Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Harcerz w ponowoczesnym świecie. cz. 2 - harcerze Próba opisu ZHR oraz innych organizacji harcerskich i skautowych (WAR BAD)

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 3502-FAKL421-2
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (brak danych)
Nazwa przedmiotu: Harcerz w ponowoczesnym świecie. cz. 2 - harcerze Próba opisu ZHR oraz innych organizacji harcerskich i skautowych (WAR BAD)
Jednostka: Instytut Socjologii
Grupy: Fak. warsztaty 30 h (semestr letni)
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: (brak danych)
Rodzaj przedmiotu:

fakultatywne

Założenia (opisowo):

warsztat magisterskie ścieżka „Socjologia i antropologia kultury"


Skrócony opis:

Współczesny świat definiowany jest za klasykami Baumanem, Bellem, Castellsem, Giddensem, jako swoista szybko zmieniającą się informatyczna przestrzeń społeczna pełna sprzeczności, naznaczona wyborem i ryzykiem, gdzie młodzi ludzie przyjmują strategię działania na własną rękę. Pogłębiają swój indywidualizm „self-made mana” starając się osiągnąć status poprze konsumpcję. Dążą do rozpoznania społecznego, do ekspresji własnej tożsamości poprzez logikę doznań granicznych oraz rozwoju własnego wolnego „ja” w opozycji do tradycji i autorytetu.

Pełny opis:

Ruch harcerski a postmodernizm

Współczesny świat definiowany jest za klasykami Baumanem, Bellem, Castellsem, Giddensem, jako swoista szybko zmieniającą się informatyczna przestrzeń społeczna pełna sprzeczności, naznaczona wyborem i ryzykiem, gdzie młodzi ludzie przyjmują strategię działania na własną rękę. Pogłębiają swój indywidualizm „self-made mana” starając się osiągnąć status poprze konsumpcję. Dążą do rozpoznania społecznego, do ekspresji własnej tożsamości poprzez logikę doznań granicznych oraz rozwoju własnego wolnego „ja” w opozycji do tradycji i autorytetu.

Jednak w tym ponowoczesnym zindywidualizowanym świecie działa nadal masowy, wywodzący się jeszcze ze społeczeństwa modernistycznego ruch młodzieżowy, kształtujący, jak się wydaje, nieprzystające do współczesnego świata archaiczne postawy. Ruchem tym jest harcerstwo.

Przyjmując takie założenia pragniemy na naszych zajęciach zadać pytanie, czy harcerstwo jest, zatem potrzebne współczesnemu społeczeństwu? Czy rzeczywiście tworzy realny kapitał indywidualny dla uczestników, czy raczej utrwala nieadekwatne do rzeczywistości postawy? Czy uczestnicy ruchu harcerskiego porównując się z indywidualistycznymi strategiami rówieśników i ich osiągnięciami, ze sferą możliwych doznań i konsumpcji nie czują się „przegranymi”?

Postawimy pytania o rolę harcerzy w społeczeństwie. Czy harcerze, odwołując się do narracji Bumana, przez swą optykę „pielgrzyma” pragnącego trwać przy swych wartościach w zmieniającej się rzeczywistości społecznej nie są wręcz skazani na bycie równocześnie „tragarzami” w obrębie ładu społeczno-ekonomicznego postnowoczesnego świata?

Brakujący bohater?

Ale czy rzeczywiście postawy oparte na trwałym system wartości, są tylko infantylną, puszczańska zabawą? Czy mogą jednak stanowić realną alternatywę, a nawet kontrpropozycję? Czy koncepcja kreatywnej jednostki może być tylko produktem strategii indywidualizacji? A może jednak zdobyte w harcerstwie postawy i umiejętności ( m. in. obowiązkowość, zarządzanie, ocena kompetencji) pozwalają osiągać sukces we współczesnym społeczeństwie?

Jest to pytanie jakby z Fukuyamy, który opisując współczesny świat widzi raczej rozpad ładu społecznego i narastający deficyt zaufania. Wydaje się, ze problemy harcerstwa można również rozpatrywać w oparciu o koncepcje Fukyamy i Putnama. Autorzy ci widzą współczesność, jako okres zasadniczych zmian, a nawet załamania porządku społecznego, przy czym nowa rzeczywistość wymusza wręcz przyjęcie nowej moralność podporządkowanej egoistycznemu interesowi jednostki. Przyjmując również taką perspektywę pragniemy zadać pytanie o to, co harcerstwo daje obecnie społeczeństwu? Czy nie jest ono wręcz koniecznym elementem dla dalszego jego rozwoju w ramach przemian ładu demokratyczno-liberalnego? Czy harcerz nie jest swoistym „brakującym bohaterem”?

Tło społeczne - stygmatyzacja

Istotnym elementem przy kształtowaniu tożsamości młodej osoby jest, jak się wydaje akceptacja otoczenia. Może to być jeden z podstawowy problem członków zuniformizowanego, nowoczesnego ruchu żyjących w zindywidualizowanym ponowoczesnym społeczeństwie. Postawy, jakie przyjmują harcerze ( np. stosunek do używek) powodują odrzucenie przez część rówieśników, utrudniają tak potrzebne w młodości uczestnictwo w życiu towarzyskim. Mundur podobnie, jak habit znikają z ulic ponowoczesnych miast, gdzie konsumpcja i marka ubrania, towaru stanowią podstawę do rozpoznania społecznego. Wydaje się, że uczestnicy ruchu mogą być stosunkowo często naznaczani przez młodzieżowe jak i szersze otoczenie. Stygmatyzowanie, jakiego doświadczają harcerze, wywołuje różnorodne techniki unikania etykietowania.. Czy prowadzi to do zamknięcia wewnętrznego ruchu? Czy jest to środowisko rzec można „endogamiczne”?

Rywalizacja

Harcerze nie uczestniczą już w odrodzeniu i budowie „nowoczesnej” II RP, ale żyją w postnowoczesnym społeczeństwie, gdzie otaczająca większość podejmuje indywidualistyczne strategie osiągając wymierne sukcesy mierzalne w atrakcyjnych dobrach. Czy poświęcanie czasu dla ruchu w świecie rywalizacji opartej na kompetencji i zdobywaniu wiedzy nie daje poczucia dyskomfortu, a nawet przegranej życiowej? Jest to istotny, jak nam się wydaje, problem obserwowany w węzłowych momentach trajektorii życiowej harcerza i instruktora ( matura, studia, staże, możliwe stypendia zagraniczne, a praca z drużyną, z młodymi zuchami i harcerzami) Kolejnym istotnym wymiarem rywalizacji, który chcemy zbadać, jest mobilność, gotowość do zmiany miejsca zamieszkania, do emigracji zarobkowej i naukowej, zrywającej dotychczasowe więzi organizacyjne i przyjacielskie.

Ewaluacja

Bardzo ważnym aspektem naszych badań jest stan świadomości problemów związanych z ruchem harcerskim pośród instruktorów. Czy dopuszczają oni ewaluacje celów ruchu ( czy jest to w ogóle możliwe)? Jak oceniają szansę na zmianę podejmowanych strategii ( zmiana i modernizacja metody harcerskiej), jego form i działań?

Trajektoria życia - momenty kryzysowe uczestnictwa w ruchu, ucieczki i powroty

Zamierzamy badać w ramach wywiadu narracyjnego trajektorię życia uczestników ruchu. Szczególną uwagę zamierzamy zwrócić na momenty kryzysowe. W zależności od wieku spodziewamy się odnaleźć problemy i sprzeczności pojawiające się na różnych etapach rozwoju młodej osoby wynikające z jej uczestnictwa w organizacji.

Specyficzną, ale jednocześnie bardzo ważną poznawczo grupę stanowią naszym zdaniem osoby, które opuściły ruch na różnych etapach uczestnictwa. Mamy nadzieję, że uda się nam w wywiadach z nimi odkryć najistotniejsze napięcia i problemy samej organizacji, jak i realiów tła społecznego, otoczenia młodzieżowego skłaniającego do opuszczenia ruchu.

Równie ciekawa poznawczo grupę stanowią powracający w okresie szkoły średniej, a szczególnie w okresie późniejszym ( powroty instruktorów i instruktorek aktywnych zawodowo i rodzinnie). Czym jest to podyktowane? W przypadku ZHP obrazem tego procesu może być obecność instruktorów mających po 50 i 60 lat.

Gender

Ruch harcerski w swej istocie nowoczesny preferuje nadal w różnych nurtach ( ZHR, Zawisza) wychowanie zróżnicowane, czyli odrzuca koedukację. Bardziej złożona sytuacja występuje w ZHP. Odwołując się do giddensowskich przemian intymności i rodziny postaramy się zbadać funkcjonujący w ruchu harcerskim wzór kobiety i mężczyzny. Jakie rodzi to problemy w otaczającym postmodernistycznym świecie, z koncepcja czystej relacji, miłości współbieżnej? Czy partner zrozumie, że ważniejszy jest obóz niż wspólny wyjazd? Dlatego w ramach próby zbadamy osoby posiadające partnera spoza ruchu oraz specyficzne „harcerskie” rodziny, a także osoby samotne.

Religia

Oczywiście bardzo istotnym i trudnym do pominięcia elementem w ruchu harcerskim jest stosunek do religii. Będziemy starali się zbadać poziom wiary i formy religijności oraz opinie na temat możliwości uczestnictwa osób niewierzących ( ZHR , Zawisza), a szczególnie na stanowiskach związanych z kształtowaniem młodzieży. Stosunek do religii uczestników ruchu harcerskiego wpisuje się naszym zdaniem bardzo dobrze w dyskursu postmodernistyczny, gdzie w obliczy zmiennej ofert rynkowej, kolejnych lansowanych stylów życia preferowana jest raczej „słaba” i i podatna na perswazję tożsamość jednostki. Cechą pozytywną i przydatna jawi się, zatem ciągła gotowość do autotransformacji. Jak w tej sytuacji odnajdują się integralnie wierzący ( w ranach założeń ZHR czy Zawisza) harcerze i harcerki?

Plan badań

Po zakończeniu badań nad instruktorami w semestrze zimowym„Brakujący bohater czy przegrany pielgrzym cz. 1” przejdziemy do badań nad harcerzami. Przygotujemy kwestionariusz do badania w szczególnie ciekawym okresie, jakim jest obóz harcerski ( wakacje). Specyficzna puszczańska atmosfera, ale i zgromadzenie w jednym miejscu dużej ilości respondentów ułatwi badania. Odwiedzimy latem kilka obozów harcerskich z ankietami. Na dalszym etapie badań przejdziemy do badania rodziców zuchów.

Będziemy starać się doprowadzić do równoległego badania kilku nurtów ruchu harcerskiego i skautowego w Polsce, ( ZHR, ZHP, Zawisza).

Literatura:

Erikson Erik 2000, „Dzieciństwo i społeczeństwo” wyd. Rebis

Erikson Erik , 2004, „Tożsamość a cykl życia” wyd. Zakamycze

red. Barbara Fatyga, 2005, „ Dwie prawdy o aktywności : uwarunkowania i możliwości działania młodzieży w środowisku lokalnym w perspektywie polityki młodzieżowej Rady Europy : raport z badań” , Biuro Młodzieży MENiS, Ośrodek Badań Młodzieży ISNS UW, Zakład Badań Naukowych PTS, wyd. Składnica Harcerska 4 Żywioły, 2005.

Red. Fatyga Barbara , 1997, „Dzisiejsza młodzież : stereotypy i rzeczywistość po 1989 roku”, wyd. Ośrodek Badań Młodzieży Uniwersytetu Warszawskiego

red. Teresa Sołtysiak i Małgorzata Karwowska, 2001, „ Polska młodzież - zaburzenia, zagrożenia w aktualnej rzeczywistości społecznej” Wydaw. Uczelniane Akademii Bydgoskiej,

red. Teresy Sołtysiak , 2008, „Zjawiska patologiczne wśród studentów” Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego

Bauman Zygmunt, 1994, „Ponowoczesne wzory osobowe” w: „Dwa szkice o moralności ponowoczesnej”, Instytut Kultury, Warszawa.

Bauman Zygmunt, 2001, „Tożsamość - jaka była, jest i po co?” w: „Wokół problemów tożsamości” red. Aldona Jawłowska, UW ISNS, Warszawa, s. 8-25

Bell D. 1998, Kulturowe sprzeczności kapitalizmu,: Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa

Giddens Anthony, 2002, „Nowoczesność i tożsamość „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności”, PWN, Warszawa.

Jawłowska Aldona, 2001, „Wokół problemów tożsamości”, UW ISNS, Warszawa,

.Jawłowska, Aldona, 1999, „Nowa duchowość. Od kontrkultury do New Age”, w: „Religia i kultura w globalizującym się świecie”, (red.) Marian Kempny, Grażyna Woroniecka, NOMOS, Kraków,

Michel Maffesoli 2008 Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Beck U. 2002, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej rzeczywistości, tłum. St. Cieśla, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Castells M. 2007, Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa:

Castells M. 2008, Siła tożsamości, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa

Castells M. 2003, Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, Rebis. Poznań:

Giddens A. 2007 „Przemiany intymności. Seksualność, miłość, erotyzm we współczesnych społeczeństwach” PWN

M. Marody, A. Giza-Poleszczuk, „Być kobietą, być mężczyzną – czyli o przemianach tożsamości związanej z płcią we współczesnej Polsce”, w: „Między rynkiem a etatem”, M. Marody (red.), Warszawa 2000

U. Kluczyńska 2009 „Metamorfozy tożsamości mężczyzn w kulturze współczesnej wyd. A.. Marszałek, Toruń,

Melosik Z. 2002 , Kryzys męskości w kulturze współczesnej, [w:] Młodzież styl życia i zdowie. Konteksty i kontrowersje, Melosik Z. (red.), Wydawnictwo Wolumin, Pozna:;

Melosik Z. 2002 , Kryzys męskości w kulturze współczesnej, Wyd. Wolumin, Poznań

Kurzępa Jacek 2012 Młodzi, Piekene i niedrodzy… Młodośc w objęciach seksbiznesu, wyd. Rubikon, Kraków

Jacek Kurzępa 2005 „Młodzież pogranicza – „świnki” czyli o prostytucji nieletnich” Impuls, Kraków

Budrowska B. 2000, Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety,: Funna, Wrocław

Francis Fukuyama 1997 „Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu" Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław,

Fukuyama, Francis 2000 Wielki Wstrząs : natura ludzka a odbudowa porządku społecznego Bertelsmann Media, Warszawa ,

Putnam , Robert D. 2008 Samotna gra w kręgle, , Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa

Putnam , Robert D. 2002 The role of social capital in development : an empirical assessment, Reprinted Cambridge University Press, 2002.

Bokszański Zbigniew 2005 „Tożsamości zbiorowe” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Burszta Wojciech, 2004, „Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność”, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

Ederson Tim, 2004, „Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne”, Wydawnictwo UJ, Kraków.

David Muggelton „Wewnątrz subkultury. Ponowoczesne znaczenie stylu” wyd. UJ 2004

S. Czopowicz, 1998, „KIHAM. Zarys wydarzeń, wybór dokumentów i relacji”, Warszawa.

S. Czopowicz, 2010., Szczera wola i zniewolenie. Harcerstwo w Polsce 1945-1980”, Warszawa

Strzembosz, Tomasz, 2006 „Refleksje o harcerstwie i wychowaniu” wyd. Poznań: ZHR Poznańczyk,. Poznań;

Hausner, Wojciech, 2006, „Przyszłość w przeszłości: na ścieżce wychowania patriotycznego w harcerstwie” wyd. Warszawa : Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. Główna Kwatera Harcerzy,

Moniki Figiel i Magdaleny Folc Jedność i wielość. Harcerstwo lat osiemdziesiątych w oczach instruktorów, Praca zbiorowa napisana na podstawie dwóch prac magisterskich instruktorek warszawskich:

Jadwiga Burska, Lechisław Słysz 1985 Analiza funkcjonowania organizacji młodzieżowych: na przykładzie harcerstwa, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zespół Badań Socjologicznych nad Problemami Oświaty, Warszawa

Nietrzebka Marcin 1998, „Harcerzem być? : albo analiza krytyczna działalności polskich organizacji harcerskich w latach dziewięćdziesiątych” WFiS UW

Efekty uczenia się:

Spodziewane efekty nauczania:

 przygotowanie koncepcji badań,

 przygotowanie narzędzi ( kwestionariusz wywiadu, kwestionariusz ankietowy),

Metody i kryteria oceniania:

Zaliczenie:

 uczestnictwo w zajęciach,

 przeprowadzenie i przepisanie wywiadów

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
Krakowskie Przedmieście 26/28
00-927 Warszawa
tel: +48 22 55 20 000 https://uw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0 (2024-03-22)