Antropologia pamięci

ogólnouniwersyteckie

Zajęcia służą zdobyciu przez studentów wiedzy z zakresu studiów pamięcioznawczych, poznaniu podstawowych teorii i koncepcji, oraz zdobycia umiejętności do ich zastosowania do analizy materiału empirycznego zebranego w trakcie krótkich wyjść badawczych w teren. Warunkiem uczestnictwa w zajęciach jest znajomość języka polskiego i angielskiego oraz gotowość do wyjść badawczych na terenie Warszawy.

W ostatnich latach obserwujemy intensywny rozwój studiów pamięcioznawczych. Antropologowie, historycy, socjologowie, kulturoznawcy i psychologowie, odwołując się do paradygmatów swoich nauk, ale również czerpiąc z dynamicznie rozwijającego się pola interdyscyplinarnych badań pamięcioznawczych, starają się zrozumieć czym jest pamięć, jak działa i jakie pełni funkcje społeczne, kulturowe, czy polityczne. Celem zajęć jest próba odpowiedzi na te pytania poprzez namysł teoretyczny, krytyczną lekturę kanonicznych tekstów z zakresu studiów pamięcioznawczych, ale przede wszystkim doświadczanie i analizowanie pracy pamięci w terenie.

Francuski historyk Pierre Nora jeszcze pod koniec dwudziestego wieku pisał, że współczesne społeczeństwa zachodnie mają obsesje na punkcie pamięci. Pamięć i rytuały pamięci w dużej mierze wyznaczają dynamikę życia społecznego, sporów politycznych i dyskursu publicznego. Czym jednak jest pamięć, i czy rzeczywiście jest tak istotna w życiu indywidualnym i społecznym? Jakie funkcje pełni i jaką rolę przypisują jej ludzie? Jakim mechanizmom podlega i jak się manifestuje? Celem zajęć jest próba odpowiedzi na te pytania poprzez namysł teoretyczny, oraz etnograficzne doświadczanie i analizowanie pracy pamięci w terenie. Aby osiągnąć te cele zajęcia są skumulowane w moduły problemowe, każdy moduł składa się z dwóch części: części wykładowo-ćwiczeniowa w sali, w trakcie której studenci poznają wybrane teorie i koncepcje pamięci, oraz części praktycznej w terenie, kiedy będziemy wspólnie eksplorować wybrany problem, a następnie dyskutować nasze wrażenia z tego co zobaczyliśmy i doświadczyliśmy próbując odnieść nasze spostrzeżenia do przeczytanej literatury.

W trakcie zajęć zostaną poruszone następujące problemy:

- podstawowe teorie pamięci (pamięć a historia, pamięć społeczna, pamięć kulturowa, pamięć komunikatywna, pamięć autobiograficzna)

- pamięć a tożsamość (indywidualna, rodzinna, lokalna, narodowa)

- pamięć a polityka (polityka historyczna, konflikty pamięci, spuścizna pamięci, sprawiedliwość historyczna)

- pamięć a przestrzeń (przestrzenie pamięci, krajobrazy pamięci, miejsca pamięci, genius loci, palimpsest)

- pamięć a religia (pamięć religijna)

- materialne nośniki pamięci (pomniki, muzea, przestrzeń, literatura, kalendarz)

- pamięć środowiskowa (znaczenie nieludzkich agentów pamięci, rola zmarłych w upamiętnianiu)

- Pamięć kosmopolityczna, agonistyczna, antagonistyczna, postsekularna

Assmann, Aleida. 2011. Cultural Memory and Western Civilization: Arts of Memory. Cambridge: Cambridge University Press.

Assmann, Aleida. 2013. Między historią a pamięcią. Antologia, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Warszawa.

Assmann, Jan. 1995. “Collective Memory and Cultural Identity.” New German Critique, no. 65: 125–33. https://doi.org/10.2307/488538.

Assmann, Jan. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. Anna Kryczynśka.

Pham, Warszawa 2008

Bogumił, Zuzanna, and Yulia Yurchuk, eds. 2021. Memory and Religion in Postsecular Perspective. London and New York: Routledge.

Connerton, Paul. 2008. “Seven Types of Forgetting.” Memory Studies 1 (1): 59–71. https://doi.org/10.1177/1750698007083889.

Halbwachs, Maurice. 1992. On Collective Memory. Edited, Translated, and with an Introduction by Lewis A. Coser. Chicago and London: Chicago University Press.

Koposov, Nikolay. 2017. Memory Laws, Memory Wars The Politics of the Past in Europe and Russia. London and New York: Cambridge Scholars Publishing. https://doi.org/https://doi.org/10.1017/9781108304047.

Levy, Daniel, and Natan Sznaider. 2002. “Memory Unbound: The Holocaust and the Formation of Cosmopolitan Memory.” European Journal of Social Theory 5 (1): 87–106. https://doi.org/10.1177/1368431002005001002.

Lim, Jie-Hyun. 2010. “Victimhood Nationalism in Contested Memories: National Mourning and Global Accountability.” In Memory in a Global Age. Discourses, Practices and Trajectories, edited by Sebastian Conrad Aleida Assmann, 138–62. London: Palgrave Macmillan.

Nora, Pierre. 1989. “Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire.” Representations. https://doi.org/10.2307/2928520.

Praczyk, Małgorzata. 2017. “Pomniki i Ziemia.” In Pomniki w Epoce Antropocenu, edited by Małgorzata Praczyk, 9–24. Poznań: UAM.

Saryusz-Wolska, Magdalena. 2011. Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach, Warszawa 2011.

Schwartz, Barry. 1991. “Social Change and Collective Memory: The Democratization of George Washington.” American Sociological Review 56 (2): 221–36. https://doi.org/10.2307/2095781.

Sendyka, Roma. 2022. “Non-Memory: Remembering beyond the Discursive and the Symbolic.” Memory Studies 15 (3): 523–38.

Szacka, Barbara. 2000. “Pamięć Zbiorowa.” Encyklopedia Socjologii. Oficyna Naukowa.

Student zna podstawowe teorie i kategorie używane w studiach pamięcioznawczych

Student zwiększa swoją refleksyjność w postrzeganiu procesów pamięciowych

Student rozwija swoje kompetencje krytycznego spojrzenia na rzeczywistość polityczną, społeczną i kulturową

Student potrafi zastosować kategorie z zakresu studiów pamięcioznawczych do opisu materiału empirycznego

Student potrafi słuchać ze zrozumieniem, analizować, uzasadniać i poddawać krytyce idee i argumenty

Student zwiększa swoją refleksyjność w postrzeganiu dyskursu publicznego i jego wpływu na życie społeczne

Warunkiem zaliczenia zajęć jest:

1. Czynny udział w zajęciach, zarówno w sali jak i terenie. Student czyta teksty wybrane na zajęcia i przygotowuje się do krytycznej dyskusji na temat tych teksów. Student jest odpowiednio przygotowany do wyjść w teren (obuwie, ubranie wierzchnie dostosowane do warunków pogodowych i miejsca prowadzenia badań)

2. Dostarczenie 5 krótki (500-800 słów) wypowiedzi pisemnych w ramach poruszanych na zajęciach modułów problemowych. Ich struktura będzie ustalona na pierwszych zajęciach.

Dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze. Każda kolejna, w tym usprawiedliwiona, wymaga zaliczenia materiału w formie ustalonej z prowadzącym.