Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Teoria i filozofia prawa

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2200-1B018
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (brak danych)
Nazwa przedmiotu: Teoria i filozofia prawa
Jednostka: Wydział Prawa i Administracji
Grupy: Przedmioty kursowe obowiązkowe dla V roku studiów prawniczych
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: (brak danych)
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Założenia (opisowo):

Zakłada się, że student posiada podstawową wiedzę dotyczącą tworzenia i stosowania prawa, w tym jego wykładni, a także, iż rozumie praktyczne problemy związane ze stosowaniem prawa.

Dla uczestnictwa w zajęciach nie jest wymagane zaliczenie historii doktryn politycznych i prawnych, ani kursu filozofii ogólnej.

Tryb prowadzenia:

zdalnie

Skrócony opis:

Zajęcia w formie wykładu mają na celu przedstawienie głównych zagadnień teoretycznoprawnych (takich jak źródła prawa, normy prawne, system prawa, obowiązywanie prawa, język prawa, wykładnia prawa, argumentacja prawnicza) na tle najważniejszych kierunków myśli filozoficznoprawnej XIX-XXI wieku (koncepcje prawnonaturalne, pozytywizm oryginalny i wyrafinowany, realizm prawniczy, hermeneutyka prawnicza, teoria argumentacyjne, postmodernizm).

Wskazywane i wyjaśniane będą także idee, które leżą u podłoża konkretnych stanowisk teorii prawa i instytucji prawnych (np. kontroli konstytucyjności prawa). Akcent będzie przy tym położony na wielość współczesnych stanowisk w kwestiach istoty prawa, sposobów jego poznawania (w tym interpretacji), sposobów i kryteriów rozstrzygania o obowiązywaniu norm prawnych, a wreszcie zasad rozstrzygania „trudnych przypadków”, czyli takich, w których nie wystarczy sięgnąć po tradycyjny sylogizm prawniczy.

.

Pełny opis:

Przedmiotem wykładów będą następujące zagadnienia:

1. Korzenie i status teorii i filozofii prawa: od filozofii antycznej do filozofii prawa w XX i XXI wieku. Metoda Sokratejska

2. Źródła prawa (w sensie filozoficznym): Absolut – natura – rozum – kontrakt – konwencja; teorie prawa natury o stałej i zmiennej treści; normatywność prawa. Teza o rodowodzie prawa – ujęcie teoretyczne: tworzenie prawa – racjonalność w prawie (prawo jako technika)

3. Filozoficzne i polityczne korzenie „pierwotnego” pozytywizmu prawniczego. Pozytywizm prawniczy (pierwotny) podstawowe założenia [Austin - Kelsen]; teoria i filozofia prawa wobec dogmatyki prawniczej

4. Obowiązywanie prawa: od klasycznych koncepcji prawa natury do teorii obywatelskiego nieposłuszeństwa. Koncepcje pozytywizmu inkluzyjnego. Obowiązywanie prawa w praktyce prawniczej, zwłaszcza orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, reguły kolizyjne jako dyrektywy wykładni i jako argumenty; prawo krajowe - prawo unijne – prawo międzynarodowe z perspektywy teoretycznej i filozoficznej

5. Systemowość prawa: od nowożytnej botaniki, przez Kanta, Austina do Kelsena; sądy konstytucyjne jako zastosowanie idei spójności systemu prawa. System prawa obowiązywanie systemowe prawa (J. Wróblewski, J. Raz); krytyka koncepcji systemu prawa (E. Łętowska, N. MacCormick)

6. Prawo i język: Arystoteles, L. Wittgenstein I i II, zwrot językowy w filozofii, J. Searle’a teoria aktów mowy, J.L.Austin: performatywy; „Prawo i Literatura”. Wyrafinowany (miękki) pozytywizm H.L.A. Harta; językowe problemy prawa, język prawny i prawniczy jako rejestry językowe; nieostrość języka spory o niezdeterminowanie reguł;

7. Realizm prawniczy i różne nurty (w tym europejskie) socjologicznej jurysprudencji jako stanowiska w filozofii prawa (O.W. Holmes, K. Lllewellyn, R. Pound; R. Ihering); pragmatyzm w filozofii prawa; psychologiczna teoria prawa L. Petrażyckiego; współczesna kognitywistyka. Prawo jako fakt społeczny i jako instrument kontroli społecznej, krytyka formalizmu, „prawo w działaniu” przeciwko „prawu w książkach;

8. Teorie „trzeciej drogi” jako postać krytyki pozytywizmu prawniczego: R. Dworkin - reguły, zasady, policies; problem „semantycznego ukąszenia”, ważenie zasad; R. Dworkin: teoria orzekania na podstawie precedensu i na podstawie ustawy; sędzia Herbert i sędzia Herkules; orzecznictwo jako „powieść w odcinkach”;

9. Hermeneutyka: od hermeneutyki starożytnej, przez hermeneutykę biblijną, hermeneutykę romantyczną (F. Schleiermacher), po H.-G. Gadamera, Heideggera i P. Ricoeura. Współczesna hermeneutyka prawnicza, idea koła hermeneutycznego w orzecznictwie sądów; sędziowskie wspólnoty interpretacyjne (koncepcje ius interpretandi)

10. Współczesne spory o pozytywizm prawniczy – perspektywa filozoficzna i teoretycznoprawna.

11. Wykładnia prawa – teorie, stanowiska i spory. Wykładnia prawa jako proces stosowania dyrektyw interpretacyjnych; problemy wykładni konstytucyjnej i prounijnej

12. Wykładnia prawa jako część procesu stosowania prawa, ideologie stosowania prawa; problemy dyskrecjonalności i aktywizmu sędziowskiego. Wykładnia prawa i rozumowania prawnicze jako przedmiot argumentacji; spory o precedens i o współczesną rolę sędziów

13. Teorie argumentacji prawniczej: od greckiej retoryki do Ch. Perelmana;

14. Współczesne teorie dyskursu (R. Alexy, J. Habermas)

15. Postmodernizm w filozofii i w kulturze. Krytyczne nurty i postmodernizm w naukach prawnych

Literatura:

Wykładowcy nie rekomendują żadnych podręczników z teorii lub z filozofii prawa. Pomocami dydaktycznymi będę po pierwsze teksty (powielone i udostępnione studentom w zwykły sposób, patrz lista w sylabusie ćwiczeń). Wykłady będą tak przygotowane, aby wyjaśniać zagadnienia zawarte w tekstach. Teksty będą także omawiane na ćwiczeniach.

Efekty uczenia się:

Po ukończeniu przedmiotu student:

- powinien rozumieć, jaki sens mają podstawowe pojęcia i konstrukcje teoretyczne, którymi posługują się prawnicy (np. norma prawna, system prawa, obowiązywanie prawa i odmowa posłuchu wobec prawa, wykładnia prawa, uzasadnienie decyzji władczej); student powinien przy tym uświadamiać sobie złożoność i konwencjonalność takich pojęć i konstrukcji teoretycznych, a także rozumieć, że posługując się nimi przyjmujemy określne założenia co do istoty prawa, natury ludzkiej, charakteru procesów społecznych itp. Student powinien sobie też uświadamiać, że współczesny świat zmienił się w takim stopniu, że rozmaite pojęcia i konstrukcje prawnicze wypracowane w poprzednich stuleciach niejednokrotnie zbytnio upraszczają rzeczywistość lub utrwalają w myśleniu prawniczym rozmaite mity lub nawet przesądy;

-powinien być w stanie wyjaśnić podstawowe założenia przyjmowanego przez siebie sposobu pojmowania prawa, a także powinien potrafić odróżnić własne stanowisko od innych, konkurencyjnych poglądów;

- powinien potrafić wskazać, jakie rodzaje argumentów są lub mogą być wykorzystane w sporach o trudne etycznie lub politycznie kwestie prawne i jakie kontrargumenty mogą być podniesione, a także z jakich przekonań, założeń bądź presupozycji wynika sięgnięcie po określone racje w sporze.

W kategoriach Krajowych Ram Kwalifikacji przedmiot pod nazwą „Filozofia prawa” prezentowany w formie wykładu powinien

a) służyć nie tylko przekazywaniu wiedzy o strukturach i fundamentalnych instytucjach publicznych, o prawie jako szczególnej więzi społecznej i jego relacjach wobec innych systemów norm i reguł oraz o doświadczeniach człowieka jako twórcy kultury,

b) wykształcić umiejętności praktyczne, analizować przebieg procesów i zjawisk społecznych, zwłaszcza praktyki prawniczej, a także zdobyć umiejętność posługiwania się normami i regułami społecznymi w celu rozwiązywania problemów społecznych, ze świadomością ograniczeń którym podlegają prawnicy, zwłaszcza gdyby wierzyli, że wszystkie przypadki z którymi się stykają mająch charakter „łatwych spraw”;

c) rozwijać kompetencje społeczne studentów, w szczególności świadomość jaką rolę pełni prawo we współczesnych społeczeństwach, jakie założenia filozoficzne i etyczne przyjmują prawnicy wykonujący zawody prawnicze, jakich wartości bronią i za co są odpowiedzialni.

Metody i kryteria oceniania:

Metoda egzaminacyjna: egzamin ustny

Wymagania egzaminacyjne :

- znajomość zagadnień prezentowanych na wykładach oraz

- znajomość problemów podejmowanych w tekstach omawianych na ćwiczeniach oraz

- znajomość co najmniej jednej z czterech rekomendowanych lektur oraz

- umiejętność identyfikowania typów argumentacji i metod wykładni stosowanych przez sądy.

Zwraca się przy tym uwagę, że istotą prowadzonych zajęć jest odrzucenie wiedzy pamięciowej, mechanicznie przyswojonej, na rzecz rozumienia problemów z zakresu teorii i filozofii prawa. Teksty wybrane i udostępnione studentom będę wymagały samodzielnej i wnikliwej lektury oraz własnej interpretacji. Bardzo pomocne, choć oczywiście nieobowiązkowe formalnie, będą ćwiczenia prowadzone przez pracowników Katedry Filozofii Prawa i Nauki o Państwie.

Kryteria oceny: oceniane jest przede wszystkim rozumienie podstawowych pojęć i konstrukcji, jakimi posługują się prawnicy w swoich rolach zawodowych, bez względu na szczegółową dziedzinę lub specjalizację zawodową. Przedmiotem oceny egzaminatora będzie zarówno umiejętność rekonstrukcji argumentów opisowych i normatywnych przyjmowanych przez przedstawicieli określonych stanowisk teoretycznoprawnych i filozoficznoprawnych, jak i umiejętność samodzielnego formułowania poglądów oraz precyzyjnego ich uzasadniania oraz podważania argumentów przeciwnych.

Cały przedmiot kończy się egzaminem. Egzamin jest obowiązkowy dla wszystkich studentów studiów prawniczych.

Zasadą jest egzamin ustny w okresie sesji zimowej. Poza sesją egzaminy będą przyjmowane w terminach zerowych (ustalonych przez Dziekanat i Katedrę Filozofii Prawa i Nauki o Państwie), również w formie ustnej.

Pozostałe egzaminy będą przyjmowane w terminach indywidualnie ustalonych wyłącznie za zgodą prodziekana ds. studenckich.

Praktyki zawodowe:

Brak

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
Krakowskie Przedmieście 26/28
00-927 Warszawa
tel: +48 22 55 20 000 https://uw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0 (2024-03-22)