Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Wina w prawie karnym

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2200-1S049-V
Kod Erasmus / ISCED: 10.0 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0421) Prawo Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Wina w prawie karnym
Jednostka: Wydział Prawa i Administracji
Grupy: Blok: Podstawowe problemy odpowiedzialności karnej
Wykłady specjalizacyjne i konwersatoria dla IV roku studiów prawniczych
Wykłady specjalizacyjne i konwersatoria dla V roku studiów prawniczych
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

fakultatywne

Tryb prowadzenia:

zdalnie

Skrócony opis:

Problematyka winy w prawie karnym w ujęciu ogólniejszym. Subiektywne podstawy odpowiedzialności karnej. Analiza pojęcia przestępstwa i winy w prawie karnym materialnym (przypisanie osobie, jako kategoria systematyki przestępstwa, element legitymizujący i limitujący wymiar kary), porównawczo analiza pojęcia winy w procedurze karnej, w prawie cywilnym (odpowiedzialności deliktowa i za niewykonanie zobowiązania. Struktura przestępstwa, kierunki filozoficzne i ich wpływ na pojęcie przestępstwa i winy, usytuowanie winy w strukturze przestępstwa, relacji do pozostałych elementów przestępności czynu, kontratypy, rozróżnienie między okolicznościami wyłączającymi bezprawność oraz wyłączającymi winę, umyślność i nieumyślność), teorie winy, błąd w (co do okoliczności stanowiącej znamię typu, bezprawności, okoliczności stanowiącej znamię kontratypu). Problematyka zakresu subiektywizmu w instytucjach prawa karnego,np. subiektywne elementy bezprawności, subiektywizacja form odpowiedzialności karnej.

Pełny opis:

1. Kierunki i szkoły w prawie karnym. Szkoła klasyczna a szkoły pozytywne (antropologiczna, socjologiczna itp.).Odpowiedzialność oparta na czynie w ujęciu szkoły klasycznej. Odpowiedzialność oparta na niebezpieczeństwie sprawcy. Obiektywizm i subiektywizm jako narzędzia polityki karnej. Liberalizm a ujęcie przestępstwa (koncepcja praw podmiotowych - I. Kant, koncepcja utylitarystyczna – J. Bentham). Znaczenie i funkcje subiektywizacji w prawie karnym. Skrajny subiektywizm jako narzędzie totalitaryzmu. Wina a prewencja. Systematyka przestępstwa a polityka karna i jej granice. Wina jako podstawa osobistej odpowiedzialności w prawie karnym. Wina czynu, wina charakteru.

2. Pojęcie winy w perspektywie historycznej. Wina w prawie karnym, wina w prawie karnym procesowym, wina w prawie cywilnym (odpowiedzialność ex delicto, ex contractu ) i w prawie pracy. Trójelementowa definicja przestępstwa. Elementy struktury przestępstwa z punktu widzenia ujęć subiektywistycznych i obiektywistycznych. Naturalizm i pozytywizm (klasyczno - naturalistyczne ujęcie przestępstwa: E. Beling, F. v. Liszt, K. Binding, G. Radbruch), neokantyzm i ujęcie teleologiczne (neoklasyczne – m. in. W. Sauer, E. Mezger), finalizm ( H. Welzel, Armin. Kaufmann, H.J. Hirsch), funkcjonalne ujęcie przestępstwa (m.in. G. Jakobs, C. Roxin), nauka o obiektywnym przypisaniu czynu (Zurechnungslehre ) - zagadnienia ogólne. Pojęcie przestępstwa w doktrynie polskiej. Ujęcie A. Zolla (bezprawność, realizacja znamion typu czynu zabronionego, karalność, karygodność, wina).

3. Kauzalno-skutkowe a finalne ujęcie czynu w prawie karnym i ich wpływ na pojęcie bezprawności i przestępstwa .Subiektywne znamiona czynu zabronionego (bezprawności), subiektywne znamiona okoliczności wyłączających bezprawność. Usytuowanie zamiaru w strukturze przestępstwa (zamiar jako element winy, zamiar jako element istoty czynu i bezprawia, podwójne usytuowanie zamiaru).

4. Rola i znaczenie finalizmu w prawie karnym. Prace H.Welzla. Kierunki i nurty finalizmu (m.in. H. J. Hirsch, Armin Kaufmann, D. Zielinski i szkoła bońska). Skrajna subiektywizacja w faszystowskiej doktrynie prawa karnego (tzw. szkoła kilońska, G. Dahm, F. Schaffstein).

5. Pojęcie bezprawia i bezprawności. Jedność porządku prawnego i jednolite ujęcie bezprawności. Bezprawnośc karna (H.-L. Günther, M.Köhler, nauka polska). Stosunek między istotą czynu (Tatbestand ) a bezprawnością. Teoria negatywnych znamion czynu zabronionego i dwuelementowa definicja przestępstwa (m.in. A. Merkel, R. v. Frank, A. Baumgarten,E. Mezger, D. Lang-Hinrichsen, Arthur Kaufmann, H. Schröder, W. Maihofer, R.Lange, K. Engisch, W. Wolter, W. Mącior, T. Kaczmarek, J. Giezek). Koncepcja Leitbildtatbestand – trójelementowa definicja przestępstwa.

6. Funkcje rozróżnienia bezprawności i winy (rozróżnienie między okolicznościami wyłączającymi bezprawność a wyłączającymi winę (środki zabezpieczające, kara; obrona konieczna, konstrukcja odpowiedzialności osób współdziałających przy popełnieniu przestępstwa, błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność i okoliczności wyłączającej winę ). Subiektywne ujęcie bezprawności ( karnej). Subiektywna bezprawność a wina. Obiektywistyczne i subiektywistyczne ujęcie bezprawności zamachu przy obronie koniecznej.

7.Teorie winy. Psychologiczna teoria winy (ujęcie klasyczno – naturalistyczne przestępstwa), teoria woli i teoria wyobrażenia (Vorstellungstheorie ), teoria psychologiczna a wina nieumyślna. Normatywna (kompleksowa, psychologiczno-normatywna) teoria winy (J.Goldschmidt, B.Freudenthal, R.v.Frank, E. Mezger), teoria normatywna a formy umyślności. Czysta teoria normatywna (finalistyczna – H. Welzel, doktryna polska – A.Zoll). Rozróżnienie między stroną podmiotową a winą w polskim k.k. 1997 r.

8. Formy strony podmiotowej – zagadnienia ogólne. Problem konkretyzacji zamiaru. Gleichwertigkeitstheorie, Konkretisierungstheorie , aberratio ictus, odchylenie związku przyczynowego.Podwójne usytuowanie zamiaru. Pojęcie zamiaru bezpośredniego. Przestępstwa kierunkowe. Problem zamiaru ewentualnego. Teorie zamiaru ewentualnego ( woli - zgody, obojętności, możliwości, prawdopodobieństwa nastąpienia skutku, teoria trzeciej winy, obiektywnego przypisania czynu itd.), usytuowanie zamiaru ewentualnego w strukturze przestępstwa.

9. Struktura przestępstwa nieumyślnego. Rozwój dogmatyki i ujęcie współczesne. Obiektywne przypisanie skutku. Przestępstwo nieumyślne w polskim kodeksie karnym. Wina kombinowana. Geneza, rozwój pojęcia i rozwiązanie kodeksowe.

10. Błąd w prawie karnym . Błąd co okoliczności stanowiącej znamię typu czynu zabronionego. Błąd co do znamienia typu zasadniczego , uprzywilejowanego i kwalifikowanego. Błąd co do przebiegu związku przyczynowego. Zboczenie działania.

11. Błąd co do bezprawności. Teorie odpowiedzialności ( ignorantia iuris, Vorsatztheorie, Schuldtheorie). Błąd co znamion kontratypu (ścisła teoria winy, ograniczona teoria winy, rechtsfolgenverweisende Schuldtheorie, Unrechtstheorie, teoria negatywnych znamion czynu zabronionego). Nieświadomość sytuacji kontratypowej (kocepcja odpowiedzialności za dokonanie, odpowiedzialności za usiłowanie, koncepcja wyłączenia bezprawności).

12. Niepoczytalność. Niepoczytalność a upojenie alkoholowe. Polska konstrukcja odpowiedzialności. Rauschdelikt. Zawinienie na przedpolu czynu zabronionego. Zasady konstrukcji. Actio libera in causa, prowokacja zamachu a obrona konieczna , zawinienie niebezpieczeństwa w stanie wyższej konieczności.

13. Usiłowanie nieudolne. Granice karalności . Starsza i młodsza teoria niebezpieczeństwa (A. Feuerbach, R. v. Hippel, F. v. Liszt), teoria braku w istocie czynu, teoria planu, teorie mieszane, teoria subiektywna (M. v. Buri). Usiłowanie nierealne. Usiłowanie a błąd. Granica między usiłowaniem udolnym i nieudolnym w nauce i orzecznictwie polskim.

14. Związek przyczynowy a teorie obiektywne i subiektywne. Subiektywizacja odpowiedzialności na gruncie teorii ekwiwalencji. Subiektywizm M. v. Buriego, F. v. Liszta i J. Makarewicza.

15.Subiektywistyczne ujęcie sprawstwa. Koncepcje odpowiedzialności osób uczestniczących w popełnieniu czynu zabronionego. Sprawstwo pośrednie, kierownicze. Teoria panowania nad czynem itd.

Literatura:

Szczegółowa literatura niemieckojęzyczna zostanie przedstawiona zainteresowanym słuchaczom na każdych zajęciach. Jako uzupełnienie wiedzy przekazywanej w trakcie wykładu zalecane są następujące pozycje w języku polskim:

Ćwiąkalski Z., Błąd co do bezprawności czynu, Kraków 1991;

Burkhardt B., Wina odnosząca się do czynu i zawinienie w przedpolu czynu (Vorverschulden), SP 1988/1–2;

Dębski R., Pozaustawowe znamiona przestępstwa, Lódź 1995; tenże, Przestępstwo i jego struktura. § 6 Typ czynu zabronionego (typizacja), w: System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, Warszawa 2017;

Frankowski S., Przestępstwa kierunkowe w teorii i praktyce, Warszawa 1970;

Giezek J., Świadomość sprawcy czynu zabronionego, Warszawa 2013;

Gruszecka D., Ochrona dobra prawnego na przedpolu jego naruszenia, Warszawa 2012;

Hirsch H. J., Stan i rozwój dogmatyki prawa karnego w RFN, PiP 1990/1; tenże, O krytyce finalizmu, w: W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, Lublin 2005;

Jescheck H. H., Rozwój i obecny stan nauki o winie nieumyślnej w Republice Federalnej Niemiec i w Polsce, Pal. 1979/11-12;

Jędrzejewski Z., Z problematyki zamiaru ewentualnego w teorii i praktyce, PiP 1983/10; tenże, Bezprawie usiłowania nieudolnego. Warszawa 2000; tenże, Usiłowanie z zamiarem ewentualnym. Przyczynek do nauki o tzw. podwójnym usytuowaniu zamiaru, PiP 2003/8; tenże, Urojenie znamienia kontratypu a problem struktury przestępstwa, w: Gaudium in litteris est. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Genowefie Rejman, Warszawa 2005; tenże, Teoria negatywnych znamion czynu zabronionego, w: Refleksje o prawe, państwie i społeczeństwie, Warszawa 2005; tenże, Nieświadomość bezprawności czynu, WPP 2006/3; tenże, Błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność, WPP 2006/4; tenże, Przestępstwo i jego struktura. §5 Bezprawność w: System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności Warszawa 2017; tenże, Okoliczności wyłączające bezprawność. Zagadnienia ogólne, w: System Prawa Karnego, t. 4, Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, Warszawa 2016; tenże, Bezprawność jako element przestępności czynu, Warszawa 2009; tenże, E. Beling i powstanie nauki o istocie czynu zabronionego (Tatbestand),w: Problemy prawa polskiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym, Warszawa 2008, tenże, Ustawowa istota czynu i bezprawność w finalistycznej strukturze przestępstwa H. Welzla, w: Problemy prawa polskiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym, Warszawa 2008, tenże, System i topika w nauce o przestępstwie”, Ius Novum 2008/3; tenże, Odpowiedzialność za czyn („Tatverantwortung”) w strukturze przestępstwa R. Mauracha, w: Problemy prawa polskiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym, część III, Warszawa 2011, tenże, Powstanie i rozwój trójelementowej definicji przestępstwa, Ius Novum 2007/4, tenże, Strona podmiotowa i wina, przedmiot oceny i ocena a tzw. ścisła teoria winy, w: Prawo wobec problemów społecznych. Księga Jubileuszowa Profesor Eleonory Zielińskiej, Warszawa 2016; tenże, Funkcje i materialne podstawy rozróżnienia między kontratypami a okolicznościami znoszącymi zawinienie, Prawo w działaniu 2019, Nr 39, tenże, Pojęcie przestępstwa w doktrynie prawa karnego Niemiec hitlerowskich w ujęciu tzw. szkoły kilońskiej. Cz. I, Ius Novum 2011/2, Cz. II, Ius Novum 2011/3; tenże, Usytuowanie zamiaru ewentualnego w strukturze przestępstwa, w: Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, tenże, Wina i bezprawność w prawie cywilnym i karnym, Ius Novum 2008/4; tenże, Artykuł 28§1 KK po nowelizacji z dnia 20 lutego 2015 r. Uwagi na temat konieczności oddzielania strony podmiotowej czynu zabronionego od winy, SI 2016/65; tenże, Hans Kelsen i nauka o przestępstwie, w: Normatywizm Hansa Kelsena a współczesna nauka prawa, Warszawa 2017;

Kaczmarek T., Przestępstwo i jego struktura. § 10 Zawinienie na przedpolu czynu, w: System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, Warszawa 2017; tenże, Finalizm w polskim prawie karnym jako problem metodologiczny, PiP 1972/1; tenże, O teorii finalnej winy na gruncie doktryny polskiej, PiP 1970/6; tenże, Spory wokół pojęcia winy w prawie karnym, w: W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, Lublin 2005;

Kardas P., O relacjach między strukturą przestępstwa a dekodowanymi z przepisów prawa karnego strukturami normatywnymi, CzPKiNP 2012/4;

Kochanowski J., Subiektywne granice sprawstwa i odpowiedzialności karnej, Warszawa 1965;

Kowalewska-Łukuć M., Zamiar ewentualny w świetle psychologii, Poznań 2015; taż, Wina w prawie karnym, Warszawa 2019;

Król-Bogomilska M., „Formy winy” w prawie karnym w świetle psychologii, Warszawa 1991;

Lachowski J., Przestępstwo i jego struktura. § 8 Strona podmiotowa czynu zabronionego. § 9 Wina w prawie karnym, w: , w: System Prawa Karnego, t. 3 Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, Warszawa 2017;

Liszewska A., Strona podmiotowa i wina a niepoczytalność, w: Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla T. II, Warszawa 2012;

Majewski J., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu a znamiona subiektywne, Warszawa 2013; tenże (red.), Okoliczności wyłączające winę. Materiały VI Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, Toruń 2010; tenże (red.), Nieumyślność. Pokłosie VIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, Toruń 2012; tenże, Funkcja urojenia sytuacji kontratypowej, w: w: Przestępstwo – kara – polityka kryminalna. Problemy tworzenia i funkcjonowania prawa. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, Zakamycze 2006;

Marek A., Istota nieudolnego usiłowania przestępstwa, RPEiS 1968/1;

Mącior W., Czyn ludzki w prawie karnym, Warszawa 1990; tenże, Błąd jako nieświadomość lub urojenie czy jako nieświadomość lub niewiedza, w: Zagadnienia prawa karnego i teorii prawa. Księga pamiątkowa ku czci profesora Władysława Woltera, Warszawa 1959; tenże, Problem przestępstw nieumyślnych na tle aktualnych wymagań teorii i praktyki, Kraków 1968; tenże, O finalizmie w prawie karnym, PiP 1971/6; tenże, W związku z dyskusją na temat finalizmu, PiP 1972/5;tenże, Nieświadomość bezprawności czynu a odpowiedzialność karna, PiP 1972/10;

Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym, Poznań 2007; tenże, Błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego w polskim prawie karnym (zagadnienia ogólne), Poznań 2013; tenże, Podmiotowe znamiona czynu zabronionego w strukturze przestępstwa, PiP 2006/2;

Rejman G., Teorie i formy winy w prawie karnym, Warszawa 1980;

Spotowski A., Funkcja niebezpieczeństwa w prawie karnym, Warszawa 1990;

Wąsek A., Ewolucja prawnokarnego pojęcia winy w powojennej Polsce, PPK 1990/4;

Wolter W., Funkcja błędu w prawie karnym, Warszawa 1965; tenże, W sprawie tzw. zamiaru ewentualnego, NP 1957/5; tenże, Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973;

Wróbel W., Wina i zawinienie a strona podmiotowa czynu zabronionego, czyli o potrzebie posługiwania się w prawie karnym pojęciem winy umyślnej i nieumyślnej, w: Przestępstwo – kara – polityka kryminalna. Problemy tworzenia i funkcjonowania prawa. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, Zakamycze 2006;

Zakrzewski P., Stopniowanie winy w prawie karnym, Warszawa 2016;

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
Krakowskie Przedmieście 26/28
00-927 Warszawa
tel: +48 22 55 20 000 https://uw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0 (2024-03-22)