Laboratorium. Lokalne wymiary uczestnictwa w kulturze i animacja kultury. Etnograficzne „badania w działaniu”

monograficzne

Jest to dwuletni cykl zajęć łączących zajęcia o charakterze konwersatoryjnym z wyjazdami terenowymi. W ramach laboratorium student ma szanse uczestniczenia w projekcie badawczym na wszystkich etapach jego realizacji, pod opieką prowadzącego daną grupę laboratoryjną.

Celem badań jest uchwycenie samorzutnego, spontanicznego i oddolnego charakteru powstawania treści kultury w społecznościach lokalnych Południowego Mazowsza, w okolicach Szydłowca i Przysuchy (Ostałów, Ostałówek, Sulistrowice, Zaława, Broniów, Cukrówka). Badania będą przede wszystkim prowadzone w środowiskach wiejskich uznawanych w dyskursach publicznych i często przez samych lokalnych aktorów za peryferyjne, należące do obszarów marginalizowanych i pozbawionych dostępu do kultury; są to wsie względnie odizolowane od dużych ośrodków, często dotknięte problemami ekonomiczno-społecznymi takimi jak bezrobocie i wahadłowe migracje zarobkowe.

Podstawowym zadaniem warsztatu jest wytworzenie wiedzy o aktywności kulturalnej i społecznej, która przyznaje tym środowiskom obecność własnych, choć często ukrytych kompetencji kulturowych i twórczych oraz unika praktyk nieświadomego narzucania i kształtowania zewnętrznej, dominującej wizji uczestnictwa w kulturze. Nowy język opisu wytworzony w ramach laboratorium, będzie miał w sobie potencjał krytyczny wobec dominujących politycznie i kulturalnie ośrodków/dyskursów, narzucających swoje normy i wizje kreatywności kulturowej (Liep 2001) i przesłaniających często w ten sposób oddolne mechanizmy twórczego działania aktorów ze społeczności lokalnych czy peryferyjnych. Badania będą w ten sposób dotyczyły wszelkich niejawnych wymiarów życia ekonomicznego i społecznego, kluczowych dla budowania ogólnopolskich strategii polityki kulturalnej na obszarach wiejskich i peryferyjnych.

W sensie teoretycznym projekt badań lokuje się wewnątrz postgramsciańskich projektów studiów kulturowych (S. Hall, J. Fiske, P. Willis), rozpoznających na różny sposób praktyki kulturowe w kontekście dominacji kulturowej, podporządkowania i oporu. Dzięki tej pracy powstać mają zatem projekty i zarazem wiedza o procesach, w których społeczności lokalne (często wykluczane z publicznego dyskursu) znajdowałyby przestrzenie własnej artykulacji działania w kulturze, sztukę ekspresji własnej sytuacji z elementami sztuki oporu (arts of resistance, Scott 1990) czy sztukę przebudowywania w zaskakujący sposób tradycyjnych praktyk społeczno-kulturalnych („przekraczania siebie” passing, Rapport 2010).

Studenci w trakcie badań etnograficznych w pierwszym roku będą starali się uchwycić oddolne aktywności twórcze i sposoby istnienia spontanicznej samoorganizacji społecznej. Badania będą poświęcone m.in. nieformalnym pracom dorywczym i chałupniczym, nowym sieciom kontaktów społecznych, doświadczeniom migracji zarobkowych, oddolnym praktykom konstruktorsko-wynalazczym (samoróbki, traktory SAM, kosiarki, spawarki itd.), organizowaniem świetlic wiejskich przez młodych ludzi , samoorganizacji lokalnych zespołów folklorystycznych, kół gospodyń wiejskich, nieformalnych stowarzyszeń seniorek, młodzieżowemu przerabianiu samochodów i ich lokalnej estetyce (neoniki, przyciemniane szyby, instalacje audio) organizacji Ochotniczej Straży Pożarnej i jej kulturotwórczej roli (zabawy, obchody rocznic, remonty).

Na drugim roku laboratorium mają ponadto zostać wprowadzone„badania w działaniu” (action research): będą to badania etnograficzne połączone z działaniami animacyjnymi i artystycznymi przygotowanymi we współpracy z doświadczonymi animatorami ze Stowarzyszenia „Katedra Kultury”. Będą to krótkie projekty animacyjno-artystyczne (zespół animatorka/animator + studentka/student etnografii), których celem będzie dalsze odkrywanie i zarazem pobudzanie specyficznej formy „sztuki życia” (sformułowanie Paula Willisa, 2005), samoorganizacji i aktywności twórczej obecnej w badanych wsiach. Laboratorium będzie miało w ten sposób w sobie potencjał uchwytywania oddolnych i autonomicznych sposobów budowania aktywności społecznej i twórczej oraz działania/uczestnictwa w kulturze.

Pierwszy semestr Laboratorium etnograficznego przygotowuje studentów do wyjazdu w teren poprzez wspólne omawianie lektur wybranych przez prowadzącego, dotyczących tematu danej grupy laboratoryjnej, terenu badań, grupy badanej oraz stosowanych technik badawczych.

Latem studenci wyjeżdżają na wyjazd terenowy.

W semestrze drugim i trzecim studenci analizują zebrane materiały terenowe, uzupełniają je na kolejnych dwóch wyjazdach badawczych oraz omawiają wspólnie dalsze lektury.

Latem studenci wyjeżdżają na ostatni wyjazd terenowy.

W semestrze czwartym studenci piszą pracę laboratoryjną polegająca na interpretowaniu materiałów terenowych przy użyciu przeczytanych w czasie laboratorium lektur.

Amit, Vered; Rapport, Nigel (eds.) 2002 The Trouble with Community: Anthropological Reflections on Movement, Identity and Collectivity, London.

Friedman, Jonathan 2001 The Iron Cage of Creativity: An Exploration [w:] Locating Cultural Creativity, red. J. Liep, London.

Leavy, Patricia 2009, Method Meets Art. Arts-Based Research Practice, New York.

Liep, John (ed.) 2001 Locating Cultural Creativity, London.

Lofgren, Orvar 2001 Celebrating Creativity. On Slanting of the Concept [w:] Locating Cultural Creativity, red. J. Liep, London.

Rapport, Nigel 2010 Apprehending Anyone: the non-indexical, post-cultural and cosmopolitan human actor, “Journal of Royal Anthropological Institute”, nr 1.

Rogozińska, Anna. 2009 Animacja kultury a zmiana społeczna w kontekście community arts i community cultural development, „Kultura Współczesna”, 4.

Scott, James 1990, Domination and the Arts of Resistance: Hidden Transcripts, Los Angeles.

Willis, Paul 1998, Notes on Common Culture. Towards a Grounded Aesthetics, “European Journal on Cultural Studies”, nr 1

Willis, Paul 2005, Wyobraźnia etnograficzna, Kraków.

Student dzięki uczestnictwu w dwuletnim cyklu badań etnograficznych:

- poznaje literaturę związaną z badaną tematyką, z terenem badań; z etnograficznymi metodami badania; stosowanymi pojęciami i założeniami teoretycznymi;

- zdobywa umiejętności akademickie: umie uporządkować materiały terenowe i je interpretować z użyciem pojęć analitycznych;

- umie skonstruować pracę w konwencji akademickiej tj: umie zrelacjonować literaturę przedmiotu oraz założenia i kategorie badawcze,

sformułować pytania badawcze i hipotezy, przedstawić wyniki badań w formie argumentacji na rzecz określonej tezy, podsumować je wnioskami komentującymi wyniki badań z perspektywy wcześniej przyjętych założeń i konfrontacji z literaturą przedmiotu;

- potrafi skutecznie namówić ludzi do rozmowy; przeprowadzić ją w taki sposób by dotyczyła tematu badań, w czasie rozmowy potrafi akceptować odmienny punkt widzenia i wykazywać zrozumienie dla odmienności światopoglądowej, językowej i obyczajowej.

- potrafi pracować w grupie.

Zaliczenie na ocenę po każdym semestrze.

Po IV semestrze - praca laboratoryjna ok. 30-35 stron.

Laboratorium kończy się złożeniem pracy laboratoryjnej do końca semestru zimowego III roku studiów oraz oddaniem na płycie CD przepisanych wywiadów i ew. innych materiałów terenowych.

Obowiązkowe badania terenowe, które dostarczają źródeł wywołanych do napisania pracy laboratoryjnej i licencjackiej