Czas psychologiczny: Ukryty wymiar naszego umysłu

W ramach zajęć przybliżone zostaną najważniejsze koncepcje z zakresu psychologii czasu, począwszy od filozoficznych rozważań o czasie, formułowanych przez wybitnych myślicieli na przestrzeni wieków (np. Augustyn z Hippony), poprzez pierwsze koncepcje psychologiczne (William James, Kurt Lewin, Joseph Nuttin), aż po ujęcia współczesne. Przyjrzymy się mechanizmom poznawczym, leżącym u podstaw doświadczenia temporalności, w tym pamięci epizodycznej, mentalnym symulacjom przyszłości, które składają się na zdolność do mentalnej podróży w czasie – zdolności, która zdaniem wielu prymatologów jest swoistym „ostatnim bastionem”, odróżniającym homo sapiens od innych gatunków. Omówimy najważniejsze wyniki badań związanych z temporalnościa (w tym klasyczne eksperymenty Waltera Mischela nad odraczaniem gratyfikacji, badania nad dyskontowaniem wartości odroczonych wzmocnień Myersona i Greena oraz koncepcje psychologiczne ujmujące czas psychologiczny jako fundamentalny wymiar ludzkiej psychiki, w tym koncepcję perspektyw czasowych Philipa Zimbardo i Johna Boyda, teorię socjoemocjonalnej selektywności Laury Carstensen, koncepcję rozważania przyszłych konsekwencji Alana Strathmana, czy teorię możliwych Ja autorstwa Hazel Markus. Przyjrzymy się też bardziej elementarnym zjawiskom, takim jak percepcja upływu czasu, czy znaczenie mentalnej szybkości i czasu reakcji i ich roli w rozwoju inteligencji. Przejawów temporalności poszukamy również w najważniejszych koncepcjach temperamentu i osobowości. Omówimy też problematykę temporalności w kontekście klinicznym i subklinicznym, w tym np. w kontekście zaburzenia stresu posttraumatycznego, depresji, zaburzeń lękowych, czy prokrastynacji. Omówimy konstrukty temporalne, które na stałe weszły do kanonu psychologii pozytywnej, takie jak uważność (mindfulness), delektowanie się chwilą (savoring the moment), priorytetyzowanie pozytywności, czy wdzięczność. Zwrócimy również uwagę na kulturowe zróżnicowanie w zakresie doświadczenia czasu oraz orientacji temporalnych i jego znaczenie dla funkcjonowania społeczeństw. Przyjrzymy się również potencjalnym aplikacjom teorii temporalnych w praktyce psychologicznej: psychoterapii, wspieraniu rozwoju osobowości, psychodietetyce, czy też psychologii sportu. Poznamy również metody badawcze stosowane przez badaczy zajmujących się psychologią temporalną.

Adan, A., Archer, S. N., Hidalgo, M. P., Di Milia, L., Natale, V., & Randler, C. (2012). Circadian typology: a comprehensive review. Chronobiology international, 29(9), 1153-1175.

Carstensen, L., Isaacowitz, D., & Charles, S. (1999). Taking Time Seriously: A Theory of Socioemotional Selectivity. American Psychologist, 54(3), 165-181.

Droit-Volet, S., & Meck, W. H. (2007). How emotions colour our perception of time. Trends in Cognitive Sciences, 11(12), 504-513.

Creswell, J. D. (2017). Mindfulness interventions. Annual Review of Psychology, 68, 491-516.

Green, L., & Myerson, J. (2004). A Discounting Framework for Choice With Delayed and Probabilistic Rewards. Psychological Bulletin, 130(5), 769-792.

Grondin, S. (2010). Timing and time perception: a review of recent behavioral and neuroscience findings and theoretical directions. Attention, Perception, & Psychophysics, 72(3), 561-582.

Markus, H., & Nurius, P. (1986). Possible Selves. American Psychologist, 41(9), 954-969.

Mischel, W., Shoda, Y., & Rodriguez, M. I. (1989). Delay of gratification in children. Science, 244(4907), 933-938.

Pyszczynski, T., Greenberg, J., Solomon, S., Arndt, J., & Schimel, J. (2004). Why Do People Need Self-Esteem? A Theoretical and Empirical Review. Psychological Bulletin, 130(3), 435-468.

Steel, P. (2007). The Nature of Procrastination: A Meta-Analytic and Theoretical Review of Quintessential Self-Regulatory Failure. Psychological Bulletin, 133(1), 65-94.

Stolarski, M., Fieulaine, N., & Zimbardo, P. G. (2018). Putting time in a wider perspective: The past, the present, and the future of time perspective theory. In V. Zeigler-Hill & Todd Shackelford (eds.), The SAGE Handbook of Personality and Individual Differences (pp. 592-628). Thousand Oakes, CA: SAGE.

Suddendorf, T., & Corballis, M. C. (2007). The evolution of foresight: What is mental time travel, and is it unique to humans? Behavioral and Brain Sciences, 30(3), 299-313.

Trope, Y., & Liberman, N. (2003). Temporal Construal. Psychological Review, 110(3), 403-421.

Tulving, E. (2002). Episodic memory: From mind to brain. Annual Review of Psychology, 53(1), 1-25.

Watts, T. W., Duncan, G. J., & Quan, H. (2018). Revisiting the marshmallow test: A conceptual replication investigating links between early delay of gratification and later outcomes. Psychological Science, 29(7), 1159-1177.

Zimbardo, P. G., & Boyd, J. N. (1999). Putting Time in Perspective: A Valid, Reliable Individual-Differences Metric. Journal of Personality and Social Psychology, 77(6), 1271-1288.