Stres traumatyczny w praktyce psychologii zdrowia i rehabilitacji

psychologia

Na seminarium zostaną omówione podstawowe badania z zakresu psychologii stresu traumatycznego oraz wytyczne dotyczące potraumatycznej pomocy psychologicznej. Szczególny nacisk zostanie położony na umiejscowienie problematyki stresu traumatycznego na szerszym tle badań nad stresem i radzeniem sobie. Ponadto, w sposób bardziej obszerny zostaną omówione reakcje organizmu na stres na poziomie biologicznym oraz mechanizmy wyjaśniające związek między stresem a zdrowiem somatycznym. Na zajęciach zostanie zaprezentowany także przegląd badań nad stresem traumatycznym w kontekście jego konsekwencji w zakresie zdrowia somatycznego. Omówiona zostanie problematyka pomocy psychologicznej osobom po doświadczeniu traumy.

Sylabus:

Wprowadzenie.

Podstawowe pojęcia: stres, stres traumatyczny, radzenie sobie ze stresem, reakcja potraumatyczna, zaburzenie po stresie traumatycznym.

Stres traumatyczny - definicja, rodzaje i rozpowszechnienie zdarzeń traumatycznych. Typologia doświadczeń traumatycznych.

Reakcja potraumatyczna.

Reakcja okołotraumatyczna. Konsekwencje stresu traumatycznego: ASD i PTSD. Rozpowszechnienie i metody diagnozowania ASD i PTSD.

Podatność na PTSD, czynniki ryzyka.

Stres traumatyczny a problemy ze zdrowiem fizycznym.

Pourazowe objawy somatoformiczne. Doświadczenia traumatyczne i choroby somatyczne – ścieżki zależności. Problem współwystępowania zaburzeń i zachowań niekorzystnych dla zdrowia. Konsekwencje somatyczne traumy: PTSD a choroby somatyczne. Konsekwencje somatyczne traumy w dzieciństwie.

Biologia reakcji stresowej i PTSD. Stres a odporność organizmu.

Mechanizmy psychiczne związane z rozwojem PTSD (przegląd wybranych poznawczych modeli teoretycznych).

Odporność psychiczna na traumę i rozwój potraumatyczny. Rola wsparcia społecznego i innych zasobów w procesie powrotu do zdrowia po doświadczeniach traumatycznych.

Problemy rodzinne i społeczne po doświadczeniu traumy. Sytuacja psychologiczna bliskich osób, które doświadczyły traumy.

Pierwsza pomoc psychologiczna osobom, które przeżyły traumę. Interwencje psychologiczne stosowane po doświadczeniach traumatycznych. Interwencja kryzysowa.

Terapie skoncentrowane na traumie, oparte na dowodach (evidence based): terapia przetwarzania poznawczego, przedłużona ekspozycja, EMDR.

Idea konfrontacji z traumą. Terapia przez pisanie a zdrowie.

Rozmowa motywująca.

Podsumowanie zajęć. Kolokwium.

Literatura do poszczególnych zajęć:

Dudek, B. (2003). Zaburzenie po stresie traumatycznym (Rozdział 3). Gdańsk: GWP.

Lis-Turlejska, M. (1998). Traumatyczny stres: Koncepcje i badania (Część I, Rozdział 1). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Lis-Turlejska, M. (2009). Zdarzenia traumatyczne – sposoby definiowania, pomiar i rozpowszechnienie. W: J. Strelau, B. Zawadzki, M. Kaczmarek (red.) Konsekwencje psychiczne traumy: uwarunkowania i terapia. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Popiel, A., Pragłowska, E. (2009). Psychopatologia reakcji na traumatyczne wydarzenia. W: J. Strelau, B. Zawadzki, M. Kaczmarek (red.) Konsekwencje psychiczne traumy: uwarunkowania i terapia. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Dragan, M. (2008). Doświadczenia traumatyczne a uzależnienie od alkoholu (Część II). Warszawa: Wydawnictwa UW.

Łuszczyńska-Cieślak, A. (1999). Konsekwencje somatyczne traumy seksualnej i fizycznej a psychopatologia. Nowiny Psychologiczne, 2, 5–22.

Senator, D. (2005). Wczesnodziecięca trauma relacyjna. Nowiny Psychologiczne, 1, 5-24.

Sapolsky, R. M. (2010). Dlaczego zebry nie mają wrzodów? Psychofizjologia stresu (Rozdziały 1 i 2). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Lis-Turlejska, M. (1998). Traumatyczny stres: Koncepcje i badania (Część I). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Borucka, A., Ostaszewski, K. (2008). Koncepcja resilience. Kluczowe pojęcia i wybrane zagadnienia. Medycyna Wieku Rozwojowego, 12, 587-597.

Łuszczyńska, A. (2006/2013). Wsparcie społeczne a stres traumatyczny. W: H. Sęk, R. Cieślak. Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Ogińska-Bulik, N, Juczyński, Z. (2010). Rozwój potraumatyczny - charakterystyka i pomiar. Psychiatria, 7, 129-142.

Literatura uzupełniająca:

Resick, P., Monson, C., Chard, K. (2019). Terapia przetwarzania poznawczego w zespole stresu pourazowego (PTSD). Kraków: Wyd. UJ.

Rothbaum, B., Foa, E., Hembree, E. (2018). Odzyskaj życie po traumie. Przedłużona ekspozycja w terapii PTSD. Gdańsk: GWP.

Wiedza i zrozumienie. Student:

- Definiuje takie pojęcia jak stres psychologiczny, stres traumatyczny, zdarzenie traumatyczne, trauma incydentalna, trauma złożona

- Wymienia kryteria diagnostyczne zaburzenia po stresie traumatycznym (PTSD)

- Wymienia czynniki ochronne i czynniki ryzyka rozwoju zaburzeń potraumatycznych

- Opisuje ścieżki wpływu doświadczeń traumatycznych na zdrowie somatyczne (pośrednią i bezpośrednią)

- Opisuje podstawowe założenia pierwszej pomocy psychologicznej oraz interwencji kryzysowej

- Wymienia metody diagnozowania objawów zaburzeń potraumatycznych

- Wymienia podstawowe rodzaje terapii skoncentrowanych na traumie i opisuje główne różnice pomiędzy nimi

Postawy. Student:

- Dostrzega problem zdrowotny, jakim są następstwa stresu traumatycznego oraz dyskutuje potrzebę psychologicznej pomocy ofiarom traumy

Umiejętności. Student:

- Identyfikuje objawy potraumatyczne w odniesieniu do kryteriów diagnostycznych w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych

- Uzasadnia rozpoznanie zaburzeń potraumatycznych

- Planuje i wyjaśnia rodzaj interwencji psychologicznej po zdarzeniu traumatycznym

Podstawą zaliczenia seminarium będzie uczestnictwo w zajęciach, ocena z kolokwium (60% oceny) oraz z pracy pisemnej (40% oceny). Dopuszczalne będą dwie nieobecności.