Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

1918-1945 Związek Sowiecki wobec Polski. Polityka i propaganda.

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 3104-M3K1-ZSRT-OG
Kod Erasmus / ISCED: 08.3 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0222) Historia i archeologia Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: 1918-1945 Związek Sowiecki wobec Polski. Polityka i propaganda.
Jednostka: Instytut Historyczny
Grupy: Przedmioty ogólnouniwersyteckie humanistyczne
Przedmioty ogólnouniwersyteckie na Uniwersytecie Warszawskim
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Skrócony opis:

Przedmiotem wykładu będzie analiza stosunku Rosji bolszewickiej, a następnie Związku Sowieckiego do Polski w latach 1917 – 1945. W odróżnieniu od klasycznej analizy stosunków dyplomatycznych pomiędzy obydwoma państwami, głównym celem wykładu będzie przedstawienie całego spektrum działań podejmowanych przez państwo sowieckie wobec kwestii polskiej, zarówno na płaszczyźnie politycznej, jak propagandowej (w tym na wobec społeczeństw Zachodu) i kulturowej. Omówione krytycznie w świetle współczesnej literatury przedmiotu zarówno zarys stosunków politycznych ZSRS i Polski, jak obraz Polski kreowany w prasie i filmie zarówno na użytek wewnętrzny i zewnętrzny. Wykład obejmie także obraz Polski kreowany w literaturze i historiografii sowieckiej w latach 1918 – 1945.

Pełny opis:

Wykład dotyczyć będzie szeroko pojętego stosunku Rosji bolszewickiej, a następnie Związku Sowieckiego do narodu i państwa polskiego. Dotychczas uwaga badaczy w zakresie stosunków polsko – sowieckich w latach 1917 – 1945 skupiała się na przede wszystkim na stosunkach dyplomatycznych, wojnie 19929 – 1920 roku i agresji sowieckie j1939 r., a następnie okupacji sowieckiej wschodnich ziem Polski i polityki sowieckiej wobec Polski. Brakuje do tej pory pogłębionych badań kwestii propagandy (wewnętrznej i zagranicznej) Rosji Sowieckiej w kwestii polskiej, a także obrazu Polski i Polaków przedstawianego w kulturze, traktowanej przez bolszewików jako integralna część propagandy. Jedynym wyjątkiem jest tu okres wojny 1920 r. przedstawiony wyczerpującą przez Aleksandrę Leinwand. W ramach wykładu podjęta zostanie próba całościowego ukazania stosunku Rosji Sowieckiej do Polski, na tle wydarzeń politycznych, kreowany przez propagandę, literaturę, a także film i historiografię. W odróżnieniu od polityki zagranicznej i bieżącej propagandy, oddziaływanie kulturowe oddawało pełniej negatywny stosunek władz sowieckich wobec państwa polskiego. Zmiana generalnie negatywnego (z pewnymi tylko fluktuacjami) stosunku propagandy sowieckiej do Polski następuje, począwszy od 1941, a zwłaszcza kwietnia 1943 r. Wtedy to potępiano polskie władze na uchodźstwie, a z czasem także „reakcyjne” organizacje podziemne w Polsce, pozytywnie pisząc o polskim państwie i narodzie. Istotną częścią oddziaływania propagandowego Związku Sowieckiego w czasie wojny było także wpływanie na zachodnią opinię publiczną. Analiza tego zagadnienia wciąż jest jeszcze w początkowym stadium badań, omówiona zostanie, zatem w stopniu ograniczonym, zwłaszcza że rzeczywisty wpływ sowiecki na treści publikowane w prasie zachodniej jest trudny do ustalenia. Przedmiotem wykładu tylko w bardzo ograniczonym stopniu będzie propaganda sowiecka na terenie Polski, zwłaszcza prowadzona przez partie i organizacje komunistyczne.

Literatura:

Podstawowa literatura dot. przedmiotu:

- Barański Zbigniew, Obraz Polski i Polaków w rosyjskiej literaturze radzieckiej, w: Po obu stronach granicy. Z powiązań kulturalnych polsko – radzieckich w XX-leciu międzywojennym, Wrocław - Warszawa – Kraków – Gdańsk 1972,

- Barghoorn Frederick, Soviet foreign propaganda, Princeton 1964,

- Bolshevism, Stalinism and the Comintern: Perspectives on Stalinization, 1917-53, eds. Worley, Matthew, 2008,

- Bonnell Victoria E., Iconography of power. Soviet political posters under Lenin and Stalin, Berkeley 1997,

- Błachowska Katarzyna, Grody Czerwieńskie: „złote jabłko” archeologii – „węzeł gordyjski” historiografii, w: Od Grodów Czerwieńskich do linii Curzona. Dzieje środkowego Pobuża w wiekach średnich oraz postrzeganie formowania się wschodniej granicy Polski w historiografii XVIII – XXI w., Kraków – Leipzig – Rzeszów – Warszawa 2017,

- Czapiewski Edward, Zagrożenie polskie na łamach “Prawdy w okresie wojny 1919 – 1920, w: Studia z dziejów XIX I XX wieku, red. T. Kulak, Wrocław 2005, s. 143 – 158;

- Czas wielkiej przemiany: studia o literaturze rosyjskiej XX wieku, pod red. Piotra Fasta, Anny Skotnickiej-Maj, Katowice 1995,

- Davies Norman, Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko – bolszewicka 1919 – 1920, Kraków 2000,

- Drunin V. P., Polsa, Rossia i SSSR: istoriceskie ocerki, s pred. Feliksa Kona, Moskva 1928,

- Flig Małgorzata, Mitotwórcza funkcja kina i literatury w kulturze stalinowskiej lat 30. XX wieku, Kraków 2014,

- Grabski Andrzej Feliks, Dzieje historiografii, Poznań 2006,

- Hallas Duncan. The Comintern: The History of the Third International. London, Bookmarks, 1985,

- Horev V. A., Polsa i Poliaki głazami ruskih literatorov: imagologiceskije ocerki, Moskva 2005,

- "Idet vojna narodnaja...": literatura Velikoj Otecestvennoj vojny (1941-1945), red. V. A. Savateev et. al., Moskva 2005,

- Ihnatouski Usiewaład, Krotki narys historii Bielarusi, Mińsk 1919,

- Iwanow Nikołaj, Zapomniane ludobójstwo: Polacy w państwie Stalina, operacja polska" 1937-1938, Kraków 2014,

- Karolkiewicz Donata „Wolna Łomża": oblicze radzieckiej polityki i propagandy w Łomżyńskiem w okresie 1939-1941 , Łomża 2002,

- Ken Oleg, Collective security or isolation? Soviet foreign policy and Poland, 1930-1935, Sankt Petersburg 1996,

- Kenez Peter, The Birth of the Propaganda State. Soviet Methods of Mass Mobilization, 1917–1929, Cambridge University Press, Cambridge 1985,

- Kępiński Andrzej, Lach i Moskal. Z dziejów stereotypu, Warszawa – Kraków 1990,

- Kornat Marek, Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop – Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko – sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002,

- Leinwand Aleksandra, Bolszewicki plakat propagandowy w okresie wojny polsko-sowieckiej 1920 roku, Studia z dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, t. 27, 1992,

- Leinwand Aleksandra, Czerwonym młotem w orła białego. Propaganda sowiecka w wojnie z Polską 1919-1920, Warszawa 2008,

- Leinwand Aleksandra, Z dziejów eksportu propagandy. Komintern na wojnie z Polską w 1920 r., Kwartalnik Historyczny, r. CXI, nr 4, 2004, s. 83 – 107,

- Leinwand Aleksandra, Propaganda sowiecka w okresie wojny polsko – bolszewickiej 1919 – 1920 w opinii międzynarodowej. Wybrane zagadnienia, Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo – Wschodniej, t. 44, 2009, s. 65 – 75,

- Leinwand Aleksandra, Organizacja i funkcjonowanie propagandy bolszewickiej podczas wojny polsko – sowieckiej 1919 – 1920, Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo – Wschodniej, t. 42, 2007, s. 95 – 135,

- Łoziński Mieczysław Operacja Polska: Stalinowska zbrodnia na Polakach w latach 1937-1938 , Kłodawa 2008,

- Malak Kazimierz, Polsko – radzieckie stosunki kulturalne w okresie międzywojennym, Warszawa 1991,

- Maresz Teresa, Polska i Polacy w radzieckiej szkolnej narracji podręcznikowej, Bydgoszcz 2017

- Materski Wojciech, Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918 – 1943, Warszawa 2005,

- Niewieżin Władimir, Tajne plany Stalina. Propaganda sowiecka w przededniu wojny z Trzecią Rzeszą 1939 – 1941, Kraków 2000,

- Nowak Andrzej, Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 – zapomniany appeasement, Kraków 2015,

- Nowak Andrzej, Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 r.), wyd. IV, Kraków 2017,

- Paduszek Konrad, Zajrzeć do mózgu Lenina. Wywiad II Rzeczpospolite a postrewolucyjna Rosja, Łomianki 2016,

- Polacy w oczach Rosjan - Rosjanie w oczach Polaków. Polaki glazami Ruskih - Russkije glazami Polakov: zbiór studiów, red. Roman Bobryk i Jerzy Faryno, Warszawa 2000,

- Rossija i Zapad: formirowanie vnesnepoliticeskih stereotipov v soznanii rossijskogo obscestva pervoj poloviny XX veka, Golubev A. V. et al., Moskva 1998,

- Składanowski Henryk, Relacje sowiecko – polskie w podręcznikach do nauczania historii w systemie oświatowym Rosji bolszewickiej i ZSRS w latach 1917 – 1991, Toruń – Łysomice 2014,

- Sommer Tomasz, Operacja antypolska NKWD 1937-1938: geneza i przebieg ludobójstwa popełnionego na Polakach w Związku Sowieckim], Warszawa 2014,

- Sovietskaja istoriografia, red. O. N. Pankowa, Moskva 1996,

- Sozerov Leonid S., Stritelstvo socializma v SSSR i mezdunarodaja proletarskaja solidarnost 1921 – 1937, Moskva 1972,

- Stepanov I., S krasnoj armej na panskuju Polsu, Moskva 1920,

- Śleszyński Wojciech, Białystok w sowieckiej fotografii propagandowej 1939-1941. Proces aneksji i polityczno-prawnej sowietyzacji Białostocczyzny, Białystok 2000,

- Teslar Tadeusz, Polityka Rosji sowieckiej podczas wojny z Polską. Trzy momenty, Warszawa 1937,

- Teslar Tadeusz, Propaganda bolszewicka podczas wojny polsko – rosyjskiej 1920 roku, Warszawa 1938,

- Tokariew Wasilij, Polskie wątki w kinie radzieckim w latach 1920 – 1953, w: Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. Andrzej de Lazari, Warszawa 2006,

- Trembicka Krystyna, Między utopią a rzeczywistością. Myśl polityczna Komunistycznej Partii Polski (1918 – 1938), Lublin 2007,

- Trocki Lev, Kak wooruzałas riewolucija, t. 1, Moskva 1923,

- Usakova Svetlana, Ideologo-propaganditskie kampanii v praktike funkcionirovanija stalinskovo rezima. Novye podhody i istocniki, Moskva 2013,

- Vostocnaja Evropa mezdu Gitlerom i Stalinym: 1939 - 1941 gg. red. V. K. Volkov, L. A. Gibianskij, Moskva 1999,

- Witczak Jan Krzysztof, Historycy rosyjscy wobec rewolucji bolszewickiej i rzeczywistości radzieckiej w latach 1917 – 1938, Toruń 2012,

- Zaporowski Zbigniew, Między sejmem a wiecem. Działalność Komunistycznej Frakcji Poselskiej w latach 1921-1935, Lublin 1997,

- Zieliński Konrad, O Polską Republikę Rad. Działalność polskich komunistów w Rosji Radzieckiej 1918 – 1922, Lublin 2013,

- Żurawski Mariusz, Literatura czerwonego dworu, Warszawa 2015,

- Życki Artur, II Rzeczpospolita w publicystyce sowieckiej. Polityka, gospodarka, stereotypy, Ostrołęka - Warszawa 2006,

Efekty uczenia się:

Po zaliczeniu wykładu student:

- zna podstawowe fakty i problemy z zakresu historii stosunków polsko – sowieckich

- rozumie rolę propagandy jako narzędzia polityki sowieckiej

- rozumie propagandową rolę kultury i historiografii w polityce sowieckiej i uwarunkowania ich działalności

- zna sowieckie instytucje władzy odpowiedzialne za propagandę i politykę kulturalną

Metody i kryteria oceniania:

Podstawowym kryterium zaliczenia zajęć jest obecność na zajęciach. Możliwe są dwie nieusprawiedliwione nieobecności.

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
Krakowskie Przedmieście 26/28
00-927 Warszawa
tel: +48 22 55 20 000 https://uw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0 (2024-03-22)