Antropolog w mieście: konflikty o przestrzeń

nieobowiązkowe

Znajomość języka angielskiego w stopniu umożliwiającym czytanie ze zrozumieniem anglojęzycznych tekstów naukowych.

Dobra znajomość metod i technik badań etnograficznych oraz umiejętność samodzielnego prowadzenia badań.

Podczas zajęć zostaną omówione problemy związane z konfliktami o miejską przestrzeń. Analizie zostaną poddane odniesienia teoretyczne i narzędzia badawcze przydatne w ich badaniu. Istotą takich konfliktów jest to, że przestrzeń miejska jest nie tyle tłem, na którym rozgrywają się różne konflikty, ale przede wszystkim podstawowym dobrem, o który toczą się spory. U źródeł tych sporów leżą sprzeczne interesy, postawy i potrzeby odnoszące się do sposobu użytkowania przestrzeni.

Celem kursu jest wypracowanie narzędzi metodycznych i teoretycznych, przydatnych w indywidualnych badaniach odnoszących się do konkretnych przypadków konfliktów o miejską przestrzeń i ich analizie. Studenci zapoznają się z podstawowymi zagadnieniami z zakresu antropologii miasta, specyfiki prowadzenia badań etnograficznych w mieście (i o mieście) oraz różnymi koncepcjami teoretycznymi konfliktu, pomocnymi w analizie konfliktów o miejską przestrzeń. Naukowej refleksji poddane zostanie również miejsce antropologii i antropologa w procesie definiowania, diagnozowania i rozwiązywania konfliktów o przestrzeń.

Mieszkańcy miast są obserwatorami lub uczestnikami różnego rodzaju konfliktów, rozgrywających się w przestrzeni publicznej. Miasto to arena manifestacji, protestów, bójek i walk. Jednak miejska przestrzeń to nie tylko miejsce, w którym odbywają się konflikty, ale także – w wielu przypadkach – główny powód sporów. U ich źródła najczęściej leżą sprzeczne interesy, postawy i potrzeby odnoszące się do sposobu kształtowania i użytkowania miejskiej przestrzeni, a same przyczyny konfliktów, ich skala oraz przebieg są niezwykle zróżnicowane i zależą od wielu czynników. Dominacja wielkoformatowych reklam w przestrzeni publicznej, tęcza na Placu Zbawiciela (nieistniejąca już, ale stale obecna w pamięci mieszkańców), ustalenie użytkowników priorytetowych na drogach (piesi, rowerzyści czy właściciele samochodów), reprywatyzacja terenów publicznych, prawo do ciszy i prawo do zabawy, prawo do manifestowania (poglądów politycznych, wiary, sposobu życia), umiejscawianie symboli politycznych, historycznych i religijnych w przestrzeni miasta, komercjalizacja przestrzeni publicznej, wycinanie drzew, restrykcje w dostępie do przestrzeni (np. ogradzanie osiedli, bariery architektoniczne dla niepełnosprawnych) – to tylko kilka przykładów konfliktów, obecnych w ostatnim czasie w przestrzeni Warszawy.

Na podstawie wymienionych wyżej przykładów widać, że zarówno w tych konfliktach, które odnoszą się do najbliższego, najbardziej osobistego otoczenia zaangażowanych stron (np. konflikt o dostęp do osiedlowego trawnika), jak i tych o szerszym zasięgu (np. przebieg trasy nowej linii tramwajowej), przenikają się dwie podstawowe płaszczyzny. Po pierwsze, konflikty wiążą się z dostępem do dóbr i zasobów (takich jak m.in. terytorium, światło, cisza, zieleń, powietrze) oraz sposobem ich użytkowania i kształtowania. Po drugie, oprócz tego, że dotyczą one konkretnego zasobu, zazwyczaj odnoszą się do określonych wartości symbolicznych, takich jak władza, religia czy poczucie bezpieczeństwa.

Literatura podstawowa:

Auge M., 2012, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, Warszawa.

Berking H., et al., 2006, Negotiating Urban Conflicts. Interaction, Space and Control, Wetzlar.

Bukowiecki Ł., Obarska M., Stańczyk X. (red.), 2014, Miasto na żądanie. Aktywizm, polityki miejskie, doświadczenia, Warszawa.

Certeau M. de, 2008, Wynaleźć codzienność. Sztuki działania, Kraków.

Drozdowski R., Frąckowiak M., Krajewski M., Rogowski Ł. (red.), 2012, Narzędziownia. Jak badaliśmy (niewidzialne) miasto, Warszawa.

Gądecki J., 2009, Za murami: osiedla grodzone w Polsce – analiza dyskursu, Wrocław.

Gehl J., 2013, Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych, Kraków.

Jałowiecki B., Łukowski W., 2007,Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, Warszawa.

Jałowiecki B., Szczepański M., 2006, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Warszawa.

Karwińska A., 1998, Wartości i potrzeby społeczne a przemiany środowiska miejskiego, Kraków.

Krajewski M. (red.), 2012, Niewidzialne miasto, Warszawa.

Low S. M., 2008, On the Plaza. The Politics of Public Space and Culture, Austin.

Nowak M., Pluciński P. (red.), 2011, O miejskiej sferze publicznej. Obywatelskość i konflikty o przestrzeń, Kraków.

Strzałkowski M., Suchomska J., 2019, Konflikt w przestrzeni i przestrzeń dla konfliktu: wpływ partycypacji społecznej na spory w przestrzeni publicznej, „Dyskurs&Dialog” 2019/2.

Tajbakhsh K., 2001, The Promise of the City: Space, Identity, and Politics in Contemporary Social Thought, Berkeley.

Woroniecka G. (red.), 2007, Co znaczy mieszkać. Szkice antropologiczne, Warszawa.

Wiedza:

Po ukończeniu zajęć student:

- ma wiedzę na temat podstawowych koncepcji teoretycznych, związanych z badaniem miasta;

- zna podstawową terminologię związaną ze sposobami naukowego opisu miasta i konfliktów o miejską przestrzeń oraz potrafi tę wiedzę zastosować do analizy i interpretacji wybranych zagadnień;

Umiejętności:

Po ukończeniu zajęć student:

- potrafi brać udział w merytorycznej dyskusji na tematy związane z omawianymi podczas zajęć zagadnieniami;

- potrafi dobrać i zastosować odpowiednie narzędzia i metody do badania zjawisk związanych z konfliktami o miejską przestrzeń;

- potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę przypadku odnoszącą się do konkretnego konfliktu w przestrzeni miejskiej, przy zastosowaniu poznanych metod i podejść teoretycznych oraz w oparciu o przygotowany projekt badawczy;

- potrafi zaprezentować wyniki przeprowadzonych badań terenowych w formie prezentacji ustnej i referatu pisemnego;

Kompetencje społeczne:

- po ukończeniu zajęć student rozumie procesy społeczne i kulturowe zachodzące w mieście i problemy z nimi związane oraz jest gotów do pogłębiania tej wiedzy w celu jej wykorzystania do diagnozowania i rozwiązywania tych problemów.

Opracowanie (indywidualnie lub w grupie dwu-trzyosobowej) analizy przypadku wybranego konfliktu o miejską przestrzeń, w oparciu o własne badania oraz adekwatną literaturę przedmiotu. Wyniki projektu będą przedstawione w formie pisemnego raportu, a także zaprezentowane i poddane dyskusji na zajęciach.

Aktywność na zajęciach – możliwość podwyższenia oceny z projektu o jeden stopień – aktywne i adekwatne do tematu uczestnictwo w dyskusjach podczas co najmniej pięciu zajęć (zadawanie pytań i odpowiadanie na nie, polemika, komentarz do omawianych tekstów, analiza omawianych problemów itp.)

Dopuszczalne są dwie nieobecności.