Zależność między językiem a tożsamością narodową III

seminaria magisterskie

Zależność między językiem a tożsamością narodową II 3221-S2-4MJ12S

Przed rozpoczęciem nauki przedmiotu wskazane jest powtórzenie wiadomości nabytych w poprzednich latach, dotyczących wiedzy o rozwoju języka białoruskiego, o strukturze dialektów białoruskich oraz o procesach interferencyjnych występujących na pograniczach językowych.

Na seminarium omawiane są zależności między językiem a tożsamością człowieka w warunkach społecznej wielojęzyczności ze szczególnym uwzględnieniem różnic w sferach użycia dwóch języków państwowych: białoruskiego i rosyjskiego. Procesy rusyfikacyjne na Białorusi obejmują różne dziedziny życia i szczególnie ostro dają o sobie znać na różnych płaszczyznach językowych: fonetycznej, gramatycznej, leksykalnej, frazeologicznej, co spowodowane zostało nie tylko procesami interferencyjnymi, lecz przede wszystkim polityką językową zarówno w okresie BSRR, jak i obecnie - w niepodległej Republice Białorusi.

Na seminarium omawiane są zależności między językiem a tożsamością człowieka w warunkach społecznej wielojęzyczności ze szczególnym uwzględnieniem różnic w sferach użycia dwóch języków państwowych: białoruskiego i rosyjskiego. Język rosyjski występuje przede wszystkim jako język administracji, a białoruski - język sfery stosunków rodzinno-bytowych. Języki te są nośnikami tożsamości kulturowej, regionalnej, klasowej, lecz nie narodowej. Jednak literacka białoruszczyzna jest odbierana obecnie jako nośnik wartosci narodowych, daje poczucie narodowej godności i niezależności od Rosji.

Na tożsamość jednostki składają się cechy wynikające z jego przynależności do grup społecznych (kulturowych), definiowanych przez badaną jednostkę oraz przez otoczenie, co pozwala na wyodrębnienie tożsamości społecznej siebie oraz tożsamości społecznej jednostki. W strukturze tożsamości osobniczej znajduje się określone miejsce języka jako ważnego, lub wręcz podstawowego składnika kultury oraz jako zasadniczego narzędzia komunikacji społecznej między ludźmi.

Na Białorusi występują istotne różnice regionalne i społeczne powodujące występowanie bilingwizmu dyglosyjnego lub prowadzące do powstania trzeciej jakości językowej - "trasianki", która może stwarzać niebezpieczeństwo przejścia od bilingwizmu do monolingwizmu, jednak nie białoruskiego, a rosyjskiego.

Niewątpliwie jednym z elementów życia duchowego jest praktyka religijna, przy czym w różnych konfesjach inną rolę pełni język białoruski, który jest podstawowym językiem w Kościele unickim, istone miejsce zajmuje w Kościele katolickim, natomiast w Kościele protestanckim i w Cerkwi prawosławnej nie zajął dotychczas należnego mu miejsca, co szczególnie mocno podkreśla emigracja białoruska, pisząc, że nie można mówić o wyzwoleniu narodowym Białorusinów w sytuacji, gdy ciągle pozostają w rosyjskiej niewoli duchowej. Problem języków narodowych w praktyce religijnej szczególnie wyraźnie można zaobserwować na pograniczach etniczno-kulturowych, np. polsko-białorusko-litewskim.

Procesy rusyfikacyjne na Białorusi obejmują różne dziedziny życia i szczególnie ostro dają o sobie znać na różnych płaszczyznach językowych: fonetycznej, gramatycznej, leksykalnej, frazeologicznej, co spowodowane zostało nie tylko procesami interferencyjnymi, lecz przede wszystkim polityką językową zarówno w okresie BSRR, jak i obecnie - w niepodległej Republice Białorusi.

NAKŁAD PRACY STUDENTA – BILANS PUNKTÓW ECTS

Nakład pracy studenta:

30 godz. - zajęcia w sali, 2 ECTS;

30 godz. - przygotowanie do zajęć, 2 ECTS;

15 godz. - przygotowanie do zaliczenia, 1 ECTS.

RAZEM: 5 ECTS

1. Barszczeuskaja N., Belaruskaja emihracyja - abaronca rodnae movy, Warszawa 2004.

2. Barszczeuskaja N., Klopat "Baćkauszczyny" pra czysciniu belaruskaj movy, w: Belarusika-Аlbaruthenica, № 15, Mińsk 2000.

3. Barszczeuskaja N., Reforma 1933 hodu i stan nacyjanalnae movy u Belarusi, w: Innowacje w językach wschodniosłowiańskich, t.II, Zielona Góra 2002.

4. Barszczeuskaja N., Rusyfikacyja belaruskae movy u aśvjatleńni czasapisu "Belarus", w: Acta Albaruthenica, № 3, Mińsk 2003.

5. Barszczeuskaja N., Rusyfikacyjnyja pracesy u Belarusi u acency Stanislava Stankevicza, w: Roczniki Humanistyczne, t. LIII, z. 7, Lublin 2005.

6. Barszczeuskaja N., Stanoviszcza nacyjanalnae movy u Respublicy Belaruś u acency sluchaczou Belaruskaj redakcyi Polskaha radyjo, w: Pogranicza języków. Pogranicza kultur, Warszawa 2003.

7. Barszczeuskaja N., Suadnosiny pamiż movaj i nacyjanalnaj toesnaściu u aśvjatleńni hazety "Belarus", w: Belaruś - XXI stahoddze. Nacyjanalna-kulturnae i duchounae razviccjo, Mińsk 2004.

8. Barszczewska N., Język a tożsamość narodowa Białorusinów w ujęciu emigracji białoruskiej, w: Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000.

9. Bembel A., Rodnae slova i nacyjanalna-estetyczny prahres, London 1985.

10. Kipel V., Belarusy u ZSZA, Mińsk 1993.

11. Maźko E., Mova relihii jak vyznaczalnik nacyjanalnaj svjadomasci, w: Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000.

12. Mironowicz E., Świadomość narodowa ludności prawosławnej Białostocczyzny, w: Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000

13. Pranczak L., Belaruskaja Ameryka, Mińsk 1994.

14. Radzik R., Język jako wyznacznik tożsamości Białorusinów, w: Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000.

15. Radzik R., Kim są Białorusini, Toruń 2002.

16. Sadowski A., Miejsce języka w strukturze tożsamości osobniczej na pograniczu kultur, w: Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000.

17. Smułkowa E., Dwujęzyczność po białorusku: bilingwizm, dyglosja czy coś innego? w: Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000.

18. Smułkowa E., Problem języków narodowych w praktyce religijnej na polsko-białorusko-litewskimpograniczu etniczno-kulturowym, w: Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa 2002.

19. Smułkowa E., Wokół problemu poczucia tożsamości mieszkańców Białorusi, w: Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa 2002

20. Stankevicz J., Zbor tvorau u dvuch tamach, Mińsk 2002.

21. Stankevicz S., Rusifikacyja belaruskae movy u BSSR, Mińsk 1994.

22. Stankevicz S., Rusifikacyja belaruskae movy u BSSR i supraciu rusifikacyjnamu pracesu, w: "Zapisy", № 1, Monachium 1962.

23. Straczuk J., Język a tożsamość człowieka w warunkach społecznej wielojęzyczności, Warszawa 1999.

24. Szuba P., Mounaja belaruska-ruskaja amanimija i paranimija, w: Pytanni bilinhvizmu i uzaemadzejannja mou, Mińsk 1982.

25. Zaprudski S., Belaruskaja mova u jae kantaktach z rasijskaj: u ciskach adnimalnaha bilinhvizmu, w: Letopis 50 (2003), 1.

26. Zaprudski S., Laużal H., Życcjovasć belaruskaj nacyjanalnaj i mounaj supolnascjau: merkavanni "ruskamounych" belarusau vs. merkavannjau "belaruskamounych" belarusau vs. merkavannjau ruskich, w: Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000.

Oraz dodatkowe lektury zaproponowane przez prowadzącego.

Po ukończeniu przedmiotu:

1. WIEDZA: student zna i rozumie w pogłębionym stopniu:

- specyfikę metodologiczną i przedmiotową oraz terminologię wykorzystywaną w badaniach białorutenistycznych na poziomie rozszerzonym

- główne teorie badań literaturoznawczych i językoznawczych oraz filologiczne metodologie badawcze

-podstawowe kierunki badań białorutenistycznych

- rolę Białorusi we współczesnym świecie oraz jej wpływ na kształtowanie się białoruskiej literatury i języka

- proces kształtowania się języka literackiego na Białorusi

- wpływ polityki i historii na rozwój białoruskiego języka literackiego

- terytorialne uwarunkowania procesu zróżnicowania języka białoruskiego

- specyfikę języka lub literatury białoruskiej w odniesieniu do innych języków lub literatur

-specyfikę metodologiczną i przedmiotową oraz terminologię wykorzystywaną w badaniach translatologicznych

- znaczenie emigracji w kształtowaniu się kultury i języka białoruskiego

najważniejsze pojęcia i zasady z zakresu prawa autorskiego oraz konieczność zarządzania zasobami własności intelektualnej

2. UMIEJĘTNOŚCI: student potrafi:

- wykorzystywać rozszerzone terminy lingwistyczne w procesie analizy zjawisk językowych

- sporządzać samodzielne analizy literackie lub lingwistyczne o charakterze porównawczym z wykorzystaniem odpowiednich metod i narzędzi badawczych

- ocenić poprawność struktur językowych w różnych wypowiedziach

- rozpoznać złożone struktury językowe i dokonać ich oceny pod względem poprawności

- ocenić znaczenie poszczególnych zjawisk językowych w aspekcie synchronicznym i diachronicznym

- ocenić znaczenie poszczególnych zjawisk językowych w kontekście współczesnej sytuacji polityczno-społecznej na Białorusi i jej pograniczach

- prezentować poglądy badaczy dotyczące literatury białoruskiej i języka białoruskiego i formułować wnioski oraz tworzyć syntetyczne podsumowania dotyczące rozwoju literatury i języka

- wykorzystywać rozszerzone terminy translatologiczne w procesie analizy przekładów

- przygotowywać samodzielne analizy przekładów, uwzględniając i konfrontując ze sobą wyniki najnowszych badań w tej dziedzinie

- ocenić znaczenie poszczególnych tłumaczy z języka białoruskiego na polski i polskiego na białoruski w kontekście ich oddziaływania na proces polsko-białoruskiej wymiany kulturowej

-rozpoznawać znaczenie poszczególnych wydarzeń historycznych w kontekście dokonań europejskich dla rozwoju literatury białoruskiej i języka białoruskiego

- ocenić rolę emigracji białoruskiej w kształtowaniu języka i literatury i przedstawić wnioski w oparciu o wyniki najnowszych badań w tej dziedzinie

- samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać swoje umiejętności badawcze oraz zdolności przydatne w przyszłej karierze zawodowej

3. KOMPETENCJE SPOŁECZNE: student jest gotów do:

- prawidłowego identyfikowania i rozstrzygania dylematów związanych z wykonywaniem zawodu

- aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego, w tym dziedzictwa Białorusi

- systematycznego uczestnictwa w życiu kulturalnym, korzystając z różnych mediów i różnych jego form, w tym w życiu kulturalnym Białorusi

- obecność i aktywność na zajęciach,

- bieżące przygotowanie do zajęć,

- napisanie co najmniej 50 proc. pracy dyplomowej.

Ocena kolejnego fragmentu pracy magisterskiej oraz bibliografii: ocena 30% tekstu pracy oraz bibliografii.

30 godz. (1 ECTS) - seminarium

30 godz. (2 ECTS) - praca własna studenta:

20% - kwerenda biblioteczna

30% - analiza materiału

50% - przygotowanie 30% tekstu pracy i bibliografii

Dopuszczalne są 2 nieobecności na zajęciach.

Warunki zaliczenia poprawkowego są takie same.