MBiP - MODUŁ BIOMEDYCZNYCH I PSYCHOLOGICZNYCH PODSTAW PEDAGOGIKI

obowiązkowe

Celem modułu jest umożliwienie studentom uzyskanie podstawowej wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych z zakresu zagadnień biomedycznych, psychologii rozwoju człowieka w kontekście wychowania, uczenia się i nauczania. Stanowić to powinno podstawę do:

- poznania i zrozumienia procesu i przebiegu rozwoju biologicznego, psychicznego, psychoseksualnego i społecznego w kolejnych okresach życia człowieka oraz czynników warunkujących poszczególne sfery tego rozwoju;

- identyfikowania potrzeb biologicznych, psychicznych ludzi (wychowanków i uczących się) w różnych okresach ontogenezy (w tym zwłaszcza dzieci i młodzieży) oraz sposobów ich zaspokajania;

- rozumienia biologicznych i psychologicznych uwarunkowań procesów poznawczych, zdolności uczenia się oraz zachowań ludzi w różnych okresach życia, w tym szczególnie w dzieciństwie i młodości;

- poznawania siebie i kierowania własnym rozwojem;

- identyfikowania własnych problemów zdrowotnych i behawioralnych oraz podejmowania działań dla poprawy własnego zdrowia, doskonalenia umiejętności życiowych

- rozumienia przyczyn i objawów najczęstszych zaburzeń w rozwoju (fizycznym, psychicznym) i chorób oraz ich wpływu na uczenie się, zachowanie oraz pracę wychowawców i nauczycieli.

Moduł składa się z trzech części:

1. Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, realizowany na:

- wykładach,

- konwersatorium: rozwój biologiczny człowieka – uwarunkowania i potrzeby

- lektoriach: 1) biologiczne uwarunkowania zachowania i uczenia się; 2) rozwój i zdrowie seksualne.

2. Psychologia rozwoju człowieka, realizowany na;

- wykładach,

- konwersatorium: psychologia rozwoju człowieka,

- lektorium: zaburzenia rozwoju psychospołecznego dzieci i młodzieży.

3. Wprowadzenie do psychologii realizowany na:

- wykładach,

- konwersatorium:

Moduł realizowany jest przez zespół wielodyscyplinarny. W czasie lektoriów i większości konserwatoriów stosowane są metody aktywizujące, w tym metoda projektu.

w sali

Rozwój ontogenetyczny człowieka (biologiczny, psychiczny, psychoseksualny, społeczny), , przemiany, prawidłowości i potrzeby rozwojowe, sposoby ich zaspokajania, czynniki wpływające, metody oceny. Najczęstsze zaburzenia w rozwoju, przyczyny, wczesne wykrywanie, zapobieganie, wpływ na uczenie się i zachowania. Biologiczne, psychologiczne uwarunkowania uczenia się i zachowania. Zdrowie i choroba, czynniki determinujące, prozdrowotne style życia, zachowania ryzykowne. Problemy zdrowotne ludzi w różnym wieku i sposoby zapobiegania im. Ochrona i promocja zdrowia uczniów i nauczycieli. Środowisko szkoły a zdrowie.

Cele:

1. Przekazanie podstawowej wiedzy dotyczącej:

- rozwoju: fizycznego, motorycznego, psychicznego (intelektualnego, myślenia osobowości, emocjonalnego, moralnego), psychoseksualnego i społecznego człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem okresu przedszkolnego, wczesnoszkolnego, dorastania, dorosłości i starzenia się,

- biologicznych uwarunkowań pamięci, uczenia się i zachowań,

- najczęstszych zaburzeń w rozwoju (w tym otyłości, zaburzeń emocjonalnych, zachowania, lekowych, nastroju, odżywiania, ADHD) i chorób przewlekłych oraz ich wpływu na rozwój i edukację (w tym całościowe zaburzenia rozwoju i specyficzne trudności w uczeniu się),

- metod oceny rozwoju fizycznego, motorycznego, mowy; rozpoznawania potrzeb rozwojowych dzieci i młodzieży i sposobów ich zaspokajania,

- koncepcji zdrowia i czynników je warunkujących, organizacji opieki zdrowotnej nad uczniami, profilaktyki najczęstszych problemów zdrowotnych wychowanków, uczniów,

- zdrowotnych aspektów środowiska fizycznego i społecznego szkoły oraz organizacji procesu uczenia się/nauczania,

- ochrony i promocji zdrowia nauczycieli.

2. Pomoc studentom w nabywaniu kompetencji niezbędnych do:

− poznawania siebie, identyfikowania własnych problemów zdrowotnych oraz potrzeb rozwojowych,

− rozpoznawania prawidłowości i wspierania rozwoju podopiecznych oraz dostosowywania metod pracy pedagogicznej do ich możliwości i potrzeb rozwojowych;

− dobrego komunikowania się z innymi, tworzenia pozytywnego klimatu społecznego, pracy z grupą, zapobiegania agresji i innym zachowaniom antyspołecznym,

− podejmowania działań na rzecz zdrowia własnego i innych,

− tworzenia w miejscu nauki i pracy środowiska sprzyjającego zdrowiu i dobremu samopoczuciu.

Treści:

Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania: Rozwój ontogenetyczny człowieka – sfery i etapy rozwoju. Rozwój somatyczny - aspekty rozwoju, proces wzrastania, mechanizmy regulacji neurohormonalnej, metody oceny, tendencje przemian, najczęstsze zaburzenia i ich wpływ na zachowania i samopoczucie. Rozwój motoryczny: w różnych okresach życia, czynniki warunkujące, sprawność i wydolność fizyczną, metody oceny. Układ ruchu, posturogeneza, najczęstsze zaburzenia zapobieganie im; aktywność fizyczna i jej zmiany w ontogenezie. Starzenie się – zmiany w budowie i funkcji organizmu, klimakterium u kobiet i mężczyzn, mechanizmy starzenia się, opóźnianie i łagodzenie jego skutków, zdolność do uczenia się, koncepcja aktywnego starzenia się. Układ neurohormonalny, narządy zmysłów a uczenie się. Zdrowie, czynniki warunkujące, prozdrowotne style życia. Zdrowie psychiczne – definicje, dobrostan psychiczny, najczęstsze zaburzenia psychiczne, ich przyczyny, wpływ na jakość życia i zdolność do uczenia się, sposoby zapobiegania. Seksualność człowieka, zdrowie seksualne i prokreacyjne, zachowania seksualne, zagrożenia. Używanie substancji psychoaktywnych – epidemiologia, przyczyny, szkody zdrowotne i społeczne, uzależnienie, sposoby zapobiegania. Problemy zdrowotne uczniów, zapobieganie im. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieżą współpraca nauczyciela i pedagoga z pielęgniarka szkolną. Odrębności w rozwoju i sytuacji szkolnej uczniów przewlekle chorych. Środowisko fizyczne szkoły - podstawowe wymagania higieniczno-sanitarne, bezpieczeństwo, posiłki szkolne, stanowisko pracy ucznia i nauczyciela, zasady higieniczne układania planów lekcyjnych. Problemy zdrowotne nauczycieli, zagrożenia dla zdrowia i zapobieganie im. Szkoła promująca zdrowie.

Psychologia rozwoju człowieka: Pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, kryteria podziałów, modele ilościowe i jakościowe. Badania nad rozwojem: ujęcie poznawcze, teorie uczenia się, psychoanalityczne kierunki współczesne. Periodyzacja rozwoju: stadialność rozwoju, tempo i rytm rozwoju. Koncepcja kryzysów w rozwoju. Przebieg rozwoju intelektualnego: koncepcja rozwoju J. Brunera, L. Wygotskiego i J. Piageta. Przebieg rozwoju mowy, jego uwarunkowania (poznawcze, behawioralne, emocjonalne); komunikacja pisemna. Przebieg rozwoju moralnego: koncepcja J. Piageta i L. Kohlberga. Przebieg rozwoju społecznego; koncepcja rozwoju psychospołecznego Eriksona. Rozwój emocjonalny, style przywiązania, kształtowanie inteligencji emocjonalnej. Rozwój kontaktów społecznych: relacje w rodzinie, pierwsze związki, zachowania prospołeczne, przyjaźnie, znaczenie grupy rówieśniczej. Rozwój zabawy i twórczości: funkcje zabaw dziecięcych i ich rodzaje; rola zabawy w rozwoju dziecka. Rozwój osobowości: rozwój struktury JA, powstawanie i rozwój podstawowych potrzeb, samoocena i jej wpływ na funkcjonowanie człowieka. Prawidłowości rozwojowe okresu przedszkolnego i wczesnoszkolnego, adolescencji i wczesnej dorosłości, okresu dojrzałego i okresu starzenia się. Zaburzenia rozwoju psychospołecznego dzieci i młodzieży: najczęstsze rodzaje (zaburzenia zachowania, emocjonalne, lekowe, nastroju, odżywiania, uczenia się, ADHD), przyczyny, sposoby diagnozowania i wspierania dzieci z zaburzeniami, współpraca z rodzicami.

Psychologia społeczna (tylko w roku 2012/2013): Przedmiot i metody badań w psychologii społecznej; historia psychologii społecznej. Motywy społeczne: przynależność społeczna; sprawczość i kontrola; poznanie i zrozumienie. Wiedza o świecie społecznym i spostrzeganie innych ludzi: schematy, skrypty, teorie; heurystyki formułowania sądów; ocenianie ludzi. Spostrzeganie siebie: taktyki autoprezentacji – obronne i asertywne. Postawy: struktura i pomiar postaw; konsekwencje postaw; zmiana postaw. Szczęście: reguły wartościowania zdarzeń; wyznaczniki szczęścia; maksymalizacja szczęścia; konsekwencje szczęścia. Wpływ społeczny: przejawy wpływu społecznego; mechanizmy wywierania wpływu. Techniki manipulacji społecznych; obrona przed wpływem innych osób. Uprzedzenia i tolerancja (schematy poznawcze a stereotypy; przyczyny uprzedzeń). Konflikt społeczny: struktura konfliktu; procesy eskalacji konfliktu; negocjacje. Władza i posłuszeństwo wobec autorytetu. Grupa społeczna: struktura grupy; dynamika grupy; zadaniowe funkcjonowanie grupy. Motywacja i motywowanie: facylitacja społeczna, próżniactwo społeczne. Atrakcyjność i miłość. Kobiety i mężczyźni: stereotypy płci; przyczyny różnic płci; konflikt płci. Relacje społeczne w rodzinie, z rówieśnikami, szkoła jako system relacji społecznych. Zachowania pro- i antyspołeczne. Agresja przyczyny, sposoby radzenia sobie.

Wprowadzenie do psychologii (Od 2013/2014 roku): Przedmiot psychologii. Psychoanaliza. Behawioryzm. Procesy poznawcze. Uczenie się. Emocje. Motywacja. Osobowość. Różnice indywidualne.Temperament. Inteligencja. Stres.

Literatura obowiązkowa

1. Woynarowska B., Kowalewska A., Izdebski Z., Komosińska K.: Biomedyczne podstawy wychowania i kształcenia. PWN, Warszawa 2010.

2. Woynarowska B. (red.): Uczniowie z chorobami przewlekłymi. Jak wspierać ich rozwój, zdrowie i edukację. PWN, Warszawa, 2010.

3. Przetacznik Gierowska M., Tyszkowa M.: Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. Tom 1. PWN, Warszawa 2009 – całość.

4. Hawras-Napierała, J. Trempała.: Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Tom 3, PWN, Warszawa 2009, rozdziały 3,4.

5. Schaffer H.R.: Psychologia rozwojowa. Podstawowe pojęcia.

Wydawnictwo UJ, Kraków 2006, rozdział 9.

6. Gerrig, R.J., Zimbardo, P.G. (2012). Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Literatura uzupełniająca

1. Lopez R.: Twój nastolatek. Zdrowie i dobre samopoczucie. PZWL, Warszawa 2004.

2. Schaffer H.R.: Psychologia rozwojowa. Podstawowe pojęcia. Wydawnictwo UJ, Kraków 2006, rozdział 1,2.

3. Schaffer H.R.: Psychologia dziecka. PWN, Warszawa 2005.

4. Trempała J. (red.). Psychologia rozwoju człowieka. PWN, Warszawa 2001, rozdziały: 1-5.

Wiedza. Student:

1. Rozumie istotę rozwoju osobniczego człowieka w ujęciu biopsychospołecznym

2. Zna przebieg rozwoju (biologicznego, psychicznego

i psychoseksualnego), czynniki wpływające na rozwój oraz potrzeby biologiczne, psychiczne w różnych okresach życia

3. Ma podstawową wiedzę o budowie, funkcji i rozwoju układu nerwowego oraz narządów zmysłów w kontekście procesu uczenia się

4. Zna biologiczne i psychospołeczne mechanizmy procesów poznawczych i zachowania człowieka

5. Ma podstawową wiedzę dotyczącą mechanizmów fizjologicznych i psychicznych emocji oraz reakcji stresowej

6. Wie, jakie są czynniki chroniące i ryzykowne dla zdrowia (indywidualne i środowiskowe) oraz wie, które i jak można modyfikować

7. Zna najczęstsze zaburzenia w rozwoju oraz zdrowiu dzieci i młodzieży, ich przyczyny, skutki, zasady profilaktyki i pomocy osobom z tymi zaburzeniami

Umiejętności. Student:

1. Umie dokonać oceny rozwoju fizycznego i motorycznego dzieci i młodzieży

2. Identyfikuje własne problemy oraz potrzeby rozwojowe i zdrowotne, planuje działania dla ich zaspokojenia

3. Umie rozpoznać podstawowe objawy zaburzeń psychospołecznego funkcjonowania oraz zaplanować sposób udzielenia pomocy osobom z tymi zaburzeniami

4. Umie dokonać oceny warunków środowiska fizycznego klasy/szkoły w kontekście zdrowia, bezpieczeństwa i samopoczucia uczniów/nauczycieli

6. Potrafi formułować oceny i oczekiwania wobec ucznia/wychowanka, uwzględniając jego etap rozwojowy i osobnicze możliwości

Kompetencje społeczne. Student:

1. Rozumie, że pedagog powinien posiadać wiedzę o rozwoju, potrzebach biologicznych, psychicznych i społecznych ludzi w różnych okresach życia i wykorzystywać ją w praktyce

2. Ma świadomość, że może mieć wpływ na samopoczucie, zdrowie oraz efekty uczenia się swoich wychowanków/uczniów

3. Wyraża gotowość do wprowadzania zmian w swoim stylu życia w kierunku prozdrowotnym i tworzenia pozytywnych wzorców dla dzieci i młodzieży

4. Ma świadomość potrzeby rozwijania swoich umiejętności interpersonalnych, w tym: obserwacji zachowań innych osób, skutecznego komunikowania się, empatii, udzielania wsparcia, współpracy.

Wykłady: zaliczenie sprawdzianu końcowego pisemnego.

Konwersatoria i lektoria: student może opuścić nie więcej niż dwa zajęcia; powinien uczestniczyć w planowaniu, wykonaniu i zaprezentowaniu wyników projektu oraz zaliczyć dwa kolokwia (bez oceny)

Egzamin końcowy modułowy – pisemny, z oceną. Podstawa – efekty uczenia zapisane w module

Nie dotyczy