Państwo i prawo PRL w dziełach sztuki filmowej

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Podstawowa wiedza z zakresu badań interdyscyplinarnych dotyczących prawa i filmu („law and film”) - powiązana z dziejami państwa i prawa w okresie Polski Ludowej.

w sali

Przedmiot ma na celu rozwinięcie wiedzy z zakresu państwa i prawa oraz ich związków z tekstami kultury (na przykładzie dzieł kinematografii polskiej).

Konwersatorium ma za zadanie:

• Pogłębić wiedzę studenta w zakresie historii państwa i prawa Polski Ludowej (1944-1989).

• Zapewnić podstawowe informacje z historii myśli filmowej oraz międzynarodowego dorobku badań interdyscyplinarnych „law and film”.

• Przedstawić systematycznie wiedzę potrzebną do zaliczenia przedmiotu.

Lista tematów:

I. „Historia i kino” jako przedmiot badań. Interdyscyplinarny dorobek historyków i filmoznawców (omówienie). Nowe możliwości dla badań z zakresu historii państwa i prawa (dydaktyka i prace badawcze).

II. „Kino to najważniejsza ze sztuk” (W. I. Lenin). Propagandowa rola kina w teoriach bolszewików. Sytuacja polskiej kinematografii przed II wojną światową. Odbudowa kina u zarania Polski Ludowej. Nacjonalizacja polskiej kinematografii.

III. Wprowadzanie nowej ideologii na ziemiach polskich. Prawo jako narzędzie zmian: pierwsze akty prawne a propagandowy obraz nowego państwa i prawa (wybrane problemy).

IV. Konstytucja 1952 r. Mechanizmy podejmowania decyzji polityczno-prawnych w teorii i praktyce. Podstawowe prawa i obowiązki obywateli w teorii, praktyce i filmach dokumentalnych.

V. Znaczenie przełomu 1956 roku. Rekonstrukcja kultury prawnej w wybranych dziełach szkoły polskiej.

VI. System na drodze do kryzysu (1968, 1970). Podstawy prawne ingerencji cenzury w dzieła sztuki filmowej. Poglądy społeczeństwa polskiego na moralność i prawo w badaniach Adama Podgóreckiego.

VII. Dekada Gierka (1970-1976). Polityczno-prawne środki kontroli kinematografii. „Prawo w społeczeństwie” (do połowy lat 70.).

VIII. 1976. Narodziny opozycji i „granie prawem”. Obraz polskiej kultury prawnej w kinie moralnego niepokoju (1976-1981).

IX. 1980-1981. „Cud Solidarności” w filmach dokumentalnych i fabularnych. Wyobrażenia alternatywnego porządku państwa i prawa. Ustawy negocjowane jako zapowiedź nowego porządku prawnego.

X. Stan wojenny a Konstytucja PRL. Propaganda filmowa po 13 grudnia 1981 r.

XI. Kino lat 80. a obraz dysfunkcjonalności kultury prawnej w ujęciu polskiej socjologii prawa.

XII. Dokoła przełomu. „Ius et lex” w okresie transformacji ustrojowej. Problem tzw. „the transitional justice” w polskim kinie po 1989 roku i w rzeczywistości.

XIII. Znaczenie problemów prawa i sprawiedliwości w ramach „polityki historycznej”. Obraz Polski Ludowej na przykładzie: „Sceny faktu”.

- D. A. Black, Law in Film: resonance and representation, University of Illinois Press, Urbana 1999.

- J. Dubois, „Mordowanie na ekranie”, Warszawa 2016.

- A. Helman, J. Ostaszewski, „Historia myśli filmowej”, Gdańsk 2007.

- M. Kallas, A. Lityński, „Historia ustroju i prawa Polski Ludowej”, Wyd. Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003.

- A. Lityński, „O prawie i sądach początków Polski Ludowej”, Białystok 1999.

- T. Lubelski, „Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty”, Katowice 2009.

- J. Le Goff, „Historia i pamięć”, Warszawa 2007.

- A. Madej, „Kino, władza, publiczność. Kinematografia polska w latach 1944-1949”, Bielsko-Biała 2002.

- A. Misiak, „Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym (PRL i USA). Analiza socjologiczna”, Kraków 2006.

- Andrzej Paczkowski, „Pół wieku dziejów Polski 1939-1989”, Warszawa 1995.

- Prawo w filmie, pod red. Piotra Grabarczyka, Tomasza Stempowskiego, Warszawa 2009.

- E. Zajicek, „Poza ekranem: kinematografia polska 1918-1991”, Warszawa 1992.

Literatura dodatkowa (wybór):

- Bergman P., Asimow, M. (2006) Reel Justice: The Courtroom Goes to the Movies, Kansas City: Andrews McMeel Publishing.

- Bordwell D. (1991) Making Meaning: Inference and Rhetoric in the Interpretation of Cinema, Cambridge: Harvard University Press.

- Delage Ch., Guigueno V. (2004), L`historien et le film, Paris: Editions Gallimard.

- Ferro M. (1993) Cinéma et histoire, Paris: Editions Gallimard.

- Greenfield S., Osborn G., Robson P. (2010) Film and the Law: The Cinema of Justice, Oxford: Hart Publishing (UK).

- Hunt L. (2008), „Inventing human rights. A history”, New York – London.

- Kracauer S. (2004) From Caligari to Hitler: A Psychological History of the German Film, Princeton: Princeton University Press.

- Monaco J. (2009), „How to read a film. Movies, media and beyond”, Oxford University Press.

- Posner R, A. (2009) Law and Literature, Cambridge: Harvard University Press.

- Priban J. (2002) Dissidents of Law: On the 1989 Velvet Revolutions, Legitimations, Fictions of Legality and Contemporary Version of the Social Contract (Law, Justice and Power), Ashgate Publishing.

- Rapping E. (2003) Law and Justice as Seen on TV, New York: NYU Press.

- Robson P., „Law and Film Studies: Autonomy and Theory”, (in:) Freeman M. (2005) “Law and popular culture”, Oxford - New York.

- Sherwin R. K., Laws Enchantment: The Cinematic Jurisprudence of Krzysztof Kieslowski (in:) Freeman M. (2005) Law And Popular Culture, Oxford University Press, USA.

- Teitel R. G. (2002) Transitional Justice, Oxford University Press, USA.

- Tucker A., Paranoids May Be Persecuted: Post-totalitarian Justice, (in:) Elster J. (2006) Retribution and Reparation in the Transition to Democracy, Cambridge: Cambridge University Press.

- Ian Ward (1995) Law and Literature: Possibilities and Perspectives, Cambridge: Cambridge University Press.

- Ziolkowski T. (2003) The Mirror of Justice: Literary Reflections of Legal Crises, Princeton: Princeton University Press.

Filmografia (wybór):

- „Polska Kronika Filmowa” (1944-1994)

- „Jasne łany” (1947), reż. Eugeniusz Cękalski.

- „Paragraf zero” (1957), reż. W. Borowik.

- „Popiół i diament” (1958), reż. Andrzej Wajda.

- „Matka Joanna od Aniołów” (1960), reż. J. Kawalerowicz.

- „Happy end” (1972), reż. M. Łoziński.

- „Bilans kwartalny” (1974), reż. K. Zanussi.

- „Życiorys” (1975), reż. K. Kieślowski.

- „Człowiek z marmuru” (1976), reż. A. Wajda.

- „Człowiek z żelaza” (1981), reż. A. Wajda.

- „Dreszcze” (1981), reż. Wojciech Marczewski.

- „Przesłuchanie” (1982), reż. R. Bugajski.

- „Godność” (1984), reż. R. Wionczek.

- „Krótki film o zabijaniu” (1987), reż. K. Kieślowski.

- „Zmowa” (1988), reż. J. Petelski.

- „Zabić księdza” (1988), reż. A. Holland.

- „Ucieczka z kina Wolność” (1990), reż. Wojciech Marczewski.

- „1968. Szczęśliwego nowego roku” (1992), reż. J. Bromski.

- „Nocna zmiana” (1994), reż. J. Kurski.

- „Poznań 56” (1996), reż. F. Bajon.

- „Jeden dzień w PRL” (2005), reż. M. J. Drygas.

- „Afera mięsna” (2007), reż. J. Dymek.

- „Trzech kumpli” (2008), reż. Anna Ferens, Ewa Stankiewicz.

- „Norymberga” (2008), reż. W. Krzystek.

- „Czarny czwartek. Janek Wiśniewski padł” (2011), reż. A. Krauze.

Student będzie potrafić:

Wiedza

- przedstawić podstawową wiedzę z zakresu badań interdyscyplinarnych dotyczących prawa i filmu (okres Polski Ludowej);

Umiejętności

- wyjaśnić powiązania pomiędzy konkretnymi dziełami sztuki filmowej a zagadnieniami natury prawnej;

- dokonywać krytycznej analizy tekstów kultury.

Postawy:

- zachęta do podejmowania badań interdyscyplinarnych;

- postrzeganie wpływ ideologii na prawo i dzieła sztuki filmowej; rozumienie zależności między nimi;

- dostrzeganie wpływu obowiązujących przepisów na konkretne dzieła sztuki filmowej.

Podstawową formą zaliczenia jest lista obecności oraz aktywność na zajęciach.

Dla studentów chcących uzyskać zaliczenie na prawach egzaminu, oprócz powyższych kryteriów przewidywane jest przygotowanie i wygłoszenie referatu na wybrany temat.

Nie dotyczy.