Lingwistyka. Wprowadzenie metodologiczne

ogólnouniwersyteckie

w sali

Podstawy teorii wiedzy i teorii nauki. Jakość i ilość informacji. Dowodzenie; wyjaśnianie. Zasady postępowania badawczego.

Charakterystyka lingwistyki jako dyscypliny naukowej. Rys historyczny.

Istota języka; język i mowa. Specyfika studiów lingwistycznych; ich klasyfikacja ogólno-teoretyczna i szczegółowo-przedmiotowa.

Językoznawstwo wewnętrzne (synchroniczne). Dwa szczeble rozczłonkowania tekstu. Oś syntagmatyczna i paradygmatyczna tekstu. Jednostki języka. Właściwości semantyczne vs. właściwości pragmatyczne wyrażeń. Zasady opisu: proporcjonalizm; negatywizm.

Językoznawstwo zewnętrzne (synchroniczne i diachroniczne). Językoznawstwo porównawcze i jego rodzaje. Stylistyka. Różnorodność języków. Zmienność języków.

Wykład jest przeznaczony w sposób wyróżniony dla doktorantów w dyscyplinach lingwistycznych. Jego wykorzystanie jako tzw. przedmiotu ogólnouniwersyteckiego jest możliwe, ale musi być podporządkowane zadaniom z zakresu propedeutyki badań lingwistycznych (wykład nie jest zorientowany na popularyzację wiadomości o językach).

1. Lingwistyka jako dyscyplina naukowa. Badania teoretyczne (pogranicze filozofii i językoznawstwa); badania materiałowe.

Rys historyczny (dotyczący zasadniczo badań teoretycznych). Tradycja indyjska. Dorobek chiński. Centralna magistrala światowa: grecko-rzymsko-arabsko-europejsko-amerykańska. Wkład niemiecko-duński, polsko-rosyjski, francusko-szwajcarski, czeski. Współczesna dominacja badań amerykańskich i brytyjskich.

Ścieranie się psychocentryzmu, logocentryzmu ekspresyjnego i logocentryzmu wiedzocentrycznego jako naczelnych nurtów teoretycznych.

2. Podstawy teorii wiedzy i teorii nauki (wraz z klasyfikacją studiów naukowych). Ich tło światopoglądowe.

Jakość i ilość informacji. Dowodzenie i wyjaśnianie. Ilustracje lingwistyczne.

Zasady postępowania badawczego: (a) pragmatyczne; (b) immanentne – w procesie konceptualizacyjnym, propozycyjno-selekcyjnym, asercyjnym.

3. Istota języka; język i mowa. Zdanie, wypowiedzenie, wypowiedź. Lokucja, illokucja, perlokucja. Kompetencja, performancja.

Specyfika studiów lingwistycznych. Ich klasyfikacja ogólno-teoretyczna i szczegółowo-przedmiotowa.

4. Językoznawstwo wewnętrzne (synchroniczne). Wyrażenie.

Pierwszy i drugi szczebel rozczłonkowania.

Baza języka vs. jego peryferie. ‘Mówienie, że _’, ‘mówienie: _’; inne wypowiedzi / użycia języka.

Jednostka języka; projekcja składniowa podstawowego zasobu jednostek języka. Jednostki „leksykalne” i operacyjne. Fleksja; słowotwórstwo („derywacja”). Jednostki asyntaktyczne.

Drugi szczebel rozczłonkowania. Problemy wyuczalności i redundancji. Fonologia, fonetyka; grafematyka.

Właściwości semantyczne wyrażeń vs. właściwości pragmatyczne wyrażeń: (a) kodowe, (b) performancyjne (tropy).

Zasady opisu. Proporcjonalizm. Negatywizm.

5. Językoznawstwo zewnętrzne – synchroniczne i diachroniczne.

Językoznawstwo porównawcze.

Stylistyka.

Różnorodność języków: genealogiczna i typologiczna. Etymologia. Etnolingwistyka.

Zmienność języków. Zmiany „fonetyczne”; „analogiczne”; inne. Ich prawidłowości vs. ich nieregularność.

Językoznawstwo konfrontatywne: taksonomiczne; przekładowe.

6. Językoznawstwo konstruktywistyczne.

T. Pawłowski, Pojęcia i metody współczesnej humanistyki, Wrocław 1977; tenże, Tworzenie pojęć i definiowanie w naukach humanistycznych, Warszawa 1978; Studia z metodologii i filozofii językoznawstwa (Łódź, pod red. P. Stalmaszczyka; np. zeszyt 3: Od zdania do aktów mowy – rozważania lingwistyczne i filozoficzne. Łódź 2015); A. Bogusławski, Science as linguistic activity, linguistics as scientific activity. Warszawa 1998.

Nabyta podstawowa wiedza o aparaturze pojęciowej lingwistyki i o procedurach badawczych (ogólnych i specyficznych) w tej dyscyplinie. Nabyte umiejętności analityczne płynące z egzemplifikacji.

Test z pytaniami wyboru lub otwartymi oraz z zadaniami analitycznymi. Możliwość rozmowy kontrolnej.

NIE