Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o Czechosłowacji, ale nie macie kogo zapytać (2)

ogólnouniwersyteckie

Ponieważ w roku akademickim 2019/2020 (nie tylko z powodu pandemii) potencjał tego przedmiotu nie został wyczerpany, proponuję jego kontynuację.

Przedmiot ma za zadanie zaprezentowanie rudymentarnych zagadnień, wokół których kształtuje się tożsamość Czechów. Będzie próbą przybliżenia ich mentalności, ukazania skomplikowanej historii na tle panujących w Polsce stereotypów o naszych południowych sąsiadach. Pomimo, że poszczególne zajęcia (szczególnie w pierwszej części cyklu) są ujęte w układzie historycznym, to skupimy się nie na samych wydarzeniach, tylko na ich sproblematyzowaniu i ukazaniu ich szerokiego kontekstu społecznego.

Stosunek Polaków do Czechów i Czechów do Polaków ilustrują losy dwóch emigracyjnych periodyków polskiej „Kultury” (Instytut Literacki przenosi się do Maisons Laffitte pod Paryżem w 1947 roku) i czeskiego „Svědectví” (redakcja czasopisma została przeniesiona z Nowego Jorku do Paryża pod koniec lat pięćdziesiątych). Oba starały się odegrać w emigracyjnej historii swoich krajów podobną, polityczną i kulturalną rolę. Oba walczyły (każdy dla swojego kraju) o podobne wartości. Siedziby obu periodyków znajdowały się w Paryżu. Pomimo to ich wzajemne kontakty właściwie nie istniały.

Stan obojętności a czasami nawet poczucia wyższości wobec sąsiadów zza naszej południowej granicy trwa do dziś. Wraz z nim narasta wiele stereotypów, a w konsekwencji i nieporozumień kulturowych. Celem zajęć jest przybliżenie kluczowych problemów, wobec których kształtowała się nowoczesna czeska tożsamość, a tym samym rozprawienie się ze stereotypowym myśleniem o społeczeństwie czechosłowackim/czeskim.

Pomimo, że Czesi i Polacy graniczą ze sobą to w przebiegu historii, szczególnie w XX wieku, najczęściej nie byli zwróceni ku sobie; ani po to, aby się bić ani po to, aby sobie pomagać. Konflikt o Śląsk Cieszyński zakończył się rozejmem po dziewięciu dniach walk, sporne ze Słowacją Spisz i Orawa zostały przyznane Czechosłowacji w konsekwencji arbitrażu mocarstw, nie zaś w drodze wcześniej planowanego plebiscytu, po konferencji w Monachium rząd Czechosłowacji przyjął ultimatum w sprawie ustępstw terytorialnych na rzecz Polski (30 września 1938 roku), natomiast wkroczenie drugiej Armii Wojska Polskiego do Czechosłowacji w sierpniu 1968 roku było konsekwencją przynależności Polskich Sił Zbrojnych do Układu Warszawskiego. Z drugiej jednak strony, oba narody nigdy nie były zwrócone do siebie plecami. Zawsze w jakiś sposób wspólne, bądź podobne losy kazały Czechom i Polakom spoglądać na siebie nawzajem, tak jakby stali do siebie bokiem. W takiej pozycji nie można się kochać, ale też nie można się nienawidzić.

Stosunek Polaków do Czechów i Czechów do Polaków ilustrują losy dwóch emigracyjnych periodyków polskiej „Kultury” (Instytut Literacki przenosi się do Maisons Laffitte pod Paryżem w 1947 roku) i czeskiego „Svědectví” (redakcja czasopisma została przeniesiona z Nowego Jorku do Paryża pod koniec lat pięćdziesiątych). Oba starały się odegrać w emigracyjnej historii swoich krajów podobną, polityczną i kulturalną rolę. Oba walczyły (każdy dla swojego kraju) o podobne wartości. Siedziby obu periodyków znajdowały się w Paryżu. Pomimo to ich wzajemne kontakty właściwie nie istniały.

Stan obojętności a czasami nawet poczucia wyższości wobec sąsiadów zza naszej południowej granicy trwa do dziś. Wraz z nim narasta wiele stereotypów, a w konsekwencji i nieporozumień kulturowych. Celem zajęć jest przybliżenie kluczowych problemów, wobec których kształtowała się nowoczesna czeska tożsamość, a tym samym rozprawienie się ze stereotypowym myśleniem o społeczeństwie czechosłowackim/czeskim.

Podczas zajęć będziemy zajmować się przede wszystkim XX-wieczną czechosłowacką/czeską kulturą, będziemy rozmawiali o wydarzeniach i postaciach, które uznaje się za przełomowe dla czechosłowackiej/czeskiej historii, ale istotnym punktem odniesienie pozostanie refleksja nad tym, jak we współczesnej kulturze funkcjonują obrazy przeszłości, które wydarzenia i w jaki sposób są dziś mitologizowane oraz dlaczego właśnie te a nie inne. Przedmiotem naszej refleksji pozostaną przede wszystkim teksty literackie oraz utwory audiowizualne.

Wybrana literatura:

Denemarková Radka, Pieniądze od Hitlera, Wrocław 2008.

Dietl Jiří , Szpital na peryferiach, przeł. Ewa Pankiewicz, Wydawnictwao łódzkie, Łódź 1991.

Fuks Ladislav, Palacz zwłok, Kraków 1979.

Fuks Ladislav, Pan Theodor Mundstock, Warszawa 1966.

Hájíček Jiří, Rybia krew, Wrocław 2015

Hašek Jaroslav, Przygody dobrego wojaka Szwejka, Warszawa 1955 i wydania następne.

Havel Václav, Czeski los? „Literatura na Świecie” 1990, nr 9

Havel Václav, Teatr, Bydgoszcz 1991.

Hrabal Bohumil, Lekcje tańca dla starszych i zaawansowanych, przeł. Andrzej Czcibor-Piotrowski, Warszawa 1991.

Hrabal Bohumil, Pociągi pod specjalnym nadzorem, Warszawa 1986 i wydania następne.

Kaczorowski Aleksander, Havel. Zemsta bezsilnych, Wołowiec 2014

Krawczyk Andrzej, Praska wiosna 1968, Warszawa 1998.

Kroutvor Josef, Europa Środkowa: anegdota i historia, Izabelin 1998.

Kundera Milan, Fortepian Chopina. „Literatura na świecie” 1990, nr 9.

Kundera Milan, Czeski los, „Literatura na Świecie” 1990, nr 9.

Kundera Milan, Dwa wywiady z Milanem Kunderą. „Kultura niezależna” 1987, nr 27.

Kundera Milan, Mała lekcja historii, „Zeszyty literackie” 1985, nr 11.

Kundera Milan, Zachód porwany albo tragedia Europy środkowej. „Zeszyty literackie” 1984, nr 5.

Kundera Milan, Żart, Warszawa 1991 i wydania następne.

Kundera Milan, Życie jest gdzie indziej, Warszawa 1988 i wydania następne.

Pamięć wypędzonych. Grass, Beneš i środkowoeuropejskie rozrachunki, wyb. Piotr Buras, Piotr Majewski, Biblioteka Więzi, Warszawa 2003.

Patočka Jan, Kim są czesi?, przeł. Jacek Baluch, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 1997.

Pavel Kohout, Kacica, przeł. Józef Waczków, Muza, Warszawa 19995.

Škvorecký Josef, Tchórze, Katowice 1964 i wydania następne.

Surosz Mariusz, Ach, te Czeszki, Wołowiec 2015.

Surosz Mariusz, Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów, Wołowiec 2010.

Szczygieł Mariusz, Gottland, Wołowiec 2006.

Szczygieł Mariusz, Zrób sobie raj, Wołowiec 2010.

Tomaszewski Jerzy, Czechosłowacja, Warszawa 1997.

Topol Joachym, Siostra, przeł. Leszek Engelking, WAB, Warszawa 2002.

Tučková Kateřina, Wypędzenie Gerty Schnirch, Wrocław 2019.

Weil Jiří, Życie z gwiazdą, Warszawa 1965.

Filmy i seriale:

Czarny Piotruś/Miłość blondynki, reż. M. Formnan

Czeski sen, reż. V. Klusák, F. Remunda

Daleko od okna reż. J. J. Kolski

Intymne oświetlenie, reż. I. Passer

Musimy sobie pomagać ,reż. J. Hřebejk

Pociągi pod specjalnym nadzorem, reż. J. Menzel

Pod jednym dachem, reż. F. Filip

Samotni, reż. D. Ondřiček

Szpital na peryferiach, reż. J. Dudek

Ucho, reż. K. Kachyna

WIEDZA

Student będzie potrafił:

- wymienić i opisać kluczowe zjawiska czechosłowackiej/czeskiej kultury XX wieku,

- wymienić i scharakteryzować zasadnicze postaci czechosłowackiej/czeskiej wyobraźni społecznej,

- wyjaśnić mechanizmy funkcjonowania wybranych zjawisk kultury czechosłowackiej/czeskiej XX wieku,

- zidentyfikować funkcjonujące w polskiej kulturze stereotypy dotyczące Czechów,

- wskazać na relacje między wybranymi tekstami kultury a kontekstem historycznym, w którym powstały,

- interpretować zjawiska współczesnego życia społecznego i politycznego w Czechach w kontekście sytuacji w regionie.

UMIEJĘTNOŚCI

Student będzie potrafił

- dokonać analizy wybranych zjawisk czechosłowackiej/czeskiej kultury XX wieku,

- dokonać interpretacji mechanizmów determinujących funkcjonowanie czechosłowackiej/czeskiej kultury XX wieku.

POSTAWY

Student będzie potrafił

- rozumieć i krytycznie odnosić się do stereotypów dotyczących czechosłowackiej/czeskiej kultury.

Wdrażana będzie praca w grupie, rozwijane umiejętności analizy i interpretacji tekstów teoretycznych i interpretacji materiału źródłowego. Dyskusja na zajęciach ma prowadzić do lepszego zrozumienia mechanizmów kulturowych czechosłowackiej/czeskiej społeczności XX wieku.

Bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność podczas dyskusji (przygotowanie prezentacji na zadany temat) (25%).

Esej zaliczeniowy (75%).

Obecność na zajęciach. Możliwe dwie nieobecności w semestrze.

Brak