Grafetyka i grafemika

obowiązkowe

w sali

Zajęcia mają na celu: 1. ukazanie lingwistycznej charakterystyki pisma oraz czynności pisania i czytania w aspekcie psycholingwistycznym; 2. przedstawienie powiązań między mową a pismem - ich charakterystyka i opis - ma stanowić przygotowanie do późniejszego omawiania zaburzeń związanych z czytaniem i pisaniem.

Celem zajęć jest zaprezentowanie studentowi wybranych zagadnień z zakresu grafetyki oraz grafemiki. Podczas zajęć przedstawiona zostanie wiedza dotycząca charakterystyki kodu graficznego, relacji łączących mowę z pismem (związek płaszczyzn fonicznej i graficznej), przebiegu czynności czytania i pisania (w normie i zaburzeniach).

Podbudowa teoretyczna będzie stanowić podstawę dla kształcenia umiejętności praktycznych związanych z wyborem ćwiczeń i selekcją materiałów przydatnych w pracy logopedy. Zajęcia są również wprowadzeniem i przygotowaniem do przedmiotu "Dysleksja rozwojowa".

Literatura podstawowa:

- Awramiuk E., 2006, Lingwistyczne podstawy początkowej nauki czytania i pisania po polsku, Białystok.

- Awramiuk, E. (2013). Invented spelling jako obiekt badań, "Edukacja", 123(3), 5-16.

- Coulmas F., 1996, The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems. (hasła: graphemics, graphetics, alphabet, orthography, letter, grapheme, allograph, writing system, script i in.)

- Dehaene S., 2009, Reading in the brain, London.

- Domagała A., Mirecka U., 2010, Grafomotoryka u dzieci w wieku 7-13 lat, Lublin.

- Domagała A., Mirecka U., 2017, Zaburzenia komunikacji pisemnej, Gdańsk, Harmonia, s. 290-301.

- Gleason J.B., Ratner N.B., 2005, Psycholingwistyka, Gdańsk, GWP, s. 439-476.

- Heilman K., Valenstein E. (red.), 2003, Clinical Neuropsychology, wyd. XIV, s. 108-145.

- Krasowicz-Kupis G. (2005), Pisać litery, pisać zwierzęta..., czyli o świadomości pisma u dzieci, "Psychologia Rozwojowa", 10(1).

- Polański K. (red.), 2003, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław - Kraków - Warszawa, (hasła: grafemika, grafetyka, grafem, allograf, fonogramy, ideogramy, logogramy, piktogramy, pismo alfabetyczne, ortografia, fonotaktyka i inne).

- Pąchalska M., 2007, Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu, Warszawa, t. 2, s. 147-152, 157-162.

- Wróbel T., 1979, Pismo i pisanie w nauczaniu początkowym, Warszawa.

Tytuły artykułów naukowych i fragmentów książek do poszczególnych tematów podawane są podczas zajęć.

Student po zakończeniu kursu:

WIEDZA

posiada wiedzę na temat:

- rodzajów pisma, typów znaków graficznych;

- elementów strukturalnych tworzących literę;

- właściwości systemu graficznego w języku polskim;

- niektórych uwarunkowań rozwoju psychofizycznego człowieka przygotowującego się do nauki pisania oraz czytania;

- złożoności relacji istniejącą między systemami graficznym (ortograficznym) a fonologicznym w języku polskim;

- wybranych psycholingwistycznych teorii i modeli związanych z czynnościami pisania i czytania;

- uwarunkowań lingwistycznych wpływających na sposób rozwijania oraz usprawniania umiejętności czytania i pisania;

- przyczyn i objawów wybranych zaburzeń czytania i pisania.

UMIEJĘTNOŚCI

- rozpoznaje różnego typu trudności w pisaniu dotyczące grafii i ortografii;

- określa przyczyny trudności w pisaniu na poziomie grafii i ortografii w oparciu o analizę materiału autentycznego;

- wykorzystuje wiedzę o właściwościach systemu graficznego i jego powiązaniach z systemem fonologicznym w języku polskim w terapii logopedycznej przez dostosowanie zadań oraz wymagań do aktualnego poziomu psychofizycznego pacjenta;

- umie scharakteryzować prawidłowy przebieg czynności czytania i pisania;

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

- ma świadomość złożoności problemów związanych z opanowaniem kodu graficznego i powiązania go z płaszczyzną dźwiękową;

- jest świadom zależności między skutecznością działania a wyborem właściwych ćwiczeń i zadań w terapii logopedycznej;

- ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę ich uzupełniania i doskonalenia i potrafi to robić; dokonuje samooceny własnych umiejętności i kompetencji.

Kontrola obecności (dwie dopuszczalne nieobecności).

Ocena aktywności

Ocena z zajęć:

- test zaliczeniowy lub

- prezentacja tematu (prezentacja multimedialna, przedstawienie wskazanego zagadnienia na forum grupy) [zależnie od cyklu].