Literatura dziecięca – wersja dla dorosłych

obowiązkowe

Zajęcia odbywać się będą na platformie Zoom. Od studentki/studenta wymaga się udziału w zajęciach z wykorzystaniem mikrofonu i kamery.

Przydatne (ale nie niezbędne) będą:

– ogólna orientacja w podstawowych zagadnieniach teoretycznych dotyczących literatury dziecięcej (w tym baśni);

– uczestnictwo w kursie „Literatura dla dzieci i młodzieży”, seminarium magisterskim „Literatura dla dzieci i młodzieży - nurty, konwencje, tematy” lub licencjackim „Literatura dziecięca i młodzieżowa. Teorie – metody badań – interpretacje” oraz w innych konwersatoriach wydziałowych / zajęciach ogólnouniwersyteckich dotyczących literatury/kultury dziecięcej, młodzieżowej i popularnej, baśni, baśniowości i fantastyki;

– znajomość języka angielskiego na poziomie umożliwiającym krytyczną

lekturę tekstów literackich i opracowań.

zdalnie

Konwersatorium dotyczy relacji między literaturą dziecięcą i twórczością uniwersalną (nie tylko literacką) oraz możliwości dorosłej lektury utworów dla młodych czytelników i czytelniczek. Kontekst stanowią kulturowe wyobrażenia na temat tekstów dziecięcych i biografii ich autorów.

Studenci i studentki poznają klasyczne teksty literatury dziecięcej (utwory Lewisa Carrolla, L. Franka Bauma i J. M. Barriego) oraz nawiązujące do nich postmodernistyczne utwory dla dorosłych, jak również współczesne metodologie badania i modele lektury dzieł dla młodych.

Uczestnicy i uczestniczki konwersatorium uczą się dostrzegać cechy swoiste literatury dziecięcej i badać tę literaturę za pomocą różnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych oraz poznają sposoby, za pomocą których współczesne utwory modyfikują teksty klasyczne i polemizują z obecnymi w nich konstruktami dziecka i dzieciństwa.

Zajęcia odbywać się będą na platformie Zoom. Od studentki/studenta wymaga się udziału w zajęciach z wykorzystaniem mikrofonu i kamery.

Konwersatorium prezentuje różnego rodzaju nawiązania do klasyki literatury dziecięcej pojawiające się w twórczości uniwersalnej (nie tylko literackiej) oraz możliwości dorosłej lektury utworów dla młodych czytelników i czytelniczek. Kontekst stanowią kulturowe wyobrażenia na temat tekstów dziecięcych i biografii ich autorów. Literatura dziecięca jest traktowana jako narracja o tym, jak dorośli wyobrażają sobie dziecko i dzieciństwo orz twórczość dla młodych czytelników i czytelniczek, a także z jakimi konstruktami społecznymi/kulturowymi powiązane są te wyobrażenia w kulturowym imaginarium.

Zajęcia podzielone są na bloki tematyczne: wstępny (teoretyczny) oraz cztery zasadnicze, w ramach których omówione zostaną zarówno klasyczne teksty literatury dziecięcej (L. Carrolla, L.F. Bauma, J.M. Barriego), jak i odwołujące się do nich utwory dla dorosłych.

Poddane analizie zostaną takie kwestie, jak intertekstualne oraz transtekstualne relacje między utworami reprezentującymi każdą z tych grup, strategie służące tworzeniu renarracji, sequeli, prequeli itp. tekstów klasycznych oraz przyświecające takim praktykom motywacje ideologiczne.

Szczególna uwaga zostanie zwrócona na stosunek tekstów nowych do wizji dziecka i dzieciństwa zawartych w dziełach klasycznych oraz na możliwość odczytania klasyki literatury dziecięcej w sposób dorosły (m.in. takie metodologie jak postkolonializm, krytyka feministyczna, studia nad dzieckiem i dzieciństwem). Rozważaniom na temat tekstów literackich towarzyszyć będą opracowania reprezentujące różne metodologie badań humanistycznych.

Przywoływane będą nie tylko utwory literackie, lecz także nawiązujące do omawianych utworów literackich filmy, seriale, gry komputerowe itp., obrazujące zasięg i różnorodność zjawisk analizowanych podczas konwersatorium.

UWAGA!

* NIEKTÓRE POZYCJE SĄ NIEOBOWIĄZKOWE (TAKŻE OPRACOWANIA) LUB MOŻLIWE DO OPRACOWANIA W RAMACH PROJEKTU ZALICZENIOWEGO;

* PROPONOWANY SPIS MOŻE ULEC ZMIANIE, a lista lektur może zostać skorygowana na potrzeby nauki zdalnej w porozumieniu ze studentkami/studentami.

Teksty kultury

a) Klasyczne

L. Carroll, Przygody Alicji w Krainie Czarów; O tym, co Alicja odkryła po drugiej stronie lustra, tłum. M. Słomczyński, wyd. dowolne;

L. F. Baum, Czarnoksiężnik ze Szmaragdowego Grodu, przeł. S. Wortman, wyd. dowolne;

J. M. Barrie, Piotruś Pan i Wendy, przeł. M. Rusinek, wyd. dowolne;

J. M. Barrie, Piotruś Pan w Ogrodach Kensingtońskich, przeł. A. Wieczorkiewicz, Poznań 2018;

J. M. Barrie, Piotruś Pan, czyli chłopiec, który nie chciał dorosnąć, przeł. A. Brzózka, Wrocław 2010.

b) Oryginalne wersje językowe z opracowaniem krytycznym

The Annotated Alice: 150th Deluxe Edition, red. M. Gardner, rozsz. i popr. M. Burstein, New York, NY – London 2015;

The Annotated Wizard of Oz: Centennial Edition, red., wstęp i przyp. M. P. Hearn, przedm. M. Gardner, New York, NY – London 2000;

The Annotated Peter Pan: The Centennial Edition, red., wstęp i przyp. M. Tatar, W. W. Norton and Company, New York, NY – London 2011.

c) Adaptacje, renarracje itd. (przykładowo)

T. Burton (reż), Alicja w Krainie Czarów, 2010;

American McGee’s Alice, prod. Rouge Entertainment – Electronic Arts, USA 2000;

A. Sapkowski, Złote popołudnie, wyd. dowolne;

P. J. Farmer, Gdzie wasze ciała porzucone, przeł. P. W. Cholewa, wyd. dowolne (fragmenty);

M. Benjamin, Alicja w krainie rzeczywistości, tłum. I. Kołodziej, M. Rei, Warszawa 2010 (fragmenty);

J. Švankmajer (reż.), Coś z Alicji, 1988;

G. Millar (reż.), Dziecko z marzeń, Wielka Brytania 1985;

A. Carter, Alicja w Pradze, czyli gabinet osobliwości, [w:] A. Carter, Czarna Wenus, tłum. A. Ambros, Warszawa 2000;

M. Meyer, Bez serca, przeł. B. Kardel-Piątkowska, Papierowy Księżyc, Słupsk 2017;

G. Maguire, After Alice, William Morrow, New York, NY 2015 (fragmenty);

V. Fleming, G. Cukor, M. LeRoy, N. Taurog, K. Vidor, scen. N. Langley, F. Ryerson, A. E. Wool (reż.), Czarnoksiężnik z Oz, 1939;

S. Raimi (reż). Oz Wielki i Potężny, 2013;

G. Maguire, Wicked. Życie i czasy Złej Czarownicy z Zachodu, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Kraków 2010;

S. Rushdie, Na aukcji rubinowych pantofelków, [w:] tenże, Wschód, Zachód, przeł. M. Gramkowa, Poznań 1997;

N. Willing (reż.), Blaszany bohater, 2007;

[R.] Loisel, Piotruś Pan, przeł. M. Mosiewicz, Warszawa 2014;

G. McCaughrean, Piotruś Pan w czerwieni, tłum. M. Rusinek, wyd. dowolne;

M. Forster (reż.), Marzyciel, 2004;

R. Wright (reż.), Piotruś. Wyprawa do Nibylandii, USA 2015;

R. Bennett, (reż.), Zagubieni chłopcy, 1978;

J. Ćwiek, Chłopcy, wyd. dowolne.

Opracowania

a) Ogólne

A. Czabanowska-Wróbel, [Ta dziwna] instytucja zwana literaturą dla dzieci. Historia literatury dla dzieci w perspektywie kulturowej, „Teksty Drugie” 2013, nr 5;

C. Beauvais, The Mighty Child: Time and Power in Children’s Literature, Amsterdam – Philadelphia, PA 2015 (fragmenty);

Aleksandra Wieczorkiewicz, „Złoty wiek”: oddalenia, przekroje. 80 lat anglosaskiej klasyki dla dzieci i 150 lat jej przekładów na język polski w trzech makroperspektywach, „Forum Poetyki” 2017, nr 10;

J. Sztachelska, „Dziwność” dziecka (rzecz o imaginarium społecznym), [w:] Children Studies jako perspektywa interpretacyjna. Studia i szkice, red. J. Sztechelska, K. Szymborska, Białystok 2014;

Keywords for Children’s Literature, red. Ph. Nel, L. Paul,, New York, NY 2011 (fragmenty);

M. Nikolajeva, Power, Voice and Subjectivity in Literature for Young Readers, New York, NY – London 2010;

Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem, oprac. M.J. Kehily, przeł. M. Kościelniak, Kraków 2008 (wybrane fragmenty);

Zapomniane/zapamiętane: dziecięce lektury czytane po latach. Studia przypadków, red. E. Ihnatowicz, Warszawa 2014 (fragmenty).

M. Nikokajeva, Beyond Happily Ever After: The Aesthetic Dilemma of Multivolume Fiction for Children, [w:] Textual Transformations in Children’s Literature:

Adaptations, Translations, Reconsiderations, red. B. Lefebvre, Routledge, New York, NY – London 2013.

b) Alicja w Krainie Czarów

Aspects of Alice: Lewis Carroll's Dreamchild as Seen through the Critics’ Looking-Glasses, 1865–1971, red. R. Phillips, New York, NY 1971 (fragmenty);

J. Hartwig-Sosnowska, Wyobraźnia bez granic, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1987 (fragmenty);

J. Susina, The Place of Lewis Carroll in Children’s Literature, New York, NY – London 2010 (fragmenty);

M. Jakubowska, Alicja w krainie słów i obrazów, [w:] Literatura prze-pisana. Od Hamleta do slashu, red. A. Izdebska, D. Szajnert, Łódź 2015;

P. Klessa, Uśmiech kota z Cheshire. O tożsamości Lewisa Carrolla, [w:] Twórca – dzieło – badacz. Między dyscyplinami humanistyki, red. E. Januszek, M. Jarząbek, M. Kobielska, Kraków 2013;

W. Brooker, Alice’s Adventures: Lewis Carroll in Popular Culture, Continuum, New York, NY – London 2004 (fragmenty);

W. Kostecka, Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką, Warszawa 2014 (fragmenty);

K. Slany, Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana, Kraków 2016 (fragmenty).

c) Czarnoksiężnik z Krainy Oz

J. H. Budzik, Filmowe cuda i sztuczki magiczne. Szkice z archeologii kina, Katowice 2015 (fragmenty);

J. Deszcz-Tryhubczak, A Writer on the Yellow Brick Road: Salman Rushdie's Ozian Inspirations, [w:] Twice-Told Children’s Tales: The Influence of Childhood Reading on Writers for Adults, red. B. Greenway, New York, NY – London 2005;

J. Krakowska, Nie jesteśmy w Kansas, czyli geje tłumaczą nam świat, „Dialog” 2018, nr 10;

M. Rogoż, Cykl o krainie Oz Lymana Franka Bauma na polskim rynku wydawniczym (1962–2010), „Rocznik Bibliograficzno-Prasoznawczy” 2013, nr 5;

The Universe of Oz: Essays on Baum’s Series and Its Progeny, red. K. K. Durand, M. K. Leigh, Jefferson, NC – London 2010 (fragmenty);

L. Frank Baum’s World of Oz: A Classic Series at 100, red. S. Rahn, Lanham, MD – Oxford 2003 (fragmenty);

M. Freeman, Intertexts, Transtexts and Paratexts: Following the Yellow Brick Roads of Fin-de-siècle Children’s Fiction, „Kultura Popularna” 2016, nr 1.

d) Piotruś Pan

Aleksandra Wieczorkiewicz, Piotruś Pan w Ogrodach Kensingtońskich Jamesa Matthew Berriego. Kontekst – interpretacja – przekład, Wydawnictwo KUL, Lublin 2018 (fragmenty);

F. M. Cataluccio, Niedojrzałość. Choroba naszych czasów, przeł. S. Kasprzysiak, Kraków 2006 (fragmenty);

J. M. Barrie’s Peter Pan In and Out of Time: A Children’s Classic at 100, red. D. R. White, A. C. Tarr, Lanham, MD – Toronto – Oxford 2006 (fragmenty);.

J. Rose, The Case of Peter Pan, or the Impossibility of Children’s Fiction, Philadelphia 1993 (fragmenty);

K. Stirling, Peter Pan’s Shadows in the Literary Imagination, New York, NY – London 2012 (fragmenty);

M. Kempna-Pieniążek, W stronę Nibylandii – Marzyciel, [w:] taż, Dziwniejsze niż fikcja. Rola wyobraźni w filmach Marca Forstera, Katowice 2012;

Second Star to the Right: Peter Pan in the Popular Imagination, red. A. B. Kavey, L. D. Friedman, New Brunswick, NJ – London 2009 (fragmenty);

J. Hartwig-Sosnowska, Wyobraźnia bez granic, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1987 (fragmenty);

K. Szymborska, „Potłuczone kawałeczki nieśmiertelności” w Przygodach Piotrusia Pana J. M. Barriego, „Filoteknos” 2013/2014, t. 4;

K. Slany, Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana, Kraków 2016 (fragmenty).

Po ukończeniu przedmiotu student/studentka:

1) w zakresie wiedzy:

– zna koncepcje dotyczące definiowania literatury dziecięcej, literatury dla dorosłych oraz baśni;

– rozpoznaje najważniejsze konwencje i tematy literatury dziecięcej;

– rozpoznaje rozmaite konstrukty dziecka i dzieciństwa obecne w literaturze dziecięcej;

– zna teoretycznoliterackie koncepcje opisujące sposoby, za pomocą których współczesne utwory dla dorosłych nawiązują do klasycznych tekstów literatury dziecięcej;

– dostrzega kulturową wartość współczesnych utworów dla dorosłych nawiązujących do klasycznych tekstów literatury dziecięcej;

– zna zjawiska literackie obecne w klasycznych tekstach literatury dziecięcej i w nawiązujących do nich współczesnych utworach dla dorosłych;

– zna wybrane narzędzia polskiej i zachodniej metodologii badań nad literaturą dziecięcą;

– zna i rozumie:

* specjalistyczną terminologię literaturoznawczą związaną z problematyką nowoczesności oraz w stopniu pogłębionym metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad literaturą XIX, XX i XXI wieku;

* powiązania filologii polskiej z innymi dziedzinami humanistyki podejmującymi refleksję nad procesami modernizacyjnymi w kulturze;

* metodologiczne podstawy badania przemian funkcji literatury jako odpowiedzi na wyzwania współczesności;

* kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii na temat przemian zachodzących w kulturze XIX, XX i XXI wieku;

* stan badań nad aspektami literatury wchodzącymi w zakres własnych badań szczegółowych prowadzonych przez studenta/studentkę;

*relacje między literaturą XIX, XX i XXI wieku a rozwijającymi się równolegle teoriami literatury, filozofią, socjologią, psychologią, psychoanalizą etc.;

* dynamikę zjawisk literackich i kulturowych przebiegających na zasadzie rewolucji artystycznych, przełomów, zwrotów etc.;

* rolę refleksji z zakresu historii filozofii, psychologii i psychoanalizy, socjologii, kulturoznawstwa, historii sztuki, historii czytelnictwa i historii politycznej w procesie analizy historycznoliterackiej;

* dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego.

2) w zakresie umiejętności:

– potrafi analizować i interpretować klasyczne teksty literatury dziecięcej w sposób wykraczający poza ich stereotypowe odczytania;

– dostrzega w literaturze dziecięcej elementy świadczące zarówno o jej „dziecięcości”, jak i jej „dorosłości” pod względem tematów i motywów;

– rozpoznaje, nazywa i analizuje zjawiska literackie i tendencje obecne w klasycznych tekstach literatury dziecięcej i w nawiązujących do nich utworach dla dorosłych;

– potrafi analizować i interpretować współczesne utwory dla dorosłych nawiązujące do klasycznych tekstów literatury dziecięcej za pomocą rozmaitych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych, z uwzględnieniem kontekstów kulturowych i ze świadomością ich specyfiki oraz stosunku do tradycji;

– potrafi:

* integrować wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych oraz efektywnie ją wykorzystywać w analizie historycznych i kulturowych uwarunkowań literatury XIX, XX i XXI wieku;

* wykorzystać zdobytą wiedzę historycznoliteracką, teoretycznoliteracką i komparatystyczną do identyfikowania luk w stanie badań oraz prowadzenia badań własnych nad twórczością wybranych pisarzy, funkcjonowaniem środowisk i formacji artystycznych, zjawiskami szczegółowymi z zakresu poetyki historycznej i teoretycznej, etc.;

* prowadzić analizę utworów literackich, właściwie identyfikując podejmowane w nich wzorce gatunkowe, narracyjne, wersyfikacyjne etc. oraz wysuwając uargumentowane hipotezy w sytuacji naruszania tych wzorców przez utwór;

* stosować narzędzia interpretacji literatury z uwzględnieniem specyfiki dzieła, swoistości życia literackiego i zróżnicowania publiczności literackiej;

* posługiwać się wybranym paradygmatem literaturoznawczym w celu analizy utworów literackich lub rozwiązywania problemów teoretycznych dotyczących procesu historycznoliterackiego, poetyki, relacji między literaturą a życiem społecznym, filozofią, innymi sztukami etc.;

* w zaangażowany i krytyczny sposób poruszać się wśród podstawowych znaków, pojęć i kategorii kultury współczesnej (polskiej i europejskiej);

* trafnie włączać zastane stanowiska teoretycznoliterackie i ustalenia historycznoliterackie do własnej argumentacji naukowej oraz posługiwać się poczynionymi ustaleniami analitycznymi w celu dyskusji ze stanem badań;

* w dyskusji dotyczącej dzieła literackiego dobierać argumentację uwzględniającą sytuację społeczno-polityczną, środowiskową i kulturową, w której to dzieło powstało;

* napisać pracę zaliczeniową, której celem jest analiza i interpretacja wybranego tekstu literackiego napisanego w XX lub XXI w.;

* czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy oraz teksty o charakterze naukowym i wysnute z nich wnioski wykorzystywać we własnej pracy badawczej;

* krytycznie spojrzeć na proces historycznoliteracki i właściwie usytuować w nim różne zjawiska społeczno-kulturowe;

* formułować problemy badawcze, dobierać adekwatne metody, narzędzia badawcze i techniki pracy nad tekstem;

* prezentować własne pomysły, wątpliwości i sugestie, popierać ich rozbudowaną argumentacją w kontekście wybranych perspektyw teoretycznych i przyjętej metodologii;

* samodzielnie dokonywać analizy filologicznej tekstów pisanych i mówionych, stosując oryginalne podejścia, korzystając z literatury przedmiotu;

* uzupełniać własną wiedzę;

3) w zakresie kompetencji społecznych

– dostrzega wartość literatury dziecięcej i jej związek z z modami i trendami we współczesnej literaturze i kulturze;

– wykorzystuje wyniesioną z zajęć wiedzę w praktyce dydaktycznej, działalności naukowej i artystycznej itp.;

– jest przygotowany/przygotowana do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej;

– ma przekonanie o wadze profesjonalnej wiedzy na temat literatury dziecięcej;

– jest gotowy/gotowa do:

* aktywnego i twórczego uczestnictwa w bieżącym życiu literackim i aktualnych wydarzeniach kulturalnych;

* wyrażania zrozumienia dla skomplikowanych relacji literatura — polityka, literatura — historia zapisanych w tekstach literatury nowoczesnej;

* wzięcia czynnego udziału w procesie budowania dialogu pomiędzy różnymi literaturami i kulturami, kształtować w ten sposób zmysł otwartości, stymulując rozwój tego rodzaju postaw wśród innych członków swojego środowiska;

* ciągłego dokształcania się i rozwoju;

* docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych.

1) ocena ciągła – bieżące przygotowanie do zajęć i udział w dyskusji

2) projekt studencki – obowiązkowe przygotowanie a) prezentacji lub b) artykułu (popularno)naukowego

a) prezentacja dotyczyć ma wybranego (przez studenta/studentkę) tekstu kultury dla dorosłych nawiązującego do któregoś z klasycznych utworów dziecięcych omawianych na zajęciach – może to być adaptacja, renarracja, prequel, sequel itd. w formie utworu literackiego, filmu, serialu, gry wideo itd. (ew. kilka krótszych tekstów). Prezentacja jest przesyłana w przed zakończeniem określonego bloku tematycznego (najlepiej po pierwszym lub po drugim spotkaniu w bloku).

b) artykuł (popularno)naukowy dotyczyć ma wybranego (przez studenta/studentkę) tekstu kultury dla dorosłych nawiązującego do któregoś z klasycznych utworów dziecięcych omawianych na zajęciach – może to być adaptacja, renarracja, prequel, sequel itd. w formie utworu literackiego, filmu, serialu, gry wideo itd. (ew. kilka krótszych tekstów). Po konsultacji tekstu z prowadzącym artykuł zostaje przez studenta/studentkę zgłoszony do publikacji w wybranym czasopiśmie (popularno)naukowym. W przypadku wyboru tej opcji, jeśli artykuł będzie mieć wysoki poziom, ocena końcowa może zostać podwyższona o 0,5 lub 1.

3) kontrola obecności; dopuszczalne są dwie nieobecności na spotkaniach online w semestrze; powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności i przygotowanie projektu gwarantują ocenę dostateczną.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie projektu oraz udział w dyskusji na co najmniej trojgu zajęciach gwarantują ocenę dostateczną plus.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie projektu oraz udział w dyskusji podczas co najmniej sześciorga zajęć gwarantują ocenę dobrą.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie projektu oraz udział w dyskusji podczas dziewięciorga zajęć gwarantują ocenę dobrą z plusem.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie projektu oraz udział w dyskusji podczas (niemal) wszystkich zajęć gwarantują ocenę bardzo dobrą (a w wypadkach szczególnego zaangażowania – celującą).

7 ECTS to 175-210 godz. Oznacza to 30 uczestnictwa w zajęciach i 145–180 pracy własnej studenta/studentki.

–