Nietzscheaniści i cykliści. Człowiek przełomu XIX i XX wieku wobec wyzwań kultury i cywilizacji

seminaria licencjackie

Student powinien orientować się w zakresie historii literatury polskiej do roku 1864 oraz mieć wiedzę z zakresu poetyki. Osiągnięcie efektów uczenia wspomoże uczestnictwo w zajęciach z historii literatury polskiej po 1864 roku lub zajęciach z literatury i kultury po 1864 roku, a także w wykładach monograficznych i konwersatoriach oferowanych przez Instytut Literatury Polskiej.

w sali

Seminarium licencjackie pomaga ugruntować bądź poszerzyć wiedzę z zakresu literatury i kultury drugiej połowy XIX wieku i początków XX wieku. Uzupełnia edukację w literaturze tego czasu o konteksty filozoficzno-antropologiczne oraz analogiczne zjawiska z literatury światowej. Seminarium umożliwia studentowi samodzielne przygotowanie do egzaminu licencjackiego (dyplomowego) oraz pisanie pracy licencjackiej z wybranej przez siebie tematyki pod opieką promotora. Zakres egzaminu dotyczy materiału omawianego podczas rocznego seminarium. Zakres materiałowy jest punktem wyjścia dla studentów, którzy przygotowują się do końcowego egzaminu licencjackiego. Zakres egzaminu wyznacza problematyka seminarium ze szczególnym uwzględnieniem wybranego przez studenta pola badawczego. Niezależnie od nachylenia tematycznego samego seminarium student może liczyć na wsparcie promotora w przygotowaniu pracy na wybrany temat.

Seminarium poświęcone będzie człowiekowi przełomu XIX i XX wieku, a konkretniej: sposobom bycia w świecie oraz wizjom człowieka i modelom uczestnictwa w życiu artystycznym i społecznym. Zwłaszcza ten trzeci aspekt będzie nas inspirował. Nietzscheanizm i cyklizm są tu zarówno realnymi zjawiskami z pogranicza filozofii życiowej, kreowanych postaw, modelowania kultury, wizji świata. Myśląc o literaturze i kulturze przełomu wieków, nie można zadowolić się krążeniem wyłącznie wokół jednego z tych zjawisk. Wbrew pozorom, nie zawsze są one biegunowo różne. Traktuję je jednocześnie jako metafory stosunku między twórcą a publicznością, uczestnictwa w przestrzeni społecznej (i artystycznej). W interesującym nas okresie to publiczność w znacznej mierze przejęła rolę mecenasa artysty nowoczesnego. To jej gust i potrzeby zaczęły „atakować”/modelować literaturę i sztukę. Nie wszystkim się to podobało, nie dla wszystkich było w takim samym sensie instruktywne. W trakcie dyskusji prześledzimy sobie różne warianty postaw artysty/pisarza/myśliciela wobec takich oto dylematów.

Najważniejszym celem seminarium licencjackiego jest przygotowanie studentów do pisania pracy dyplomowej. Nie oznacza to, by ich aktywność miała ograniczać się wyłącznie do poszukiwań lektur do własnego projektu. Nie oznacza to także, iż praca licencjacka musi wiązać się bezpośrednio z którymś z dyskutowanych tekstów bądź zagadnień. Podjęcie się samodzielnej pracy badawczej wymaga nie tylko znajomości listy lektur; wymaga też myślenia problemowego, kontekstu, poszukiwania własnego chwytu interpretacyjnego. Seminarium jest ćwiczeniem w lekturze tekstów i w dostrzeganiu w literaturze epoki takich zagadnień, które nie są jednostkowym dylematem, odosobnioną fiksacją, ale które dają się widzieć w przebiegach, budują sieci zależności między z pozoru odległymi od siebie ekspresjami, pozwalają nam dostrzec dialogi między tekstami. W trakcie seminarium studenci poznają metodologie prowadzenia badań literaturoznawczych i naukowy warsztat pracy badacza, zapoznają się z nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką seminariów, ze szczególnym uwzględnieniem tematyki bliskiej zagadnieniom omawianym w projektowanej pracy licencjackiej. Seminarium służy poszerzeniu wiedzy z zakresu literatury i kultury drugiej połowy XIX i początku XX wieku oraz doskonaleniu sprawności interpretacyjnej.

Seminarium przygotowuje do napisania pracy licencjackiej i egzaminu licencjackiego. Seminarium licencjackie kończy się egzaminem licencjackim, którego zakres obejmuje tematykę seminarium z uwzględnieniem indywidualnych studiów uczestnika seminarium nad konkretnym problemem badawczym. W trakcie uczestniczenia w seminarium studenci zapoznają się z proponowaną literaturą przedmiotu, poddają dyskusji teksty literackie lub filozoficzne/antropologiczne/historycznokulturowe, zapoznają się ze specyfiką zaproponowanej tematyki. Uczestnicy seminarium licencjackiego rozumieją zależności terminologiczne, kwalifikacyjne, umieją wskazać na kontekst historycznoliteracki omawianych zagadnień.

Równolegle przygotowują także poszczególne części wybranego z tematyki seminarium materiału badawczego, który prezentują podczas zajęć seminaryjnych (pod koniec drugiego semestru).

Uczestnicy seminarium przedstawiają pod koniec drugiego semestru wyniki swych poszukiwań i badań w formie autoreferatów, stanowiących punkt wyjścia do dyskusji uczestników zajęć. Autoreferaty winny stanowić prezentację myśli przewodniej i założeń badawczych (konspekt), ponadto skrótowo prezentować samodzielnie przygotowany fragment pracy licencjackiej, który następnie poddany jest dyskusji. Dzięki temu student ma możliwość wysłuchania formułowanych w czasie dyskusji uwag uczestników zajęć, ich wskazówek, dopowiedzeń, uzupełnień, podpowiedzi, sugestii. Dyskusja umożliwia studentowi uzyskanie potwierdzenia własnych spostrzeżeń, akceptacji własnej ścieżki badawczej, rozumienie i interpretację tekstów literackich, a także porządkuje umiejętność rozwijania wstępnych (często intuicyjnych) tez. Ponadto staje się dobrym fundamentem do zrozumienia ewentualnych pęknięć konstrukcji prezentacji, niekonsekwencji lub przeoczeń autorskich. Pomaga dopełnić i uspójnić projekt badawczy studenta. Dzięki możliwości słuchania autoreferatów wygłaszanych przez uczestników seminarium oraz uczestniczeniu w dyskusji przyszły licencjat ma możliwość poznania warsztatów badawczych i metod pracy innych studentów, co pozwala na ciągłą weryfikację własnej postawy i przyjętych przez siebie rozwiązań.

Uczestnictwo w seminarium – 60 godzin,

Przygotowanie się do zajęć oraz egzaminu licencjackiego i napisanie pracy licencjackiej: 190-240 godzin.

Razem: ok. 250-300 godzin = 10 ECTS.

Literatura na konkretne spotkania seminaryjne w bloku seminarium na 2020.

W ramach lektur ogólnych i pomocniczych:

A. Martuszewska, Poetyka polskiej powieści dojrzałego realizmu (1876-1895), Wrocław 1977.

Realiści, realizm, realność. W stulecie śmierci Bolesława Prusa, red. E. Paczoska, B. Szleszyński i D. M. Osiński, Warszawa 2013.

M. Głowiński, Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej, Kraków 1997.

M. Głowiński, Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej, Kraków 1997.

R. Nycz, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997.

R. Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości, Kraków 2001.

J. Franczak, Poszukiwanie realności. Światopogląd polskiej prozy modernistycznej, Kraków 2007.

Miniatura i mikrologia, pod red. A. Nawareckiego, Katowice 2000 (t. I), 2001 (t. II).

Miniatura i mikrologia literacka, pod red. A. Nawareckiego, przy współudziale B. Mytych, Katowice 2003, t. III.

E. Paczoska, Dojrzewanie, dojrzałość i niedojrzałość. Od Bolesława Prusa do Olgi Tokarczuk, Warszawa 2004.

K. Kłosińska, Ciało, pożądanie, ubranie. O wczesnych powieściach Gabrieli Zapolskiej, Kraków 1999.

G. Borkowska, Manifesty realistów i kryzys epickości [w:] «Lalka» i inne. Studia w stulecie polskiej powieści realistycznej, pod red. J. Bachórza i M. Głowińskiego, Warszawa 1992, s. 165-176.

H. Ratuszna, „Błysk obrazu”. Z zagadnień krótkich form narracyjnych w literaturze Młodej Polski, Toruń 2009.

Krótkie formy narracyjne w literaturze Młodej Polski. Nowela. Studia pod red. H. Ratusznej i R. Siomy, Toruń 2006.

R. Sheppard, Problematyka modernizmu europejskiego [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, pod red. i ze wstępem R. Nycza, Kraków 2004, s. 71-140.

M. P. Markowski, Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Kraków 2007.

Etnos i psyche w twórczości Marii Konopnickiej i Elizy Orzeszkowej, pod red. G. Marchwińskiego i D. M. Osińskiego, Warszawa 2012.

Etyka i literatura. Pisarze polscy lat 1863-1918 w poszukiwaniu wzorów życia i sztuki, red. E. Ihnatowicz i E. Paczoska, Warszawa 2006.

D. Sajewska. „Chore sztuki”. Choroba/tożsamość/dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, Kraków 2005.

E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010.

W. Gutowski, Mit-eros-sacrum. Sytuacje młodopolskie, Bydgoszcz 1999.

E. Ihnatowicz, Bohaterowie polskiej prozy współczesnej 1864-1918. Artyści, twórcy, Warszawa 1999.

M. Podraza-Kwiatkowska, Wolność i transcendencja. Studia i eseje o Młodej Polsce, Kraków 2001.

M. Popiel, Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Kraków 1999.

M. Stala, Pejzaż człowieka. Młodopolskie myśli i wyobrażenia o duszy, duchu i ciele, Kraków 1994.

Czasy rewolucji?, red. D. M. Osiński, D. P. Sech, Warszawa 2016.

Mity założycielskie w literaturze XIX wieku, red. S. Brzozowska, M. Dybizbański, Opole 2018.

Szkoła Główna. Kręgi wpływów, red. U. Kowalczuk, Ł. Książyk, Warszawa 2017.

Młoda Polska w najnowszych badaniach, pod red. E. Jakiela i T. Linknera, Gdańsk 2016.

Między przyrodoznawstwem a humanistyką. Przestrzenie kultury polskiego pozytywizmu, pod red. M. Glogera i T. Sobieraja, Warszawa 2016.

Historie literatury polskiej 1864–1914, red. naukowa U. Kowalczuk i Ł. Książyk, Warszawa 2015.

Po ukończeniu seminarium student:

1) wiedza:

- zna specyfikę tendencji literackich, konwencji artystycznych, kategorii estetycznych oraz zjawisk kulturowych charakterystycznych dla przemian światopoglądowo-literackich drugiej połowy XIX wieku)

- ma wiedzę na temat specyfiki i granic wybranych teorii antropologicznych i filozoficznych przełomu XIX i XX wieku

2) umiejętności:

- posiada umiejętność porównywania i krytycznej oceny różnych koncepcji

teoretycznych i metodologicznych, dotyczących zwłaszcza problematyki relacji między artystą i publicznością, kształtowania pola literackiego, odbioru;

- rozróżnia oraz analizuje zjawiska kulturowe i literackie charakterystyczne dla drugiej połowy XIX wieku w stopniu umożliwiającym mu podjęcie dalszych badań w tym obszarze problematyki na studiach II stopnia;

- posiada zdolność konstruowania dłuższej wypowiedzi ustnej w formie głosu w dyskusji oraz indywidualnej prezentacji;

- potrafi weryfikować poprawność własnych wypowiedzi poświęconych zagadnieniom historycznoliterackim, a także prezentacji uczestników seminarium.

3) kompetencje społeczne:

- samodzielnie gromadzi i wykorzystuje we własnych projektach badawczych informację naukową z zakresu historii literatury i kultury drugiej połowy XIX i początku XX wieku;

- docenia wagę odpowiedniego przygotowania do profesjonalnej dyskusji na temat historii literatury polskiej drugiej połowy XIX wieku;

- po skończonym cyklu seminaryjnym student potrafi ocenić poziom swej wiedzy;

- rozumie znaczenie i specyfikę badań nad literaturą i kulturą drugiej połowy XIX wieku;

- jest świadomy etycznego wymiaru badań naukowych oraz znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych;

- wykazuje motywację do zaangażowanego uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym.

- kontrola obecności (dwie dopuszczalne nieobecności w semestrze);

- ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć oraz aktywność).

Praca licencjacka sprawdza efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności:

- orientacji w dziedzinie, której dotyczy praca;

- poprawnego posługiwania się terminologią właściwą dla wybranego obszaru badań;

- formułowania rozwiniętej, spójnej, logicznej, poprawnej językowo wypowiedzi pisemnej;

- zbierania materiałów badawczych potrzebnych do pracy, rozpoznawania stanu badań nad podjętym zagadnieniem;

- samodzielnego selekcjonowania i analizowania zebranego materiału;

- sporządzania przypisów i bibliografii.

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć.