruń 2006

- L. Mażewski, Bezpieczeństwo publiczne. Stany nadzwyczajne w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1918 2009, Toruń 2010

- J. Stembrowicz, Z problematyki stanu nadzwyczajnego w państwie burżuazyjno-demokratycznym, ,,Studia Nauk Politycznych” 1983, nr 3

- K. Działocha, Rozdział XI, [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. IV, Warszawa 2005.

- K. Prokop, Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Białystok 2005

- K. Prokop, Modele stanu nadzwyczajnego, Białystok 2012

- K. Eckhardt, Stan nadzwyczajny jako instytucja polskiego prawa konstytucyjnego, Przemyśl-Rzeszów 2012

- L. Garlicki, Ponadnarodowa kontrola stanów nadzwyczajnych (na tle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka), [w:] S. Bożyk (red.), Prawo, parlament i egzekutywa we współczesnych systemach rządów. Księga poświęcona pamięci profesora Jerzego Stembrowicza, Białystok 2009

- M. Brzeziński, Odrębność stanu wojennego od pozostałych stanów nadzwyczajnych, ,,Studia Politologiczne” 2018, vol. 49, s. 140-155

Dokumenty:

- Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego (rcb.gov.pl)

- Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 kwietnia 2009 r. (Sygn. Akt K 50/07), Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy 2009/4A/51

- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (DzURP 1997, nr 78, poz. 483, ze zm.)

- Ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (DzURP 2002, Nr 233, poz. 1955, ze zm)

- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (DzUPRL 1977, nr 38, poz. 167).

- Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (DzURP 1993, nr 61, poz. 284, ze zm.).

- Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (DzURP 2017, poz. 1897)

- Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (DzURP 2017, poz. 1928)

- Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (DzURP 2019, poz. 2418)

- Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (DzURP 2017, poz. 1932)

Wiedza

K_W02

- zna charakter szczególnych zagrożeń, wskazanych w przesłankach zastosowania stanów nadzwyczajnych, w szczególności stopień ich ingerencji w istniejące więzi społeczne

K_W04

- posiada wiedzę na temat specyfiki stanu nadzwyczajnego, zna jego rodzaje (stan klęski żywiołowej, stan wyjątkowy, stan wojenny) strukturę (elementy konstrukcyjne) oraz poglądy na temat jego istoty, w tym różnice z innymi instytucjami

K_W06

- posiada wiedzę o odmiennym funkcjonowaniu państwa w warunkach stanów nadzwyczajnych, w szczególności o nowych zasadach działania organów władzy publicznej, ich wzajemnych relacjach i uprawnieniach

K_W07

- ma wiedzę o szczególnych zagrożeniach dla współczesnego państwa i społeczeństwa, umożliwiających sięgnięcie po odpowiedni rodzaj stanu nadzwyczajnego (stan klęski żywiołowej, stan wyjątkowy, stan wojenny); zna różnice występujące między tymi zagrożeniami oraz ich odrębność od pozostałych, tzw. zwykłych zagrożeń

K_W08

- posiada wiedzę o ograniczeniach wolności i praw człowieka i obywatela stosowanych w stanach nadzwyczajnych, a także o różnicach w tym zakresie występujących między stanem klęski żywiołowej, stanem wyjątkowym i stanem wojennym; ma wiedzę o zabezpieczeniach chroniących przed nadużywaniem ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela funkcjonujących w prawodawstwie krajowym i międzynarodowym

Umiejętności

K_U01

- dostrzega kontrowersyjność stanów nadzwyczajnych, zwłaszcza niejednoznaczność szczególnych zagrożeń określanych w przesłankach zastosowania tych stanów

Kompetencje

K_K01

- jest gotów do określania przeznaczenia stanów nadzwyczajnych (stanu klęski żywiołowej, stanu wyjątkowego, stanu wojennego) adekwatnie do sytuacji szczególnego zagrożenia oraz do definiowania podstawowych priorytetów wyznaczających sposób przeciwdziałania szczególnym zagrożeniom

K_K05

- jest gotów do dostrzegania związków zachodzących praktyką (stosowaniem) stanów nadzwyczajnych a reżimem politycznym

Podstawowym warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność na zajęciach (dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności). Nieobecność na ponad połowie spotkań skutkuje niezaliczeniem przedmiotu (student nie jest klasyfikowany).

Ocena końcowa wynika z:

1. oceny ciągłej dokonywanej na podstawie bieżącego przygotowywania się do zajęć i aktywności w ich trakcie (umożliwia dodanie 1 lub 2 punktów do liczby punktów uzyskanych z testu końcowego).

2. dobrowolnych prac pisemnych (umożliwia dodanie 1 lub 2 punktów do liczby punktów uzyskanych z testu końcowego).

3. liczby punktów uzyskanych z testu końcowego.

Algorytm oceny końcowej

2 do 50%

3*** powyżej 50%, ale nie więcej niż 60%

3,5 powyżej 60%, ale nie więcej niż 70%

4 powyżej 70%, ale nie więcej niż 80%

4,5 powyżej 80%, ale nie więcej niż 90%

5 powyżej 90%

*** Student opanował wszystkie efekty kształcenia ujęte w sylabusie.

Nie dotyczy