Antropologia i psychoterapia

nieobowiązkowe

Na zajęciach prześledzimy historyczno-ideowe źródła psychoterapii od czasów starożytnych do dnia dzisiejszego oraz nowoczesną historię dyscypliny. W szczególności omówimy antropologiczno-kulturowy aspekt psychoanalizy i psychoterapii jako sposobów myślenia o człowieku osadzonych w dyskursie kulturowym oraz antropologiczną krytykę psychoterapii.

Na zajęciach skrótowo omówione zostaną źródła i historia współczesnej psychoterapii:

Starożytność:

• Psychiatria i magia egipska a depresja i demencja

• grecko-rzymska medycyna, filozofia, therapeia oraz inkubacja snów

• Buddyjski trening i analiza umysłu

• Chińskie praktyki kultywacji wewnętrznej

Średniowiecze:

• Protopsychiatria w świecie arabskim (Avicenna, al-Razi, Averroes, Maimonides, Avenzoar)

• Pierwszy oddział psychiatryczny w Bedlam

Nowożytność:

• Paracelsus i alchemia

• XVIII wiek: hipnoza, mesmeryzm, początki humanitarnego traktowania chorych

Nowoczesność:

• Przełom XIX i XX wieku: początki psychologicznego podejścia do chorób psychicznych i nowożytnej psychoterapii, odkrycie pojęć histerii, dysocjacji i traumy, Pierre Janet, Jean-Martin Charcot, Zygmunt Freud i Carl Jung, William James, Wundt i Wilhelm Reich

• II połowa XX wieku: kierunki psychoterapii – psychoanalityczno-psychodynamiczny, egzystencjalny, behawioralno-poznawczy, humanistyczny, systemowy itp., antypsychiatria, Bukovsky i psychiatryczne więzienia polityczne, kontrowersje wokół systemów klasyfikacji zaburzeń psychicznych (DSM, ICD)

Omówione zostaną wzajemne relacje między psychoterapią i antropologią kulturową, w szczególności wpływ psychoanalizy i psychologii analitycznej na myślenie o człowieku, humanistykę i antropologię, a także krytyka antropologiczna psychoterapii (w tym psychoanalizy). Dyskutowany będzie wpływ społeczno-kulturowo-politycznych uwarunkowań na konstruowanie pojęć zaburzeń psychicznych, zdrowia psychicznego, uzdrawiania, a także jak wpływają one na to, kto, jak i po co zostaje klientem psychoterapii, a także kto, jak i po co zostaje terapeutą. Będziemy rozważać argumenty krytyków psychoterapii, czy teorie psychoterapeutyczne mają nadmierny wpływ na przebieg psychoterapii i myślenie o sobie pacjenta, a także odpowiedź psychoterapeutów na te wątpliwości. Zadamy pytanie, czy istnieje „idealny produkt psychoterapii”, zależny od wyobrażeń społeczno-kulturowo-politycznych, czyli czy psychoterapia jest częścią systemu czy remedium na niego (albo obydwoma)?

Zygmunt Freud (2013), "Kultura jako źródło cierpień", Warszawa: Aletheia.

Henri Ellenberger (1970), The Discovery of the Unconscious: The History and Evolution of Dynamic Psychiatry, New York: Basic Books.

Bartłomiej Dobroczyński (2001), Ciemna strona psychiki. Geneza i historia idei nieświadomości, Kraków.

Eli Zaretsky (2009), "Sekrety duszy. Społeczna i kulturowa historia psychoanalizy", Warszawa.

Eilhard von Domarus, Anthropology and Psychotherapy, [w:] The American Journal of Psychotherapy, https://doi.org/10.1176/appi.psychotherapy.1948.2.4.603

Marc-Antoine Crocq (2015), A history of anxiety: from Hippocrates to DSM [w:] Dialogues in Clinical Neuroscience, 2015 Sep; 17(3): 319–325, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4610616/

Bogdan de Barbaro (2013), Tezy o psychoterapii w Polsce, [w:] Psychoterapia 1 (164)

Keir Martin (red.) (2019) Psychotherapy, Anthropology and the Work of Culture, New York: Routelege.

Suzette Heald, Ariane Deluz (red.) (1994) Anthropology and Psychoanalysis, New York: Routelege.

Singer, T., Kaplinsky, C. (2010): The Cultural Complex. [w:] Jungian Psychoanalysis: Working in the Spirit of C.G. Jung, edited by Murray Stein, Chicago: Open Court Publishing Company.

Penkala-Gawęcka A (2010) Nie czas chorować? Zdrowie, choroba i leczenie w perspektywie antropologii medycznej, Biblioteka Telgte.

Małgorzata Jacyno (2007) Kultura indywidualizmu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Nikolas Rose (2006), Disorders Without Borders? The Expanding Scope of Psychiatric Practice, [w:] BioSocieties, 1, s. 465-484, Londyn: London School of Economics and Political Science.

1. Wiedza na temat kulturowych źródeł psychoterapii i jej rozwoju jako dyscypliny

2. Wiedza o wzajemnym wpływie odkryć psychoanalizy i psychoterapii na wizję człowieka oraz uwarunkowań kulturowych na obraz terapeuty, pacjenta i procesu uzdrawiania w świetle antropologii medycznej oraz antropologicznej krytyki psychoanalizy.

3. Umiejętność analizy społeczno-kulturowych konstruktów zdrowia psychicznego, pacjenta, terapeuty i uzdrawiania.

Dopuszczalne 2 nieusprawiedliwione nieobecności

Kryteria oceny: aktywne uczestnictwo w zajęciach, zaliczenie pisemne