Polska i Wschód

obowiązkowe

Zapoznanie studentów z historycznymi i współczesnymi relacjami Polski z państwami poradzieckiego Wschodu.

I. Polska-Wschód: historia i współczesność – wprowadzenie

1. Omówienie tematów zajęć; 2. Określenie Wschodu w sensie politycznym, kulturowym i geograficznym; 3. Historyczne i współczesne związki Polski ze Wschodem.

II. Kontakty Polski ze Wschodem

1. Kresy; 2. Rosja; 3. Orient; 4. Benedykt Polak i inni.

Literatura: J. Kieniewicz, Spotkania Wschodu, Gdańsk 1999, s. 40-57, 120-193, 220-238; B. Polak, Z Europy do Azji przez Kazachstan (1245-1247), Warszawa 2008, s. 15-46, 53-61; J. Tazbir, Polacy na Kremlu i inne historyje, Warszawa 2005, s. 94-108; R. Badowski, Polscy piewcy Kazachstanu, Warszawa Pelplin 2004 (wersja polska).

III. Paradygmaty polskiej polityki wschodniej

1. Misjonizm; 2. Ideologia; 3. Geopolityka; 4. Historia

Literatura: S. Bieleń, O polskiej polityce wschodniej – aspekty poznawcze i praktyczne, „Polityka Wschodnia” 2012, nr 1 (1); R. Zięba, Poszukiwanie międzynarodowej roli dla Polski – konceptualizacja roli państwa „średniej rangi”; S. Bieleń, Polska między Niemcami a Rosją – determinizm czy pluralizm geopolityczny ?; A. Szeptycki, Nowa odsłona polskiego mesjanizmu na Wschodzie ?, w: S. Bieleń (red.), Polityka zagraniczna Polski po wstąpieniu do NATO i do Unii Europejskiej. Problemy tożsamości i adaptacji, Warszawa 2010; S. Bieleń (red.), Polityka wschodnia Polski – między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy, Pułtusk-Warszawa 2019 – artykuły autorstwa: K. Łastawskiego, J. Dieca, A. Curanović, S. Bielenia.

IV. Geopolityka Polski i Rosji

1. Rosja a niepodległość Polski po rozbiorach; 2. Koncepcja Romana Dmowskiego; 3. Spuścizna radziecka (IV rozbiór Polski i zbrodnia katyńska); 4. Perspektywy normalizacji i pojednania polsko-rosyjskiego.

Literatura: R. Dmowski, Niemcy, Rosja i kwestia polska, Wrocław 2013; S. Bieleń, Szanse na pojednanie polsko-rosyjskie w świetle wyzwań geopolitycznych; A. Curanovič, Geopolityka religii w stosunkach polsko-rosyjskich, w: S. Bieleń, A. Skrzypek (red.), Geopolityka w stosunkach polsko-rosyjskich, Warszawa 2012; A. Skrzypek, Mechanizmy uzależnienia. Stosunki polsko-radzieckie 1944-1957, Pułtusk 2002, r. IV; A. D. Rotfeld, A. Torkunow (red.), Białe plamy – czarne plamy. Sprawy trudne w polsko-rosyjskich stosunkach 1918-2008, Warszawa 2010, r. 4, 5; J. Mieroszewski, Rosyjski "kompleks Polski" i obszar ULB, Kultura 1974, nr 9/324 (wersja elektroniczna); M. Raś, Rosja w debacie politycznej w Polsce, w: S. Bieleń (red.), Polityka wschodnia Polski – między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy, Pułtusk-Warszawa 2019.

V. Polacy i Rosjanie – wzajemne postrzeganie - stereotypy i uprzedzenia

1. Wzajemna percepcja; 2. Stereotypy i uprzedzenia; 2. Kryteria wzajemnego postrzegania obu narodów – historia i współczesność; 3. Rusofobia vs. Polonofobia; 4. Rusofilstwo vs. Polonofilstwo.

Literatura: Cz. Miłosz, Rosja. Widzenia transoceaniczne. Tom I. Dostojewski – nasz współczesny, Warszawa 2010, s. 19-44; J. Tazbir, Polacy na Kremlu i inne historyje, Warszawa 2005, s. 7-31; A. D. Rotfeld, A. Torkunow (red.), Białe plamy – czarne plamy. Sprawy trudne w polsko-rosyjskich stosunkach 1918-2008, Warszawa 2010, r. 14; A. de Lazari, Wzajemne uprzedzenia Polaków i Rosjan; w: A. de Lazari (red.), Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa 2006; A. Wierzbicki, Ksenofobia, etnofobia i rasizm w polskiej świadomości historycznej wobec Rosjan, w: S. Bieleń, A. Skrzypek (red.), Pamięć i polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich, Warszawa 2016, B. Łagowski, Polska chora na Rosję, Warszawa 2016.

VI. Polska i Białoruś w XXI wieku

1. Aspekty postrzegania Białorusi; 2. Stosunki polsko-białoruskie; 3. „Sprawy trudne”, 4. Mniejszości narodowe we wzajemnych stosunkach; 5. Kryzys migracyjny.

Literatura: E. Smułkowa, Różne aspekty postrzegania współczesnej Białorusi; E. Mironowicz, Stosunki polsko-białoruskie w XX wieku, w: H. Chałupczak, E. Michalik, Polska-Białoruś. Problemy sąsiedztwa, Lublin 2005; A. Chodubski, Kształtowanie się stosunków polsko-białoruskich w rzeczywistości przemian ustrojowych po 1991 roku, „Polityka Wschodnia” 2012, nr 1(1); H. Głogowska, Stosunki polsko-białoruskie w XX wieku. Od Imperium Rosyjskiego do Unii Europejskiej, Białystok 2012, cz. II, r. 1, 3; M. Habowski, „Białoruska kresowość” w polskiej polityce wschodniej – między realizmem a złudzeniami, w: S. Bieleń (red.), Polityka wschodnia Polski – między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy, Pułtusk-Warszawa 2019.

VII. Rola Polski w rozwiązaniu kryzysu na Ukrainie i stosunki polsko-ukraińskie

1. Przyczyny i charakter kryzysu na Ukrainie; 2. Media, władza i opinia publiczna na temat rozwiązania kryzysu na Ukrainie; 3. Perspektywy rozwiązania kryzysu przy wsparciu ze strony Polski; 4. Problem Wołynia.

Literatura: W. Baluk, Stosunki polsko-ukraińskie w latach 2005-2012. Od romantyzmu do pragmatyzmu, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”. Rok 10 (2012), Zeszyt 1, „Co po ULB? Polityka wschodnia Polski wobec sąsiadów w nowych uwarunkowaniach”; A. Szeptycki (red.), Między sąsiedztwem a integracją: założenia, funkcjonowanie i perspektywy Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej, Warszawa 2011, s. 197-219; B. Osadczuk, Niepodległa Ukraina. Wybór szkiców, artykułów i rozmów (1991-2006), s.187-196, 388-401; R. Potocki, M. Domagała, D. Miłoszewska (red.), Czas EuroMajdanu, Warszawa 2014, s. 759-777, 788-832; A. Wylegała, Bohaterowie czy kolaboranci? Pamięć o UPA na Ukrainie Zachodniej, w: M. Głowacka-Grajper, R. Wyszyński (red.) 20 lat rzeczywistości poradzieckiej. Spojrzenie socjologiczne, Warszawa 2012; M. Szynol, Polska współpraca na rzecz rozwoju wobec Ukrainy z uwzględnieniem implikacji konfliktu ukraińskiego, w: K. Czornik, M. Łakomy, M. Stolarczyk (red.), Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne, Katowice 2015.

VIII. Polacy w Europie Wschodniej

1. Liczebność i struktura osiedlenia ludności polskiej; 2. Rodowód Polaków w Europie Wschodniej; 3. Więź z Polską i polskością; 4. Repatriacja i Karta Polaka.

Literatura: E. Nowicka, Polacy czy cudzoziemcy ?: Polacy za wschodnią granicą, Warszawa 2000; P. Hut, Polska wobec Polaków w przestrzeni poradzieckiej. Od solidaryzmu etnicznego do obowiązku administracyjnego, Warszawa, 2014, r. 1-3; M. Karolak, Mniejszość polska na Ukrainie i mniejszość ukraińska w Polsce, „Polityka Wschodnia” 2012, nr 2(2); I. Kabzińska, Od euforii do lęku. Polacy w Republice Białorusi, w: M. Głowacka-Grajper, R. Wyszyński (red.), 20 lat rzeczywistości poradzieckiej. Spojrzenie socjologiczne, Warszawa 2012.

IX. Społeczności ze „Wschodu” w Polsce. Prometeizm

1. Narody dawnej Rzeczyspopolitej; 2. Imigranci z byłego Imperium Rosyjskiego w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym: żołnierze kontraktowi w Wojsku Polskim; 3. Imigranci polityczni i intelektualiści, 4.. „Biali” Rosjanie.

Literatura: Ł. Łotocki, Mniejszość ormiańska w Polsce. Tożsamość Ocena społeczeństwa polskiego Relacje z nowymi imigrantami, Raporty i analizy Instytutu Polityki Społecznej, Seria Raporty migracyjne nr 2/2005 (wersja elektroniczna); O. Łatyszonek, Białorusini, M. Nagielski, Ukraińcy, J. Tyszkiewicz, Tatarzy, A. Sulimowicz, Karaimi, w: Pod wspólnym niebem. Narody dawnej Rzeczypospolitej, pod red. M. Kopczyńskiego i W. Tygielskiego, Warszawa 2010; M. Kornat, Ruch prometejski – ważne doświadczenie polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej, „Nowa Europa Wschodnia” 2/2008; K. Sokoł, Rosyjska Warszawa, Warszawa 2006; 1938. Jak burzono cerkwie, Białystok 2018.

X. Stosunki polski-kazachstańskie. Polacy w Kazachstanie.

1. Z kart historii stosunków polsko-kazachstańskich; 2. Tożsamość Polonii kazachstańskiej; 3. Współpraca polityczno-kulturalna i naukowa; 4. Współpraca gospodarcza; 5. Perspektywy rozwoju stosunków wzajemnych; 6. Inicjatywa Al.-Farabi-Kopernik.

Literatura: T. Bodio, A. Wojtaszczyk, Polsko-kazachstańskie zbliżenia, w: T. Bodio, A. Wojtaszczyk, Kazachstan. Historia-Społeczeństwo-Polityka, Warszawa 2000; A. Chodubski, Tożsamość polonii kazachstańskiej; B. Gołębiowski, Polacy w Kazachstanie (w świetle pamiętników z trzech konkursów); T. Bodio, Polska-Kazachstan: współpraca gospodarcza, w: T. Bodio, A. Wojtaszczyk, Kazachstan. Historia-Społeczeństwo-Polityka, Warszawa 2000; A. Wołkow, 20 lat ustanowienia dyplomatycznych stosunków między Kazachstanem a Polską, Warszawa 2012 (wyd. Ambasady Kazachstanu w Polsce); Z dziejów Polaków w Kazachstanie: zbiór dokumentów z Archiwum Prezydenta Republiki Kazachstanu (red. B. Z. Abylhożin), Oficyna Olszynka Grochowska, Warszawa 2006; N. Rykowska, Organizacje etniczno-kulturowe jako czynnik rozwoju stosunków polsko-kazachstańskich w warunkach niezależności, w: W. Sokołowski, M-A. Sydyknazarov (red.), Kazachstan. Tauelsiz memleket znaczy niepodległe państwo, Warszawa 2017; A. Wierzbicki, Spojrzenie z „dalekiego dystansu” – państwa Azji Środkowej w polskiej polityce wschodniej, w: S. Bieleń (red.), Polityka wschodnia Polski – między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy, Pułtusk-Warszawa 2019.

XI. Stosunki Polski z państwami Azji Środkowej. Polacy w regionie

1. Z kart historii stosunków polsko-środkowoazjatyckich; 2. Tożsamość Polonii w Azji Środkowej; 3. Współpraca polityczno-kulturalna i naukowa; 4. Współpraca gospodarcza; 5. Perspektywy rozwoju stosunków wzajemnych

Literatura: T. Bodio, Daleki-bliski Uzbekistan, w: T. Bodio, Uzbekistan. Historia- Społeczeństwo-Polityka, Warszawa 2001; w tejże książce: S. Pirimkułow, Polacy w historii Uzbekistanu; B. Gołębiowski, Wspomnienia Polaków z Uzbekistanu w świetle pamiętników z konkursów i innych dokumentów; A. Chodubski, Tożsamość Polonii uzbeckiej; T. Bodio, Polska-Uzbekistan: współpraca gospodarcza; Umowy międzypaństwowe - Aneksy I;II;III;IV; A. Chodubski, Polacy w historii Tadżykistanu, B. Gołębiowski, Tadżykistan w świetle dawnych i nowych pamiętników Polaków, T. Bodio, Polsko-tadżyckie stosunki gospodarcze, w: T. Bodio (red.), Tadżykistan. Historia- Społeczeństwo-Polityka, Warszawa 2002; A. Chodubski, Polacy w historii Kirgistanu, A. Yarkov, Diaspora polska – między tożsamością a asymilacją, B. Gołębiowski, Kirgizi w oczach Polaków w świetle pamiętników i innych źródeł pisanych, A. Fedorowicz, Polsko-kirgiskie stosunki polityczne, kulturalne, naukowe i ochrona miejsc pamięci narodowej, T. Bodio, Stan i perspektywy rozwoju polsko-kirgiskiej współpracy gospodarczej, w: T. Bodio (red.) Kirgistan. Historia- Społeczeństwo-Polityka, Warszawa 2004; A. Chodubski, Polacy w historii Turkmenów, B. Gołębiowski, Turkmenistan w pamięci Polaków w świetle wspomnień i innych źródeł pisanych, T. Bodio, Stan i perspektywy rozwoju stosunków gospodarczych Polski z Turkmenistanem, w: T. Bodio (red.), Turkmenistan. Historia- Społeczeństwo-Polityka, Warszawa 2005.

XII. Stosunki Polski z państwami Kaukazu

1. Polacy w historii Kaukazu; 2. Diaspora polska w regionie: organizacje i działalność; 3. Kaukaz oczyma Polaków; 4. Stosunki polityczne z państwami Kaukazu Południowego; 5. Współpraca gospodarcza.

Literatura: A. Chodubki, Ogniwa rozwoju kontaktów Polaków z Kaukazem, w: J. Marszałek-Kawa, Z. Karpus, Stosunki polsko-rosyjskie, Toruń 2008; tegoż autora:Azerbejdżan – Polska. Odsłony kontaktów kulturowych, Toruń 2015; Kaukaz: legenda a rzeczywistość społeczno-polityczna regionu, w: T. Bodio (red.), Kaukaz: transformacja przywództwa i elit politycznych, Warszawa 2012, t.6; A. Furier, Polacy w Gruzji, wyd. Trio, 2009; P. Hut, Polska wobec Polaków w przestrzeni poradzieckiej. Od solidaryzmu etnicznego do obowiązku administracyjnego, Warszawa, 2014 (od rozdziału 4); T. Lortkiphanidze, Kaukaz „daleki i bliski” – realia, mity i złudzenia, w: S. Bieleń (red.), Polityka wschodnia Polski – między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy, Pułtusk-Warszawa 2019.

XIII. Polska wobec procesów integracyjnych na Wschodzie

1. Nierosyjski wektor polityki wschodniej - ULB; 2. Partnerstwo Wschodnie; 3. Mesjanizm na Wschodzie.

Literatura: A. Szeptycki, Nowa odsłona polskiego mesjanizmu na Wschodzie ?, w: S. Bieleń (red.), Polityka zagraniczna Polski po wstąpieniu do NATO i do Unii Europejskiej. Problemy tożsamości i adaptacji, Warszawa 2010; A. Szeptycki (red.), Między sąsiedztwem a integracją: założenia, funkcjonowanie i perspektywy Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej, Warszawa 2011, cz. I, II, III.

XIV. Okrągły Stół: Polska-Wschód – diagnoza i prognoza współpracy z państwami obszaru euroazjatyckiego

1. Rosja; 2. Europa Wschodnia (Białoruś, Ukraina); 3. Azja Centralna; 4. Kaukaz.

XV. Polska-Wschód – ocena perspektyw wzajemnych kontaktów i współpracy – zaliczenie

Jak wyżej.

Jak wyżej

Nie przewidziano