Seminarium magisterskie IV

seminaria magisterskie

Zależność między językiem a tożsamością narodową III 3221-S2-4MJ21S

Przed rozpoczęciem nauki przedmiotu wskazane jest powtórzenie wiadomości nabytych w poprzednich latach, dotyczących wiedzy o rozwoju języka białoruskiego, o strukturze dialektów białoruskich oraz o procesach interferencyjnych występujących na pograniczach językowych.

Na seminarium omawiane są zależności między językiem a tożsamością człowieka w warunkach społecznej wielojęzyczności ze szczególnym uwzględnieniem różnic w sferach użycia dwóch języków państwowych: białoruskiego i rosyjskiego oraz języków mniejszości narodowych. Sytuacja mniejszości narodowych na Białorusi porównywana jest do sytuacji mniejszości narodowych w krajach sąsiednich: w krajach nadbałtyckich, w Polsce i na Ukrainie.

Ze względu na sytuację epidemiologiczną zajęcia odbywają się w formie zdalnej. Zaliczenie zostanie przeprowadzone na platformie Google Classroom.

Na seminarium omawiane są zależności między językiem a tożsamością człowieka w warunkach społecznej wielojęzyczności ze szczególnym uwzględnieniem różnic w sferach użycia dwóch języków państwowych: białoruskiego i rosyjskiego. Język rosyjski występuje przede wszystkim jako język administracji, a białoruski - język sfery stosunków rodzinno-bytowych. Języki te są nośnikami tożsamości kulturowej, regionalnej, klasowej, lecz nie narodowej. Jednak literacka białoruszczyzna jest odbierana obecnie jako nośnik wartosci narodowych, daje poczucie narodowej godności i niezależności od Rosji.

Niewątpliwie jednym z elementów życia duchowego jest praktyka religijna, przy czym w różnych konfesjach inną rolę pełni język białoruski, który jest podstawowym językiem w Kościele unickim, istotne miejsce zajmuje w Kościele katolickim, natomiast w Kościele protestanckim i w Cerkwi prawosławnej nie zajął dotychczas należnego mu miejsca. Problem języków narodowych w praktyce religijnej szczególnie wyraźnie można zaobserwować na pograniczach etniczno-kulturowych, np. polsko-białorusko-litewskim.

Dużą i prężnie działającą mniejszością narodową na Białorusi oraz w krajach sąsiednich (na Litwie i Ukrainie) jest mniejszość polska. Prowadzone badania dialektologiczne i onomastyczne wykazały wyraźne różnice w prowieniencji narodowościowej polskiej ludności na kresach północnych i południowych. Ludność polska na Ukrainie wywodzi się z grup etnicznie polskich, przybyłych z Polski etnicznej, które wchodząc w kontakt z językiem ukraińskim stopniowo ulegały asymilacji. Z kolei polska ludność na Białorusi i Litwie wywodzi się z grup etnicznych białoruskich i litewskich, które z czasem uległy polonizacji, przy czym niejednokrotnie ludność litewska na drodze do polskości przeszła przez etap białorutenizacji.

Procesy interferencyjne są wyraźnie obserwowane w mowie społeczności litewskiej w Polsce. Litwini mieszkający w okolicach Puńska i na Suwalszczyźnie są bilingwalni, jednak sfery używania obu języków są wyraźnie rozgraniczone. Język litewski służy mieszkańcom do kontaktów z osobami litewskojęzycznymi, a polski do porozumiewania się z ludnością polskojęzyczną.

Bardzo ciekawa sytuacja językowa występuje na Łotwie, a szczególnie w rejonie krasławskimi, gdzie przeważa ludność słowiańska. Współwystępują tam języki: łotewski, rosyjski, białoruski i polski.

Stopień interferencji językowej na różnych pograniczach Białorusi jest uzależniony od bardzo wielu czynników, które są szczegółowo omawiane na zajęciach.

1. Grek-Pabisowa I., Ostrówka M., Biesiadowska-Magdziarz B., Język polski na Białorusi Radzieckiej w okresie międzywojennym. Polszczyzna pisana. Polszczyzna mówiona, Warszawa 2008.

2. Jankowiak M., Gwary białoruskie na Łotwie w rejonie krasławskim. Studium socjolingwistyczne, Warszawa 2009.

3. Jankowiak M., Kilka uwag o czynnikach kształtujących tożsamość mniejszości białoruskiej na Łotwie (na przykładzie rejonu krasławskiego), w: Tożsamość – język – Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim, Warszawa 2008.

4. Javorskaja J., Ostatki polskogo jazyka na Żitomirszczyne, w: Studia nad polszczyzną kresową, t.V.

5. Kurzowa.Z., Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI-XX w., Warszawa-Kraków 1993.

6. Kurzowa Z., Polszczyzna Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich do 1939 r., Warszawa-Kraków 1985.

7. Rieger J., Masojcz I, Rutkowska K., Słownictwo polszczyzny gwarowej na Litwie, Warszawa 2006.

8. Roszko D., Rola i znaczenie języka ojczystego dla poczucia przynależności i świadomości narodowej mniejszości litewskiej w Polsce, w: Tożsamość – język – Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim, Warszawa 2008.

9. Rutkowska K., Język a tożsamość na pograniczu polsko-litewskim, w: Tożsamość –– Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim, Warszawa 2008.

10. Smułkowa E., Język jako odzwierciedlenie stosunków między sąsiednimi narodami (Problematyka polsko-białorusko-litewska), w: Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa 2002.

11. Turska H., O powstawaniu polskich obszarów językowych na Wileńszczyźnie, w: [w:] Studia nad polszczyzną kresową, t.1. Ossolineum 1982.

Po ukończeniu przedmiotu student:

1. WIEDZA:

- ma pogłębioną wiedzę o roli Białorusi we współczesnym świecie i rozumie jej wpływ na kształtowanie się białoruskiej literatury i języka

- rozumie specyfikę języka lub literatury białoruskiej w odniesieniu do innych języków lub literatur

- zna i rozumie podstawowe pojęcia i zasady z zakresu prawa autorskiego oraz konieczność zarządzania zasobami własności intelektualnej

2. UMIEJĘTNOŚCI:

- potrafi analizować dzieła literackie z wykorzystaniem różnych źródeł i sposobów oraz interpretować ich znaczenie

- potrafi sporządzać samodzielne analizy literackie lub lingwistyczne o charakterze porównawczym z wykorzystaniem odpowiednich metod i narzędzi badawczych

- potrafi rozpoznać najważniejsze białoruskie dzieła literackie, w tym w sposób szczegółowy powstałe od lat 80. XX wieku i dokonać ich krytycznej analizy i interpretacji

- potrafi ocenić znaczenie dorobku poszczególnych twórców literatury białoruskiej na tle światowego procesu historyczno-kulturowego

- potrafi wykorzystywać poszerzoną terminologię literacką w procesie analizy utworów

- umie wykorzystać w procesie interpretacyjnym metody badawcze różnych szkół teoretycznych

- potrafi prezentować poglądy badaczy dotyczące literatury białoruskiej i języka białoruskiego i formułować wnioski oraz tworzyć syntetyczne podsumowania dotyczące rozwoju literatury i języka

- posiada rozbudowaną umiejętność formułowania opinii krytycznych o wytworach kultury białoruskiej w oparciu o badania w poszczególnych dziedzinach i własne doświadczenie

- potrafi wykorzystywać rozszerzone terminy translatologiczne w procesie analizy przekładów z języka polskiego na białoruski i z białoruskiego na polski

- potrafi przygotowywać samodzielne analizy przekładów z języka polskiego na białoruski i z białoruskiego na polski uwzględniając i konfrontując ze sobą wyniki najnowszych badań w tej dziedzinie

- potrafi ocenić znaczenie poszczególnych tłumaczy z języka białoruskiego na polski i polskiego na białoruski w kontekście ich oddziaływania na proces polsko-białoruskiej wymiany kulturowej

- potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać swoje umiejętności badawcze oraz zdolności przydatne w przyszłej karierze zawodowej

- potrafi prawidłowo interpretować rozwój białoruskiej idei narodowowyzwoleńczej i jej wpływ na organizację białoruskiego życia społecznego

3. KOMPETENCJE SPOŁECZNE:

- potrafi aktywnie uczestniczyć w pracach grupowych, pracach organizacji i instytucji zajmujących się problematyką białoruską

- potrafi organizować samodzielną oraz grupową pracę dotyczącą analizy problemowej zjawisk kultury związanych z Białorusią

- prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu

- aktywnie uczestniczy w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego Białorusi

- systematycznie uczestniczy w białoruskim życiu kulturalnym korzystając z różnych mediów i różnych jego form

Zaliczenie seminarium student uzyskuje po oddaniu 100% pracy spełniającej wymogi pracom tego typu.

Narzędzia: Google Classroom, mail i Google Meet.

30 godz. (1 ECTS) - seminarium

30 godz. (2 ECTS) - praca własna studenta:

20% - kwerenda biblioteczna

30% - analiza materiału

50% - przygotowanie tekstu pracy i bibliografii

Dopuszczalne są 2 nieobecności na zajęciach.

Warunki zaliczenia poprawkowego są takie same.