Muzealia versus kurator

nieobowiązkowe

Specyfika wizyty w muzeum rozumianym jako „świątynia sztuki” stał się przedmiotem krytyki już w 1923 r. w tekście Paula Valéry’ego. Zdaniem francuskiego poety porażka tego typu instytucji wynika z atmosfery obostrzeń i sztucznego wypreparowania „szpitalnych” przestrzeni przepełnionych arcydziełami. Unieruchomione w skostniałej, sformalizowanej formule przestają one spontanicznie pobudzać odbiorcę. Model poznania w tym przypadku to relacja: aktywny podmiot – statyczny przedmiot (którego jedyną rolą jest poddawanie się władzy ludzkiego oka). Choć krytyczna rozprawa pióra Valéry’ego powstała w pierwszej połowie minionego wieku, to kryzys w sposobie komunikacji między społeczeństwem a środowiskiem historyków sztuki (uwidaczniający się zwłaszcza w kontekście współczesnych ekspozycji) jest wciąż jednym z najbardziej aktualnych i budzących emocje tematów.

Specyfika wizyty w muzeum rozumianym jako „świątynia sztuki” stał się przedmiotem krytyki już w 1923 r. w tekście Paula Valéry’ego. Zdaniem francuskiego poety porażka tego typu instytucji wynika z atmosfery obostrzeń i sztucznego wypreparowania „szpitalnych” przestrzeni przepełnionych arcydziełami. Unieruchomione w skostniałej, sformalizowanej formule przestają one spontanicznie pobudzać odbiorcę. Model poznania w tym przypadku to relacja: aktywny podmiot – statyczny przedmiot (którego jedyną rolą jest poddawanie się władzy ludzkiego oka). Choć krytyczna rozprawa pióra Valéry’ego powstała w pierwszej połowie minionego wieku, to kryzys w sposobie komunikacji między społeczeństwem a środowiskiem historyków sztuki (uwidaczniający się zwłaszcza w kontekście współczesnych ekspozycji) jest wciąż jednym z najbardziej aktualnych i budzących emocje tematów. Podsumowując wieloaspektowość tej problematyki, można ją streścić w postaci pytania: czy dziś muzea sprzyjają podkreślaniu i uwypuklaniu siły sprawczej przechowywanych w nich obiektów? W ramach zajęć zastanowimy się nad różnymi narzędziami projektowania działań kształtujących twórcze postawy u różnych grup odbiorców, niwelujących bariery w indywidualnym doświadczaniu sztuki współczesnej. Dokonamy wspólnych analiz wybranych projektów kuratorskich i przygotujemy zbiorowo własną koncepcję wystawy w oparciu o materiały z jednej ze stołecznych instytucji kulturalnych (Fundacja Archeologia Fotografii).

Zajęcia będą przebiegały w ramach następujących bloków tematycznych:

• Wstęp do muzealnictwa – krótkie wprowadzenie (historia pojęcia, typy muzeów)

• Historyk sztuki wobec muzealnego silva rerum (potencjał kolekcji archeologicznych, etnograficznych, przyrodniczych, historycznych)

• Od wystawy czasowej do wystawy autorskiej (znaczenie figury kuratora)

• Podstawowe zasady planowania wystawy czasowej

• Problem specyfiki wybranej przestrzeni wystawienniczej (sposoby prezentacji, scenografia)

• Narracje i postawy – ekspozycja jako wyraz szerszej strategii muzealnej określonej placówki wystawienniczej

• Wystawa a jej architektoniczne otoczenie (ideowe znaczenie gmachów muzealnych)

• Wyzwania nowoczesności. Praktyki kuratorskie wobec sztuki nowych mediów i innowacyjnych technologii cyfrowych

• Zrozumieć wystawę – praktyki edukacyjne jako istotne narzędzie wyjaśniania treści ekspozycji i komunikacji ze społeczeństwem

• Wystawa jako produkt – jakie są granice komercjalizacji sztuki?

Powyżej wymienione zagadnienia zostaną omówione w trakcie spotkań na wystawach w różnych warszawskich placówkach (zajęcia „terenowe” będą realizowane w zależności od możliwości czasowych grupy oraz goszczących instytucji). W ramach zajęć będą organizowane spotkania z kuratorami poszczególnych wystaw, co umożliwi uczestnikom kursu zadawanie pytań i skorzystanie z doświadczenia profesjonalistów. Słuchacze będą zatem doskonalić pozyskany warsztat teoretyczny poprzez trening wrażliwości wizualnej – ćwiczenia realizowane indywidualnie i zespołowo podczas wspólnych wyjść na wystawy. Konwersatoryjny charakter zajęć będzie pozwalał na doskonalenie i weryfikację biegłości uczestników w stosowaniu posiadanej wiedzy, która w przyszłości może im posłużyć do przeprowadzania samodzielnych kwerend archiwalnych i badań naukowych, jak i realizacji zadań stojących przed edukatorami, kuratorami czy marszandami.

W ramach zajęć zapoznamy się z wybranymi fragmentami poniższych publikacji (dokładny spis wymaganej literatury powstanie w uzgodnieniu z uczestnikami zajęć, po pierwszym spotkaniu):

Artysta – kurator – instytucja – odbiorca. Przestrzenie autonomii i modele krytyki, red. M. Kosińska, Poznań 2012.

Clair J., Kryzys muzeów, Gdańsk 2009.

De Rosset A. i K. Zielonka, Aplikacje mobilne w muzeach, moda czy potrzeba?, „Muzealnictwo” 2016: 57, s. 236–244.

Folga-Januszewska D., Muzeum: fenomeny i problemy, Warszawa 2015.

Grzonkowska J. i D. Kacprzak, Biblioteka edukatora - bibliografia dotycząca edukacji w muzeum (wybór), „Muzealnictwo” 2014: 55, s. 85–92.

Piotrowski P., Muzeum krytyczne, Poznań 2011.

Sztuka wymiany. Kolekcja Józefa Robakowskiego, red. B. Czubak, Warszawa 2013.

Śpiewak J., Waślicka Z. i A. Żmijewski, Muzeum faktów odczutych. Z Barbarą Kirshenblatt-Gimblett rozmawiają Jan Śpiewak, Zofia Waślicka i Artur Żmijewski, „Krytyka Polityczna” 2014: 40/41, s. 262–275.

Zawojski P., »Muzea bez ścian« w dobie rewolucji cyfrowej, w: Muzeum sztuki, red. M. Popczyk, Kraków 2005, s. 685–696.

Zawód: kurator, red. M. Kosińska, K. Sikorska, A. Czaban, Poznań 2014.

Żygulski Z., Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa, Warszawa 1982.

Student w zakresie wiedzy:

• Wymienia i opisuje kolejne etapy praktycznej realizacji koncepcji kuratorskiej

• Umie uzasadnić wpływ określonych warunków lokalizacji wystawy na jej ostateczny kształt

• Identyfikuje założenia, walory i mankamenty wybranego projektu wystawienniczego

• Dostrzega i charakteryzuje specyficzne wyzwania stawiane kuratorowi przez sztukę współczesną (np. sztukę nowych mediów)

• Potrafi uchwycić specyfikę wybranej kolekcji prywatnej (np. Galerii Wymiany Józefa Robakowskiego)

• Zna i wyjaśnia podstawowe zagadnienia teoretyczne z zakresu przygotowania wystaw

• Rozumie mechanizmy funkcjonowania współczesnej instytucji muzealniczej

Student w zakresie umiejętności:

• Konstruuje wzajemnie uzupełniające się komunikaty opisujące kuratorski projekt w różnych aspektach (koncepcyjnym, edukacyjnym, promocyjnym)

• Dobiera odpowiednie metody realizacji własnej koncepcji kuratorskiej

• Określa i charakteryzuje grupy odbiorców planowanej przez siebie wystawy; w zależności od typu potencjalnego widza planuje odpowiedni sposób komunikacji treści na wystawie

• Potrafi zaplanować podstawowe elementy projektu wystawy fotograficznej i napisać jej plan (np. uzasadnić wybór artysty, dostosować charakter ekspozycji do programu konkretnej instytucji wystawienniczej itd.)

Student w zakresie postaw/kompetencji społecznych:

• Aktywnie uczestniczy w debacie nad współczesną rolą i znaczeniem muzeów w środowisku polskim

• Skutecznie współpracuje z przedstawicielami innych profesji (np. artystami, kuratorami, archiwistami), potrafi pracować w zespole, rozumie potrzebę wypracowania pewnego kompromisu

• Wnikliwie ocenia wartości wybranych ekspozycji w celu doskonalenia własnego warsztatu i wiedzy na temat kuratorstwa; ma świadomość interdyscyplinarności wiedzy muzeologicznej i rozumie konieczność ciągłego samokształcenia w tej dziedzinie

• Rozumie konieczność przestrzegania norm etyki zawodu muzealnika

Trzy warunki zaliczenia:

1) Obecność na zajęciach (możliwe dwie nieobecności w semestrze bez konieczności usprawiedliwienia)

2) Przygotowanie do zajęć – realizowane m.in. poprzez: zabieranie głosu w dyskusjach, wykonywanie powierzonych ćwiczeń i zadań (np. research w zbiorach Fundacji Archeologia Fotografii, zapoznanie się z biogramami artystów reprezentowanych przez Fundację), czytanie zadanych (krótkich) lektur

3) Aktywne współuczestniczenie w grupowym projekcie kuratorskim, realizowanym we współpracy z Fundacją Archeologia Fotografii